Các nhà nhiếp ảnh được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật
Sử sách ghi nhận, phát minh nhiếp ảnh ra đời năm 1839, và chỉ 30 năm sau, năm 1869 đã được du nhập vào Việt Nam.
Trong suốt chặng đường xây dựng và phát triển, Nhiếp ảnh Việt Nam có nhiều đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hàng nghìn nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam trên khắp mọi miền đất nước, từ các nhà nhiếp ảnh lão thành đến các phóng viên ảnh chiến trường và các nhà nhiếp ảnh thời kỳ đổi mới đều dành trọn tâm huyết, tài năng, trí tuệ xây dựng nền Nhiếp ảnh Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Mỗi năm, hàng nghìn tác phẩm nhiếp ảnh xuất sắc đã được trao giải thưởng cao quý tại các cuộc thi ảnh trong nước và quốc tế, khẳng định vai trò của Nhiếp ảnh trong đời sống tinh thần của nhân dân, đồng thời xác lập vị trí của Nhiếp ảnh Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
Để ghi nhận và biểu dương, tôn vinh cá nhân, tập thể có thành tích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc lĩnh vực văn học nghệ thuật, Nhà nước ta đã tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” và “Giải thưởng Nhà nước” cho tác giả của một hoặc nhiều công trình, tác phẩm đã được công bố, sử dụng kể từ ngày thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (trong đó có chuyên ngành Nhiếp ảnh).
Căn cứ để xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước là Luật Thi đua, Khen thưởng ngày 26 tháng 11 năm 2003; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng ngày 14 tháng 6 năm 2005 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng ngày 16 tháng 11 năm 2013; Nghị định số 90/2014/NĐ-CP ngày 29 tháng 9 năm 2014 về “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật.
Tính đến năm 2017, chuyên ngành Nhiếp ảnh có 30 Nhà Nhiếp ảnh được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật (trong đó có 06 Giải thưởng Hồ Chí Minh và 25 Giải thưởng Nhà nước), đặc biệt, Nhà Nhiếp ảnh - Liệt sỹ Lương Nghĩa Dũng được trao tặng cả Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước.
GIẢI THƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT
Đây là là giải thưởng danh giá nhất hiện nay của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Điều 67 Luật Thi đua, Khen thưởng quy định:
1. “Giải thưởng Hồ Chí Minh” được xét tặng cho tác giả của một hoặc nhiều tác phẩm, công trình nghiên cứu khoa học, công nghệ, giáo dục và văn học, nghệ thuật đạt các tiêu chuẩn sau:
A) Đặc biệt xuất sắc;
B) Có giá trị rất cao về khoa học, văn học, nghệ thuật, về nội dung tư tưởng;
C) Có tác dụng lớn phục vụ sự nghiệp cách mạng, có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài trong đời sống nhân dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển nền kinh tế quốc dân, khoa học, công nghệ, giáo dục, văn học, nghệ thuật.
2. “Giải thưởng Hồ Chí Minh” được xét và công bố 5 năm một lần vào dịp Quốc khánh 2/9.
I/ Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 năm 1996
Ngày 10 tháng 9 năm 1996, Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã ký quyết định số 991 KT/CTN trao Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 cho 44 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học, nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 04 giải thưởng:
1/ Võ An Ninh (1907 - 2009)
- Phóng sự ảnh về hoạt động của Bác Hồ 1945 - 1946;
- Phóng sự ảnh về thanh niên và nhân dân Sài Gòn đấu tranh chống Mỹ 1950.
2/ Vũ Năng An (1916 - 2004)
- Tác phẩm “Bác Hồ ở mặt trận Đông Khê”
3/ Nguyễn Bá Khoản (1917 - 1993)
- Tác phẩm “Đoàn quân Nam tiến vào ga Tuy Hòa”;
- Tác phẩm “Phái đoàn Việt Nam gặp phái đoàn quốc tế”
4/ Lâm Hồng Long (1926 - 1997)
- Tác phẩm “Bác bắt nhịp bài ca kết đoàn”;
- Tác phẩm “Mẹ con ngày gặp mặt”.
