ĐÀO TIẾN ĐẠT BƯỚC NGOẶT CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

Năm 2004, Hội Nhiếp ảnh Hoa Kỳ bầu chọn 25 nhà nhiếp ảnh xuất sắc thế giới về thể loại ảnh đen trắng. Việt Nam có hai  nhà nhiếp ảnh được đứng trong “TOP” đó là Lê Hồng Linh (TP. Hồ Chí Minh xếp thứ 9) và Đào Tiến Đạt (Bình Định, xếp thứ 14). 

Đào Tiến Đạt bắt đầu cầm máy năm 1988, mười sáu năm sau, năm 2014 anh đã thu hoạch 857 giải thưởng, trong đó có 821 giải thưởng quốc tế của 44 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Năm 2013, Đào Tiến Đạt được trao giải A, giải thưởng văn học nghệ thuật cao nhất của tỉnh Bình Định

Từ “bước ngoặt” cuộc đời đến “bước ngoặt” tác phẩm

Tạp chí “Thế giới Ảnh” số 81 ra tháng 12/2008 vừa phát hành, tòa soạn đã nhận được điện thoại của cộng tác viên và bạn đọc những lời khen: Bức ảnh “Bước ngoặt” in khổ lớn của tác giả Đào Tiến Đạt (Bình Định) đẹp quá, nghệ thuật quá! Bức ảnh này chắc hẳn phải được giải cao. Chính xác, từ năm 2004 đến năm 2014, tác phẩm “Bước ngoặt” của Đào Tiến Đạt đã đoạt 35 giải thưởng quốc tế, trong đó có 4 Huy chương Vàng được trao trong cuộc thi Ảnh nghệ thuật quốc tế lần thứ 59 tại Argentina (năm 2004); Huy chương Vàng FIAP cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế lần thứ 40 tại Brazil (năm 2004); Huy chương Vàng PSA Besh of show cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế Hoa Kỳ (2005) và Huy chương Vàng xuất sắc nhất về kỹ thuật cuộc thi ảnh Nghệ thuật quốc tế 4th Horizon International Circuit (năm 2005) - Ấn Độ… Vậy “bước ngoặt” cuộc đời của Đào Tiến Đạt trước đó là gì?

Đào Tiến Đạt tên thật là Đào Ngọc Xứng. Anh sinh ra và lớn lên tại miền quê nghèo thôn Hiệp An, xã Mỹ Chánh, huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Từ  thuở thiếu niên cho đến khi trưởng thành, Đào Tiến Đạt đã phải vất vả mưu sinh nhiều nghề để kiếm sống. Trải qua những ngày tháng gian khó, bươn chải vất vả, tuy nhiên sống trong hoàn cảnh khó khăn thiếu thốn nhưng anh vẫn luôn lạc quan, yêu đời.

NSNA Đào Tiến Đạt

Năm 1981, anh quyết định chuyển vào TP. Quy Nhơn để tìm kế mưu sinh, và với ước vọng “đổi đời”… Thế  nhưng ước vọng đó vẫn chưa thực hiện được thì bố mẹ anh lần lượt ra đi bỏ lại mình anh giữa cuộc đời đầy gian khó. Thời gian đó là khoảng thời gian cực kỳ nặng nề, u ám đối với anh, cuộc sống như lâm vào bế tắc…

Nhưng vào khoảng năm 1998, tình cờ Đào Tiến Đạt đọc được một bài viết giới thiệu về cuộc đời và những tấm ảnh của nhiếp ảnh gia người Mỹ Lewis W.Hine. Bài báo có một sức hấp dẫn lạ kỳ, ngôn ngữ nhiếp ảnh quả là có sức mạnh góp phần cải tạo xã hội như gợi trong tiềm thức của Đào Tiến Đạt những trải nghiệm cuộc đời và thôi thúc anh “phải làm một điều gì đó” từ nghệ thuật nhiếp ảnh. Đó có thể sẽ là cơ hội để Đào Tiến Đạt sẻ chia, giãi bày những nỗi niềm sâu kín của mình… Và, Đào Tiến Đạt đã quyết định mua máy ảnh, bắt đầu “tập tễnh vào nghề”.

