Công tác Giám khảo và thẩm định ảnh: nhiều vấn đề cần thống nhất

Nhiệm vụ giám khảo và thẩm định ảnh không chỉ là công việc đánh giá đúng về nội dung và hình thức thể hiện nghệ thuật của mỗi bức ảnh, phân xử chính xác tác phẩm đạt giải trong hệ thống giải thưởng của các sân chơi, mà còn có vai trò tác động, định hướng sáng tác cho nghệ sỹ và các nhà nhiếp ảnh

Các NSNA trong buổi khai mạc Trại Công tác giám khảo và trao đổi nghiệp vụ thẩm định ảnh toàn quốc tại TP. Đà Nẵng

Trại Công tác Giám khảo & Trao đổi nghiệp vụ thẩm định ảnh toàn quốc năm 2018 do Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức tại Đà Nẵng vừa qua đã quy tụ trên 60 hội viên về dự. Đây là một hoạt động nghiệp vụ quan trọng của Hội, được hội viên đặc biệt quan tâm.

Khẳng định tầm quan trọng của công tác giám khảo, tại buổi khai mạc trại, NSNA Vũ Quốc Khánh, Chủ tịch Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam nhấn mạnh: “Nhiệm vụ giám khảo và thẩm định ảnh không chỉ là công việc đánh giá đúng về nội dung và hình thức thể hiện nghệ thuật của mỗi bức ảnh, phân xử chính xác tác phẩm đạt giải trong hệ thống giải thưởng của các sân chơi, mà còn có vai trò tác động, định hướng sáng tác cho nghệ sỹ và các nhà nhiếp ảnh”.

Thành phần tham dự trại lần này gồm các nghệ sỹ đã từng tham gia các Hội đồng Giám khảo cấp quốc gia, khu vực, tỉnh/thành và các nghệ sỹ có kinh nghiệm sáng tác, có nhiều tác phẩm đoạt giải. Suốt 03 ngày, từ buổi khai mạc đến khi kết thúc, gần như các đại biểu không ai muốn vắng mặt, bởi lẽ, nội dung của trại quá thiết thực và bổ ích, đáp ứng yều cầu rất cấp thiết trong hoạt động nghề nghiệp hiện nay. Các đại biểu đã được nghe các chuyên đề quan trọng như: Công tác giám khảo & nghiệp vụ thẩm định ảnh ở cấp quốc gia, khu vực và tỉnh/thành; Quy trình, cách thức lựa chọn giám khảo các cấp; Tiêu chí chấm chọn ảnh nghệ thuật và bộ ảnh nghệ thuật; Kinh nghiệm chấm chọn ảnh quốc tế; Tiêu chí chấm chọn ảnh báo chí và phóng sự ảnh; Vai trò chủ khảo trong điều hành chấm chọn ảnh; Quan điểm của giám khảo Việt Nam & quốc tế trong đánh giá tác phẩm ảnh nghệ thuật có xử lý hậu kỳ photoshop... được báo cáo bởi các nghệ sỹ là lãnh đạo Hội, Hội đồng Nghệ thuật, Ban Lý luận phê bình... Mỗi chuyên đề, Ban Tổ chức đã dành thời gian lắng nghe những ý kiến trao đổi, thảo luận, đóng góp của các đại biểu nhằm tìm ra những giải pháp hiệu quả hơn cho công tác giám khảo, thẩm định ảnh thời gian tới.

Với những báo cáo hấp dẫn, nhiều vấn đề mang tính phổ quát và tính nghiệp vụ được đề cập nên có rất nhiều ý kiến tham luận, trao đổi, mổ xẻ kỹ lưỡng và không hiếm những ý kiến phản biện gay gắt. Các đại biểu đã thảo luận sôi nổi về các vấn đề cụ thể như: Thực trạng công tác giám khảo hiện nay? Tiêu chí lựa chọn giám khảo trong thời gian tới? có tiếp tục áp dụng luân chuyển giám khảo giữa các khu vực? Ảnh nghệ thuật, ảnh báo chí có chấp nhận xử lý bằng phần mềm photoshop hay không? Quan điểm đối với ảnh sử dụng flycam? Cách lựa chọn đề tài, phương thức thực hiện ảnh bộ, phóng sự ảnh?  Thẩm định ảnh theo thang điểm từ 2-9 hay từ 1-5? Quan điểm thẩm định ảnh của Việt Nam so với thế giới như thế nào?...