II/ Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 2 năm 2000
Ngày 1 tháng 9 năm 2000, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký quyết định số 392 KT/CTN trao giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 2 cho 40 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học, nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 01 giải thưởng:
1/ Đinh Đăng Định (1929 - 2003)
- Bộ ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh: Bác Hồ nói chuyện với bộ đội ở Đền Hùng; Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân.
III/ Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 3 năm 2007
- Ở đợt 3 trao giải thưởng này, chuyên ngành Nhiếp ảnh không được trao giải thưởng nào.
IV/ Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 4 năm 2012
- Ở đợt 4 này, chuyên ngành Nhiếp ảnh không được trao giải thưởng nào.
V/ Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 5 năm 2017
Ngày 19 tháng 4 năm 2017, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã ký Quyết định số 691/QĐ-CTN về việc tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cho hơn 40 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 01 giải thưởng:
1/ Liệt sỹ Lương Nghĩa Dũng (1934 - 1972)
Cụm tác phẩm: Những khoảnh khắc để lại
1. Lửa vây máy bay Mỹ;
2. Nữ pháo binh Ngư Thủy;
3. Đưa xe tăng vào trận;
4. Xốc tới;
5. Đánh chiếm cứ điểm 365.
B. GIẢI THƯỞNG NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT
Giải thưởng Nhà nước là giải thưởng cấp quốc gia quan trọng thứ hai của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, về mức độ ảnh hưởng, Giải thưởng Nhà nước xếp sau Giải thưởng Hồ Chí Minh.
Điều 68 Luật Thi đua, Khen thưởng quy định:
1. “Giải thưởng Nhà nước” được xét tặng cho tác giả của một hoặc nhiều công trình nghiên cứu khoa học, công nghệ, giáo dục, những tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về khoa học, văn học, nghệ thuật, về nội dung tư tưởng, có tác dụng và ảnh hưởng lớn trong xã hội theo tiêu chuẩn sau:
A) Các công trình nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ xuất sắc, có tác dụng nâng cao năng suất lao động, đem lại hiệu quả kinh tế, góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội;
B) Những sách giáo khoa, giáo trình có giá trị xuất sắc và được sử dụng rộng rãi trong nhà trường và các cơ sở giáo dục khác thuộc hệ thống giáo dục quốc dân;
C) Các tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật, có tác dụng tốt trong việc giáo dục, xây dựng con người mới, nâng cao trình độ thẩm mỹ của nhân dân, góp phần đáng kể vào sự phát triển nền văn học, nghệ thuật Việt Nam.
2. “Giải thưởng Nhà nước” được xét và công bố hai năm một lần vào dịp Quốc khánh 2/9.
Tuy cho đến nay, việc xét và trao giải thưởng Nhà nước vẫn theo chu kỳ 5 năm của Giải thưởng Hồ Chí Minh.
I/ Giải thưởng Nhà nước đợt 1 năm 2001
Ngày 21 tháng 8 năm 2001, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký Quyết định số 611/2001/QĐ-CTN tặng Giải thưởng Nhà nước cho 174 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học, nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 02 giải thưởng:
1/ Triệu Đại (1920 - 1992)
Bộ ảnh về Điện Biên Phủ: Phất cờ trên nóc hầm Đờ-cát-tơ-ri
2/ Nguyễn Đình Ưu (1918 - 2001)
- Bộ ảnh quân Pháp rút khỏi Hà Nội;
- Tác phẩm “Nữ dân quân”.
II/ Giải thưởng Nhà nước đợt 2 năm 2007
Ngày 08 tháng 02 năm 2007, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã ký Quyết định số 180/2007/QĐ-CTN tặng Giải thưởng Nhà nước cho 154 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học, nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 17 giải thưởng:
1/ Nguyễn Văn Bảo (1930 - 2005)
- Tác phẩm “Từ thần sấm xuống xe trâu”
2/ Vũ Đình Hồng (1927 - 1992)
- Tác phẩm “Bác Hồ thăm đơn vị pháo cao xạ bảo vệ Thủ đô trực chiến năm 1966”;
- Tác phẩm “Bác Hồ với anh hùng chiến sỹ thi đua các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc 1965”.
