10 khám phá nghệ thuật nổi bật nhất thế giới năm 2017

Năm 2017, thế giới và công chúng yêu mến nghệ thuật lại được chứng kiến nhiều phát hiện mới về khảo cổ học, trùng tu, phục chế, hay những kết quả truy tìm những dấu vết của các tác phẩm đã mất tích. Dưới đây là một số khám phá ấn tượng và nổi bật nhất.

1. Tìm thấy pho tượng quý của Matisse bị mất sau gần 30 năm

Tháng 1/2017

Pho tượng Chân dung Marguerite của Matisse, tạc năm 1906 mới được tìm thấy. ©Art Loss Register.

Năm 1990, một bức tượng quý trong một viện bảo tàng Thụy Sĩ đã bị mất trộm. Pho tượng đồng được Matisse tạc năm 1906, mô tả chân dung cô con gái Marguerite của ông. Nó là một trong những pho tượng đầu tiên khi ông bắt đầu làm điêu khắc và từng là quà tặng cho viện bảo tàng Thụy Sĩ kia vào năm 1978, được bày ở đó cho đến khi bị lấy trộm. Bảo tàng đã nộp đơn cho công ty bảo hiểm, yêu cầu bồi thường. Tác phẩm có giá trị này đã được đăng ký vào cơ sở dữ liệu “Art Loss Register”. Tháng 1 năm nay, cơ quan “Art Loss Register” tại London, Anh quốc đã nhận được yêu cầu từ một nhà bán đấu giá của Pháp nhờ xác minh một pho tượng gửi đến bán. Cuộc điều tra cho thấy đây chính là pho tượng bị đánh cắp. Cuộc điều tra thêm cho thấy một người Thụy Sĩ đã mua nó với giá “rất bèo” từ một cửa hàng đồ cũ cũng thuộc thành phố có viện bảo tàng bị mất trộm báu vật. Hiện nay pho tượng đã được hoàn trả về cho viện bảo tàng Thụy Sĩ.

2.Một loạt các ngôi mộ cổ và hiện vật quan trọng được khám phá ở Ai Cập.

Tháng 3, 9 và 12/2017

Bức tượng khổng lồ của Psamtek I được phát hiện tại khu vực khảo cổ Heliopolis, Ai Cập. ©AFP/Getty Images.

Tháng 3/2017, các mảnh rời của bức tượng pharaon khổng lồ (có lẽ của vua Psamtek I, người đã cai trị từ năm 664 đến năm 610 trước CN) đã được trục vớt khỏi một khu vực lầy lội trong khu phố nghèo tại Cairo. Tháng 9/2017, một ngôi mộ 3.500 tuổi khác của một thợ kim hoàn hoàng gia mang tên Amenemhat đã được phát lộ vào tháng 9. Tháng 12/2017, Bộ Di tích Cổ vật Ai Cập đã công bố việc khám phá ra hai ngôi mộ cổ khoảng 3.500 năm tuổi tại nghĩa trang Draa Abou Naga ở Thebes, gần thành phố Luxor phía nam. Mặc dù những người được chôn ở đây vẫn chưa được xác định, các nhà nghiên cứu đã tạm xác định chúng thuộc vào vương triều thứ 18 (1550 -1292 trước CN) và tìm thấy một số đồ tạo tác, bao gồm đồ nội thất tang lễ, mặt nạ gỗ và khoảng 450 bức tượng. 

3.Xác minh hai chân dung do Raphael vẽ trong một bức tranh tường ở Vatican

Tháng 6/2017

Trong gian Constantinetrong (trên) và chi tiết hai bức chân dung “Thần Công lý” (dưới, trái) và “Thần Tình bạn” (dưới, phải) do Raphael vẽ. ©Wikimedia.