Đoàn số 1 đi thực tế sáng tác đến tham quan và dâng hương tại tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng, TP Tam Kỳ, Quãng Nam

Thực tế đã qua cho thấy, các nghệ sỹ phía Bắc thì đề cao nội dung trong ảnh nghệ thuật, trong khi các nghệ sỹ phía Nam, bên cạnh nội dung lại rất quan tâm tới tính nghệ thuật, kỹ thuật thể hiện tác phẩm. Chưa kể Hội NSNAVN là thành viên của Liên đoàn nhiếp ảnh nghệ thuật Quốc tế FIAP, và nhiều nghệ sỹ tham gia các cuộc thi quốc tế nên bị tác động bởi cách chơi của các nghệ sỹ trên thế giới. Trước tình hình này, BCH Hội cũng lúng túng trong việc tìm giải pháp để dung hòa quan niệm về ảnh nghệ thuật của cả 2 miền Nam Bắc.

Theo NSNA Trần Phong (Gia Lai), hiện vẫn tồn tại 2 quan niệm: xử lý chắp ghép và không xử lý chắp ghép trong ảnh nghệ thuật. Có nhiều người dị ứng, “nói không” với photoshop và bài trừ luôn công cụ phần mềm rất hiệu quả này. Với kinh nghiệm chấm ảnh trong nước và quốc tế, ông cho rằng yếu tố nghệ thuật, giá trị nhân văn xã hội là tiêu chí cao nhất trong chấm ảnh nghệ thuật.

Sau khi thảo luận, đa số các đại biểu đều thống nhất: Ảnh báo chí thì phải tôn trọng hiện thực, không cắt ghép Photoshop, còn ảnh nghệ thuật thì tùy vào tiêu chí từng cuộc thi. Việc phân biệt rành mạch về chuyên đề các cuộc thi, cuộc thi nào là cuộc thi ảnh báo chí? cuộc nào là cuộc thi ảnh nghệ thuật, sáng tạo? Sẽ góp phần định hướng sáng tác và làm phong phú thêm bộ sưu tập của nhiếp ảnh Việt Nam. Và để nâng cao chất lượng ảnh, các liên hoan khu vực nên bỏ hình thức chấm theo kiểu phong trào, ưu tiên tỉnh đăng cai mà cần một sân chơi sòng phẳng.

Về công tác giám khảo, cần mạnh dạn đổi mới hơn nữa, tận dụng khả năng của nhiều NSNA có hiểu biết sâu rộng về công nghệ nhiếp ảnh hiện đại, không quá cứng nhắc về tuổi tác, khuyến khích nhiều hơn các NSNA từ 40-50 tuổi để có cái nhìn, đánh giá ảnh đa dạng, phong phú hơn, phát hiện nhiều cái mới, tạo sự thay đổi trong việc thẩm định. Tiếp tục tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ nhiều mặt cho các giám khảo bằng nhiều hình thức khác nhau. Bản thân từng giám khảo phải tự rèn luyện mình, làm hết trách nhiệm để tránh bị điều tiếng. Đồng thời từng bước xây dựng đội ngũ giám khảo trẻ, có nhiều thành tích trong sáng tác, nhiều giải thưởng, giỏi công nghệ, rèn luyện thêm phương pháp “đọc” ảnh để có đội ngũ kế thừa.

Về chấm ảnh online, phương pháp thẩm định ảnh theo thang điểm từ 2-9 hay từ 1-5 gây nhiều tranh cãi. Xem xét cách thức thẩm định theo thông lệ quốc tế và tình hình thực tế tại Việt Nam, những yêu cầu về công nghệ, về trình độ “đọc”, phân tích ảnh, điều kiện áp dụng vào thực tế các cuộc thi tại Việt Nam, một số đại biểu cho rằng, ở Việt Nam chỉ nên chấm từ 1-5 cho tập trung, số khác cho rằng từ 2-9 sẽ tốt hơn.

