Bội Trân Gallery một không gian văn hóa - nghệ thuật của Huế

Gallery Bội Trân tọa lạc trên đồi Thiên An cách trung tâm TP. Huế 10 km, địa chỉ quen thuộc đối với giới nghệ sỹ xứ Huế cũng như nhiều nghệ sỹ quốc tế khi đến với Huế. Chủ nhân của gallery “phủ” này là nữ họa sỹ - nhà sưu tập Bội Trân, người phụ nữ có nét mặt phúc hậu với nụ cười tươi luôn nở trên môi, dù đã ngoài 60 tuổi nhưng vẫn có thể nhận thấy thời xuân sắc mặn mà của chị. Có lẽ trang phục duy nhất của chị là những chiếc áo dài Việt kiểu cổ điển giản dị được may cắt chỉn chu mang lại thần thái thâm trầm, quý phái cho chủ nhân của biệt phủ này. Khuôn viên của Gallery Bội Trân  rộng hơn 5.000m2 với những ngôi nhà đan xen có kiến trúc vừa cổ của nhà rường vừa hiện đại theo lối kiến trúc châu Âu. Trong mỗi ngôi nhà đều được sử dụng để trưng bày: tranh, tượng, đồ gốm, cổ vật, tư liệu, sách mỹ thuật ... “gout” thẩm mỹ của chủ nhân được thể hiện qua sự tinh tế liên kết đan xen kiến trúc Đông - Tây kết hợp bài trí các hiện vật một cách khéo léo. Trong vườn còn bố trí những lầu bát giác được sử dụng làm không gian cho các họa sỹ nhiệm trú đắm mình vào thiên nhiên để sáng tác, hoặc đơn giản chỉ là nơi đối ẩm thưởng trà cho các du khách đến chơi.

Nội thất của một phòng trưng bàyvà một đơn nguyên khác của không gian trưng bày

Trong bộ sưu tập Bội Trân hiện có hàng ngàn tác phẩm hội họa của các họa sỹ Việt Nam như: Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tư Nghiêm, Trần Đông Lương, Tôn Thất Đào, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Đỗ Cung… cho đến thời kỳ đương đại như: Nguyễn Trung, Đinh Cường, Hoàng Đăng Nhuận, Thành Chương, Trương Bé… Tại tầng 2 trong ngôi nhà chính của khu vườn có hẳn một không gian trưng bày hàng trăm tác phẩm ký họa của các họa sỹ Trần Đông Lương, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Đỗ Cung… đặc biệt có bức ký họa than chì chân dung quý bà Bội Trân do họa sỹ Diệp Minh Châu vẽ năm 1982 gây ấn tượng mạnh với người xem.

Gốm Sa Huỳnh trưng bày ở ban công

Gallery Bội Trân đã có nhiều thành công trong việc sưu tập và kinh doanh mỹ thuật khi thiết lập được giao dịch với hai sàn đấu giá Christie’s và Sotheby’s. Tuy nhiên, thành công của gallery cũng xuất phát từ đam mê và tài năng hội họa của Bội Trân, chị tự học vẽ, nhưng học nghiêm túc dài lâu với những họa sỹ danh tiếng và học cả sơn mài là chất liệu đòi hỏi công sức đầu tư và dày công sáng tạo. Bên cạnh bộ những tác phẩm chủ đề  Thiếu nữ và hoa của chị được giới nghệ thuật đánh giá cao, còn có những tranh “tự sự” lặng lẽ, kín đáo và đầy day dứt

Gần đây, bên cạnh các tác phẩm đa dạng về chất liệu như: sơn mài, sơn dầu, acrylic, lụa ... với chủ đề thường được biểu đạt chủ đạo là thiếu nữ, hoa chị còn hướng đến chủ đề Phật giáo nhưng với con mắt và tình cảm của người họa sỹ nữ sâu lắng ở nội dung và chân thành, trong trẻo ở hình thức bố cục, phản ánh.

Nếu gọi khu vườn của Bội Trân là gallery là chính xác nhưng vẫn chưa đủ, bởi không có một gallery triển lãm nghệ thuật thuần túy nào lại trưng bày cả cổ vật, phong phú và đa dạng về chủng loại cũng như số lượng. Đâu đó trong vườn, đan xen trong vườn chè là một vài pho tượng nhà mồ Tây Nguyên nguyên bản, chính gốc mà các bảo tàng về văn hóa dân tộc cũng khó có thể sưu tập được. Những pho tượng gỗ sơn son thếp vàng thường được thờ tại các đình làng hay đền thờ ở miến Bắc như: tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông, tượng Hưng Đạo đại vương ... Xuất hiện trong nhà trưng bày của vườn Bội Trân cùng những tranh chủ đề về Đức Phật của chủ nhân gallery.