Hai hình vẽ do chính tay Raphael vẽ cuối cùng đã được tìm ra trong gian Constantine, một phòng khánh tiết trong khu Toà thánh Vatican có các bức tranh tường khổng lồ mô tả các giai đoạn trong cuộc đời của vị hoàng đế Cơ Đốc giáo đầu tiên. Không gian này là một trong bốn đại sảnh lớn mà vào thế kỷ 16 danh hoạ Raphael được Giáo hoàng Julius II  ủy nhiệm thiết kế và vẽ hình trang trí. Mặc dù là người vẽ phác họa thiết kế cho gian phòng, song năm 1520, Raphael gặp bạo bệnh và qua đời bất ngờ ở tuổi 37, vĩnh viễn không hoàn thành được dự án. Theo các văn bản cổ để lại, Raphael đã vẽ hai nhân vật trên các tranh tường trong gian phòng này. Cho đến trước dự án trùng tu gần đây, người ta vẫn chưa xác định được hình ảnh của hai nhân vật “bí hiểm” đó. Tháng 6 năm nay, Toà thánh Vatican mới tiết lộ các nhà nghiên cứu đã tìm được hai nhân vật do Raphael trực tiếp vẽ: đó là các hình ảnh về Thần Tình bạn và Thần Công lý. Theo nhà phục chế Fabio Piacentini, danh hoạ Raphael đã vẽ những bức sơn dầu này lên tường “với một kỹ thuật vô cùng đặc biệt so với trình độ hội hoạ thời bấy giờ”.

4.Phát hiện một trong những bức tranh khảm La Mã quan trọng nhất ở Anh

Tháng 8/2017

Bức tranh khảm La Mã ở Boxford trước khi làm sạch. ©The Telegraph.

Trên cánh đồng ngoại thành Boxford, miền Nam nước Anh, tháng 8/2017, một nhóm khảo cổ nghiệp dư đã có một “khám phá phi thường”. Dù dự án khảo cổ của họ bắt đầu từ năm 2017, nhưng chỉ đến tháng 8 vừa qua, khi dọn sạch những vỉa đất trong khu di tích cũ của một biệt thự cổ thời La Mã, họ đã phát hiện ra một bức tranh khảm gốm (mosaic) trong tình trạng “được bảo quản tốt”, niên đại khoảng 380 trước CN. Đây không chỉ là một khám phá hiếm hoi đối với nước Anh, mà theo các chuyên gia khảo cổ, nó là một phát hiện thú vị nhất của loại hình nghệ thuật tranh khảm La Mã trong vòng 50 năm qua. Bức tranh khảm minh hoạ câu chuyện vị anh hùng thần thoại Hy Lạp Bellerophon giao chiến với quái vật Chimera. Theo Anthony Beeson, thành viên Hiệp hội khảo cổ học La Mã, thì đây “có thể là bức tranh khảm thời La Mã cổ đại đẹp nhất được phát hiện ở nước Anh cho đến thời điểm hiện nay”.

5. Phát hiện tại Scotland bức chân dung của Rubens mất tích gần 400 năm

Tháng 9/2017

Bức Chân dung George Villiers - Quận công Buckingham Đệ nhất, khoảng 1625 của Rubens. ©CIC Glasgow/PA.

Tiến sỹ Bendor Grosvenor, nhà báo và nhà phê bình nghệ thuật người Anh, người phụ trách chương trình truyền hình BBC4 Lost Masterpieces, đã phát hiện ra bức tranh này khi ông đi nghỉ mát cùng gia đình ở Scotland vào tháng 9/2017. Trước đây, nó bị coi là một bản copy, nhưng mới đây, các chuyên gia của bảo tàng “House of Rubens” ở Bỉ đã xác nhận tính nguyên bản của nó: một tác phẩm gốc của Peter Paul Rubens. Đây là bức khảo họa được nhà danh họa xứ Flemish thực hiện vào thế kỉ 17 khi ông chuẩn bị cho một tác phẩm lớn. Nhân vật trong tranh là George Villiers - Quận công Buckingham Đệ Nhất, bạn thân của vua Scotland, James VI & I. Viện bảo tàng Glasgow, nơi có bộ sưu tập nghệ thuật Pollok House - là nơi bức chân dung này được khám phá lần đầu tiên - đã trang trọng treo tác phẩm mới được tái khám phá này trong phòng trưng bày chính của mình. Bức tranh hiện có trị giá cỡ hàng chục triệu bảng Anh.