3/ Võ An Khánh (Võ Nguyên Nhân) (1936)
- Tác phẩm “Phóng lựu đạn vào đồn địch - một phát minh độc đáo của chiến tranh nhân dân”;
- Tác phẩm “Hàng vạn nhân dân 3 xã Trần Thới, Phú Mỹ, Tân Hưng Đông biểu tình tuần hành ủng hộ bản tuyên bố 8 điểm với thiện chí hòa bình của đoàn đại biểu ta tại hội đàm Pari”;
- Tác phẩm “Trạm quân y dã chiến”.
4/ Vũ Ba (Trần Phú Hạnh) (1930 - 5/2018)
- Tác phẩm “Phúc Tân kêu gọi trả thù”.
5/ Liệt sỹ Lương Nghĩa Dũng (1934 - 1972)
- Tác phẩm “Đấu pháo ở Dốc Miếu”.
6/ Vũ Tạo (1940 - 2005)
- Tác phẩm “Hiên ngang”.
7/ Nguyễn Tiến Lợi (1918 - 2008)
- Tác phẩm “Xung phong”.
8/ Nguyễn Hồng Nghi (1917 - 1991)
- Bộ ảnh “Bình dân học vụ”;
- Bộ ảnh “Bác Hồ”.
9/ Trần Bỉnh Khuôl (Hai Nhiếp) (1913 - 1968)
- Tác phẩm “Tấn công đồn Cái Keo - Đầm Dơi, Cà Mau”;
- Tác phẩm “Du kích Cà Mau kéo pháo tấn công và chiếm cứ điểm Cái Keo của quân Nam Việt Nam năm 1965”;
- Tác phẩm “Chuyển pháo vào chi khu Cái Keo, Cà Mau 1963”.
10/ Dương Thanh Phong (Hai Hình) (1940 - 2007)
- Tác phẩm “Niềm hạnh phúc trong khắc nghiệt của chiến tranh 1969”;
- Tác phẩm “Khiêng nhà về làng cũ”;
- Tác phẩm “Du kích đội rơm ngụy trang tiếp cận địch - 1966”.
- Tác phẩm “Binh lính Sài Gòn hốt hoảng trút bỏ quân trang quân dụng trong ngày 30/4/1975”.
11/ Hoàng Văn Sắc (1934 - 2015)
- Tác phẩm “Đường ra tiền tuyến - 1968”;
- Tác phẩm “Tiểu đội 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc”.
12/ Đoàn Công Tính (1943)
- Tác phẩm “Nụ cười bên thành cổ Quảng Trị”;
- Tác phẩm “Trên đồi không tên”;
- Tác phẩm “Đánh chiếm căn cứ Đầu Mầu”.
13/ Đinh Ngọc Thông (1930 - 2002)
- Tác phẩm “Chiến sỹ ở mặt trận Điện Biên Phủ đọc thư nhà dưới chiến hào”.
14/ Mai Nam (Nguyễn Hữu Thống) (1931 - 2015)
- Tác phẩm “Cảnh giác”;
- Tác phẩm “Chạy đâu cho thoát”;
- Tác phẩm “Đi trực chiến”.
15/ Phan Thoan (1924)
- Tác phẩm “Uy thế không lực Hoa Kỳ” (O du kích nhỏ).
16/ Hoàng Linh (Phạm Quốc Trụ) (1926 - 1993)
- Tác phẩm “Bác Hồ với thiếu nhi”;
- Tác phẩm “Bác Hồ với nghệ sỹ Trà Giang”.