Về vai trò chủ khảo trong công tác chấm chọn ảnh, trước hết, người chủ khảo phải nắm vững chủ trương, đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng cũng như định hướng sáng tác của Hội. Đồng thời, chủ khảo phải thực hiện một số nhiệm vụ chính như: Xây dựng quy chế chấm ảnh; Điều hành quá trình chấm ảnh; Đánh giá về chất lượng cuộc thi. NSNA Phạm Văn Tý, Phó Chủ tịch Hội NSNAVN cho rằng: Sau mỗi cuộc thi, Ban giám khảo cần phải có những đánh giá cơ bản về chất lượng tác phẩm tham dự, đặc biệt phân tích về các tác phẩm đạt giải góp phần định hướng sáng tác. Theo đó, các đại biểu đã thống nhất cao về vai trò, nhiệm vụ quan trọng của chủ khảo; về trách nhiệm của Chủ khảo đối với nhiệm vụ được giao.

Cuộc sống của người dân làng bích họa Tam Thanh, Quảng Nam. Ảnh: Thu Đông

Còn NSNA Lê Xuân Thăng, Phó Chủ tịch Hội NSNAVN thì kể lại lời NSNA Duy Anh (Tiền Giang): “Nhận lời làm giám khảo ảnh là phải mặc áo giáp đi chấm”. Và theo ông, chắc chỉ có ở Việt Nam mới có tình trạng này. Những người được mời làm giám khảo các cuộc thi ảnh phải hy sinh thời gian, nhiều khi cả danh dự, nhưng khả năng bị “ném đá” cao nên rất áp lực về trách nhiệm, trong khi thù lao thấp, chủ yếu là tình nguyện với phong trào.

Thay mặt Hội, Chủ tịch Vũ Quốc Khánh cung cấp cho đại biểu một số đặc điểm giống & khác nhau; ưu điểm và hạn chế của sân chơi trong nước và quốc tế, đồng thời khẳng định: Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam là một tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, chuyên ngành Nhiếp ảnh. Mặc dù từ trước tới nay, Hội tập trung vào mảng ảnh nghệ thuật, tuy nhiên, hiện nay, xã hội đang đặt trách nhiệm của nhiếp ảnh nói chung cho Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam. Việc Hội tăng cường tập huấn, trao đổi về thẩm định ảnh báo chí giai đoạn hiện nay chính là đáp ứng nhu cầu thực tế do các nghệ sỹ của Hội tham gia công tác giám khảo của nhiều cuộc thi ảnh báo chí hoặc có giao thoa mạnh mẽ giữa ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật. Ông cũng khẳng định sự nhất quán trong quan điểm thẩm định ảnh báo chí, đó là sự cần thiết tôn trọng nguyên tắc chân thực của ảnh báo chí và tuân thủ quy định chung của thế giới về thể loại ảnh này. Theo đó, việc sử dụng photoshop để chỉnh sửa, chắp ghép trong ảnh báo chí là việc không được phép áp dụng. Khác với ảnh nghệ thuật có thể can thiệp được vào một vài yếu tố để nâng tính thẩm mỹ cho tác phẩm. Chính vì vậy, việc thống nhất quan điểm, nhận diện phương pháp, nắm bắt các tiêu chí cơ bản của thể loại này cũng là những kiến thức rất bổ ích đối với các giám khảo, phục vụ thiết thực cho công tác thẩm định ảnh thời gian tới.

Đối với các vấn đề như: định hướng ứng xử với các thể loại ảnh; thang điểm thẩm định ảnh; phương thức chấm chọn công khai hay chấm kín; tước hiệu và tiêu chí đề cử giám khảo, chủ khảo… sẽ đưa vào cuộc họp BCH cuối năm để phân tích, cân nhắc. Những đề xuất khả thi liên quan đến sửa đổi quy định, quy chế Hội, sau khi có ý kiến thống nhất của BCH, Hội NSNAVN sẽ có thông báo cụ thể đến các chi hội trên cả nước.

Với việc tổ chức theo phương thức hội thảo, có tham luận về từng đề tài và sự tương tác trực tiếp của các đại biểu, trên quan điểm cởi mở, thân thiện, xây dựng, cùng sự tham gia tích cực của các đại biểu, hoạt động nghiệp vụ lần này của Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam đã thu được nhiều kết quả tốt đẹp. Đặc biệt là thống nhất được quan điểm chung liên quan đến các hoạt động nghiệp vụ của Hội trong thời gian tới.   

T.Đ (số 10, tháng 10/2019)