6. Tìm thấy tượng chân dung Napoleon của Auguste Rodin tại New Jersey

Tháng 10/2017

Tượng Napoleon trong tòa thị chính thành phố Madison (trái) và bức ảnh cũ chụp Rodin bên pho tượng (phải). ©Hartley Dodge Foundation / Musée Rodin.

Pho tượng chân dung Napoléon Bonaparte bằng đá cẩm thạch, chế tác năm 1904, từng được bày trong toà thị chính thành phố Madison, New Jersey, trong vòng 75 năm mà không ai biết giá trị của nó. Năm 2014, cô Mallory Mortillaro, sinh viên lịch sử nghệ thuật, được thuê làm nhân viên lưu trữ tạm thời - trong khi thống kê các tác phẩm nghệ thuật của tòa thị chính đã phát hiện ra chữ ký “A. Rodin” dưới đáy tượng. Phải mất gần 3 năm, phối hợp với bảo tàng Rodin ở Paris, cuối cùng các chuyên gia nghệ thuật đã xác minh được đây là pho tượng nguyên bản của Rodin. Pho tượng được nhà tư bản công nghiệp Thomas Fortune Ryan mua năm 1908, sau đó Ethel Geraldine Rockefeller Dodge, con gái William D. Rockefeller, mua lại vào năm 1933 trong một phiên đấu giá. Sau khi Dodge qua đời, nguồn gốc của nó bị lãng quên, và “không rõ nguyên do nào” pho tượng đã có mặt tại tòa thị chính Madison từ 1942 đến nay. Do giá trị quá lớn, từ 4 đến 12 triệu USD, hiện pho tượng đã được chuyển về lưu giữ tại Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia.

7. Mảnh cuối của bức tranh bị Magritte cắt làm tư được tìm thấy sau 85 năm tuyệt tích

Tháng 11/2017

 Bức “Dieu n’est pas un saint”(hình b trong ảnh) tại Bảo tàng Magritte ở Brussels là mảnh cuối cùng vừa được tìm thấy của bức tranh “La Pose enchantée” bị cắt làm tư . ©University of Liége/Royal Museums of Fine Arts of Belgium.

Vào tháng 11/2017, Bảo tàng Mỹ thuật Bỉ đã thông báo rằng các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra phần thứ tư và cũng là mảnh cắt cuối cùng của tác phẩm “La Pose enchantée”của Rene Magritte (vẽ năm 1927). Nghiên cứu bằng ảnh tia X một bức tranh mang tên “Dieu n’est pas un saint” (1935-36) tại Bảo tàng Magritte ở Brussels, các nhà khoa học đã phát hiện ra một hình ảnh bị vẽ đè lên. Phát hiện này hoàn thành “trò chơi ghép hình nghệ thuật” mà các nhà nghiên cứu bắt đầu thực hiện vào năm 2013, khi phần đầu tiên của bức tranh bị biến mất đã được phát hiện trong quá trình trùng tu tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại New York. Miếng cắt thứ hai được tìm thấy trong bộ sưu tập Moderna Museet ở Stockholm và miếng thứ ba - trong bộ sưu tập Norfolk Museum Service ở miền đông nước Anh.

8. Phát kiến lớn đảo lộn lịch sử nghệ thuật từ viên đá trong mộ cổ Hy Lạp thời Đồ Đồng

Tháng 11/2017

Viên đá quý mang tên “Pylos Combat Agate” có hình chạm tinh xảo. ©University of Cincinnati.