Một số bình vôi cổ trưng bày ở non bộ

Phù điêu, tượng đá Champa cũng xuất hiện trong không gian của khu vườn theo cách vừa ngẫu nhiên vừa có chủ ý: trong góc nhà rường dài, pho tượng thần Vishnu của Champa được đặt trang trọng trên bức phù điêu bằng đá có khắc hình voi, kế bên là một mảnh phù điêu chỉ còn thấy rõ đầu voi thần Ganesa và nhưng toàn bộ mảng phù điêu đã được mô phỏng đầy đủ và tạo hình đầy sáng tạo trên một tấm gỗ quý ghép vào mảnh phù điêu đá. Qua đó có thể hình dung rõ hình dáng của mảng phù điêu trang trí. Ngoài sân bên cạnh bức tường gạch, một bức phù điêu bằng đá hình dáng lá bồ đề có chiều cao khoảng 1,2m rộng 0,9m, thần Shiva có bốn cánh tay cầm pháp bửu như đang nhảy múa trên lưng một con trâu bên cạnh là hai vũ công Champa đang phụ họa. Nếu rêu phong phủ trên phù điêu tạo nên những khoảng tối tô đậm bố cục và nét tạo hình cho các nhân vật thì những tia nắng rọi qua tán cây chiếu vào làm nổi bật những khoảng sáng cho tổng thể bức phù điêu trở nên sống động. Đâu đó trong góc nhà kho lại có những phù điêu hình Phật, hình rắn thần Naga thường thấy trang trí tại bờ nóc của các ngọn tháp Champa. Pho tượng mặt người có nanh dài có lối tạo hình giống các mặt nạ thầy mo ở châu Phi xa xưa. Trước cửa căn nhà rường dùng làm nơi ở cho các nghệ sỹ nhiệm trú là 2 pho tượng bán thân mất đầu có lối tạo hình như các pho tượng Ai Cập cổ đại, nhưng hoa văn kỷ hà xung quanh lại là lối trang trí hoa lá chỉ có ở phương Đông, có thể nhận ra đây là tượng phụ nữ qua bầu ngực được thể hiện rõ ràng, gợi cảm.

Tranh của các tác giả Bội Trân trong phòng trưng bày

Hàng trăm hiện vật gốm Chu Đậu, gốm Phước Tích, hay gốm sứ chén bát cung đình trong nội phủ triều Nguyễn được trưng bày, lưu giữ. Các hiện vật bằng đất nung thời Lý như gạch lát nền trang trí họa tiết rồng, phù điêu hình lá đề, bảo tháp thu nhỏ... Đặc biệt có cả mảng phù điêu trang trí hình rồng ngậm hạt châu thường được sử dụng trang trí trên các công trình kiến trúc thời Lý - Trần.

Những cổ vật được Bội Trân sưu tầm từ nhiều năm trước, trên mọi miền đất nước mà chị đã từng đi qua. Những chuyến đi nước ngoài thường xuyên đến những vùng đất lạ trên thế giới, một số hiện vật độc đáo này có nguồn gốc bí ẩn với chính chủ nhân của chúng. Nếu xem khu vườn là một bảo tàng thu nhỏ thì du khách ngoài việc tham quan còn phải tự nghiên cứu, tìm hiểu và lý giải cho từng hiện vật độc đáo ở đây.

Xưởng vẽ của nữ họa sỹ Bội Trân

Gallery Bội Trân có số lượng phong phú các hiện vật đặc trưng của nhiều nền văn hóa, nhiều giai đoạn lịch sử trên đất Việt thông qua cách bài trí dường như vô tình, nhưng sự vô tình trong sắp đặt hiện vật làm người xem lại tưởng đó là hữu tình. Kiến trúc, cổ vật được trưng bày đan xen, hài hòa với những bức tranh treo trên tường, đó chính là sự độc đáo của không gian trưng bày văn hóa - nghệ thuật đặc biệt này. Với định hướng phát triển trở thành một thành phố du lịch văn hóa đặc sắc, Huế rất cần thêm những không gian văn hóa - nghệ thuật độc đáo như khu vườn của Bội Trân. Đây không chỉ là nơi tụ hội của giới văn nghệ sỹ trong nước và quốc tế mà còn là điểm dừng chân thú vị cho du khách vãn cảnh đến đồi Thiên An. Đồng thời nơi đây còn là một địa chỉ độc đáo dành cho các nhà nghiên cứu, sinh viên các chuyên ngành văn hóa, lịch sử, nghệ thuật tìm hiểu và học hỏi.

P.M.H