17/ Lê Minh Trường (1930 - 2011)
- Tác phẩm “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”
III/ Giải thưởng Nhà nước đợt 3 năm 2012
Ngày 27 tháng 4 năm 2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ký Quyết định số 535/2012/QĐ-CTN tặng Giải thưởng Nhà nước cho 154 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học, nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 02 giải thưởng:
1/ Chu Chí Thành (1944)
Bộ ảnh “Từ ngục tối thắng lợi trở về” (04 ảnh)
1. Những bước đi đầu tiên trên vùng giải phóng;
2. Hạnh phúc của những người chiến thắng;
3. Nghẹn ngào đón mừng các chiến sỹ thắng lợi trở về;
4. Thoát khỏi ngục tù.
2/ Vương Khánh Hồng (1943 - 3/2018)
- Cụm ảnh “Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh những năm đánh Mỹ” (06 ảnh)
1. Chiến sỹ gái đơn vị xăng dầu trên đường Trường Sơn;
2. Đại tướng Võ Nguyên Giáp yêu bộ đội và những cánh rừng Trường Sơn;
3. Đoàn xe vận tải vượt trọng điểm Km33 đường “K” Tây Trường Sơn;
4. Xe bọc thép phóng từ rà phá bom mìn trên trọng điểm đường Tây Trường Sơn;
5. Tổ trinh sát “Công binh: trên trọng điểm đỉnh đèo “Tha Mé” Tây Trường Sơn - Nam Lào;
6. Sức sống và vẻ đẹp Trường Sơn.
IV/ Giải thưởng Nhà nước đợt 4 năm 2017
Ngày 19 tháng 4 năm 2017, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã ký Quyết định số 692/QĐ-CTN về việc tặng Giải thưởng Nhà nước cho 95 tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình về văn học nghệ thuật, trong đó chuyên ngành Nhiếp ảnh có 04 giải thưởng:
1/ Lâm Tấn Tài (1935 - 2001)
Cụm tác phẩm (05 ảnh)
1. Biệt Động Sài Gòn;
2. Vượt Trường Sơn;
3. Hiệp định Paris 1972 Mỹ rút quân;
4. Thần tốc tiến về Sài Gòn;
5. Công binh mở đường Trường Sơn cho xe qua.
2/ Hứa Thanh Kiểm (Hứa Kiểm)(1938)
Cụm tác phẩm: Đường 20 quyết thắng (05 ảnh)
1. Lễ tuyên thệ - Tuyên thệ quyết tâm vượt cung đường lửa của những chiến sỹ lái xe;
2. Vượt lầy;
3. Chiến sỹ lái xe Lê Văn Bạch - giáo viên xung phong vào chiến trường, vượt cung đường 20 Quyết Thắng;
4. Mở đường ngầm Tà Lê sau trận bom của máy bay B52 Mỹ;
5. Cua chữ A - một trọng điểm trong cụm Liên hoàn ATP (cua chữ A ngầm Tà Lê, đèo Phu La Nhích đường 20, Trường Sơn).
3/ Mầu Hoàng Thiết (1930)
Cụm tác phẩm: Hậu phương thời chiến (05 ảnh)
1. Gái làng tiễn trai làng thôn Phúc Xá tòng quân (mùa Xuân năm Tân Hợi 1971);
2. Em đến lớp nơi sơ tán (con em công nhân nhà máy in Tiến Bộ sơ tán về xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Tây, năm 1967);
3. Đón con trong giờ trực chiến (năm 1967 ở thị xã Hải Dương);
4. Trường trung cấp nông nghiệp Hà Tây sơ tán;
5. Tay cày tay súng - một người làm việc bằng hai (vựa ngô trong chiến trang) (ảnh chụp ở các xã ven đê sông Hồng, ven đê sông Đáy, lập vựa ngô kháng chiến chống Pháp).
4/ Nguyễn Hữu Cấy (1932)
Cụm tác phẩm (05 ảnh)
1. Đoàn đại biểu quân giải phóng miền Nam vượt qua bom đạn ra viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội trường Ba Đình;
2. Đồng chí Lê Duẩn, Bí Thư thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam đọc điếu văn tại Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Quảng trường Ba Đình;
3. Chủ tịch Tôn Đức Thắng, Đại Tướng Võ Nguyên Giáp và các đại biểu dự Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh tại quảng trường Ba Đình;
4. Bác sỹ Trần Duy Hưng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cùng các cháu thiếu nhi Thủ đô vô cùng đau thương lúc Bác Hồ ra đi;
5. Tại quảng trường Ba Đình đồng bào cả nước dự Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh.
C.T.H (số 11, tháng 11/2018)