Một ngôi mộ có niên đại khoảng 1.500 năm trước CN được khám phá năm 2015 gần thành phố cổ Pylos, tây nam Hy Lạp, trong đó có một viên đá quý, dài khoảng 3,5 cm, bị đá vôi bao phủ. Các nhà nghiên cứu vẫn cho rằng viên đá này chỉ là một mẩu đá bình thường và gần như quên hẳn nó. Tháng 11/2017, khi các nhà khoa học thuộc Đại học Cincinnati tiến hành nghiên cứu nó kỹ hơn, đã phát hiện ra một bức chạm khắc nhỏ xíu trên bề mặt viên đá sau khi được làm sạch. Bức chạm khắc này - mô tả một chiến binh đâm giáo vào cổ một đối thủ và dưới đất có xác một chiến binh - chỉ có thể được quan sát đầy đủ dưới kính phóng đại hạng nặng. Một giáo sư của Đại học Cincinnati, người tham gia vào sự kiện này, nhấn mạnh rằng trình độ chạm khắc tinh xảo của viên đá quý được đặt tên là “Pylos Combat Agate” này có thể nói đã “vượt xa hàng trăm năm so với các tác phẩm điêu luyện nhất của nghệ thuật Hy Lạp cổ đại từng được biết đến hiện nay”.

9. Tìm thấy xác châu chấu trong lớp sơn dầu của một bức tranh Van Gogh

Tháng 11/2017

Bức tranh Những cây ô-liu Van Gogh vẽ năm 1889 tại Bảo tàng Nelson-Atkins (trái) và xác châu chấu được phát hiện ra trong lớp sơn của tranh (phải) . ©Nelson-Atkins Museum of Art.

Trong khi làm sạch một bức tranh vẽ “Những cây ôliu” của Van Gogh, các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Kansas và Bảo tàng Nghệ thuật Nelson-Atkins, Kansas City, Hoa Kỳ, đã phát hiện ra xác một con châu chấu nằm trong lớp sơn của bức tranh này. Đây là một trong 18 tác phẩm về chủ đề này của danh họa Hà Lan, được Van Gogh hoàn thành trong thời gian 1889 - 1890, khi ông nằm điều trị tại một bệnh viện thần kinh ở thị trấn Saint-Rémy, Provence, Pháp. Theo các chuyên gia phục chế, con châu chấu này rất có thể đã bị gió cuốn vào bức tranh và dính vào sơn đang ướt trong lúc Van Gogh đi vẽ ngoài trời. Những phát hiện mới về các yếu tố tự nhiên này có thể giúp xác định được thời điểm hay mùa đi vẽ ngoài trời của ông. Đây cũng là kết quả của những nỗ lực của các nhà khoa học và sử gia nghệ thuật nhằm tìm hiểu rõ hơn các giai đoạn sáng tác của Van Gogh.

10. Vẽ lại chính xác các hình chạm khắc đá 2.500 năm tuổi ở Venezuela nhờ công nghệ flycam

Tháng 12/2017

Một số hình khắc trên đá ở Atures Rapids được chụp bằng công nghệ flycam. ©Cambridge University

Những hình chạm khắc trên đá ở Venezuela đã được biết tới nhiều năm nay, song do kích thước quá lớn và vị trí trải rộng trong 8 nhóm tranh khắc đá thuộc 5 hòn đảo trong khu vực Atures Rapids, miền Tây Venezuela, nên các nhà nghiên cứu rất khó tiếp cận. Chỉ mới gần đây, nhờ công nghệ flycam hay chụp hình từ xa trong dự án nghiên cứu văn hoá tiền Columbian - có hàng nghìn năm trước khi khu vực châu Mỹ này trở thành thuộc địa của châu Âu - nhiều hình chạm khắc trên đá (petroglyphs) đã được chụp ảnh và xác lập chính xác vị trí. Những hình chạm khắc trên đá miêu tả nhiều nghi thức cổ xưa của cư dân bản địa cùng nhiều hoạ tiết độc đáo mô tả người và động vật, chẳng hạn một con rắn dài tới 30m. Cũng theo các nhà khoa học, trên một bề mặt đá chạm rộng 304m2, là mặt có nhiều chi tiết nhất, đã có tới 93 hình khắc mới được phát hiện.

P.L

(Tổng hợp báo chí nước ngoài)