Dấu hiệu của sự phát triển tài năng

Đó là năm 1998, khi anh đã bước vào tuổi 42, Đào Tiến Đạt nhờ một người anh có thâm niên trong nghề ảnh mua giúp chiếc máy ảnh Nikon FG. Cho đến bây giờ, khi đã trở thành nghệ sỹ nổi tiếng nhưng anh vẫn nhắc đến một chuyện thật như đùa: có máy ảnh trong tay, lần đầu tiên một mình đi săn ảnh, anh đến một tiệm chụp hình dịch vụ ở ngã ba Phú Tài (Quy Nhơn) mua hai cuộn phim nhưng cứ loay hoay mãi không lắp được phim vào máy. Ông chủ tiệm phải lắp hộ. Ông còn nhiệt tình chỉ dạy những kỹ năng cơ bản về cách sử dụng máy và cách ngắm khuôn hình, chọn ánh sáng để chụp ảnh. Thế là Đào Tiến Đạt liền cưỡi “ngựa sắt” phóng thẳng lên Kon Tum để chụp ảnh. Những tấm ảnh chụp trong chuyến đi đầu tiên ấy, tuy không được gì nhưng đến nay anh vẫn cất giữ, coi như vật kỷ niệm quý giá, tạo ra bước ngoặt cuộc đời và giai thoại không biết lắp phim vào máy đã được một anh bạn nhà báo ứng khẩu thành thơ rằng “Tiến Đạt chụp ảnh tài ba / Nhưng khâu khó nhất vẫn là lắp phim”. Không được qua trường lớp đào tạo nên anh kiếm tìm tài liệu, sách báo để đọc và tìm đến các nghệ sỹ nhiếp ảnh để học hỏi kinh nghiệm. Anh còn nhớ rất rõ: ngày 20/7/1998 là ngày đầu tiên đi chụp ảnh và tháng 9 năm ấy, bức ảnh đầu tiên được đăng trên báo Bình Định. Năm 1999, bức ảnh đầu tiên được giải khuyến khích trong cuộc thi ảnh “Vì cuộc sống bình yên” do Công an tỉnh và báo Bình Định tổ chức. Cuối năm 1999 anh “liều mạng” gửi ảnh dự thi quốc tế tại Cộng hòa Séc, 3 tác phẩm: Hình và bóng, Đường về, Tình yêu và cuộc sống được chọn treo. Năm 2002, tác phẩm Đi làm lần đầu tiên được giải quốc tế và nhận Bằng danh dự tại Croatia. “Điều không tưởng đã thành hiện thực” - đây là câu nói mà Đào Tiến Đạt đã ghi vào cuốn catalogue ảnh của cuộc thi do Ban tổ chức tặng. Và nhiều năm liên tiếp sau này, Đào Tiến Đạt đều đoạt Huy chương Vàng. Hỏi về nguyên nhân của sự thành công, anh cho biết anh thường đi song hành hai dòng ảnh là hiện thực có chọn lọc và khái quát hình tượng mang ý niệm nhân sinh. Hiện thực như các tác phẩm: Tuổi thần tiên, Vượt sóng dữ, Đồ nho hay Cầu phước, Trong ngôi nhà xưa… Đó cũng là những tác phẩm đoạt giải trong nước và quốc tế nhưng dòng ảnh thứ hai lại được đánh giá cao hơn.

Bắt bò tót, HCV FIAP tại Phần Lan - 2009, HCV FIAP tại Anh - 2010.
Ảnh:  Đào Tiến Đạt

Tác phẩm phải gửi gắm ý niệm nhân sinh

Anh nghiệm ra rằng: “chụp ảnh không chỉ đơn thuần là ghi lại hình ảnh mà còn là nghệ thuật của ánh sáng, là khoảnh khắc bấm máy được chắt lọc từ hiện thực, thông qua quá trình tư duy của người nghệ sỹ để không bấm máy cái nhìn thấy mà chụp cái gì nghĩ ra. Ý nghĩa lớn nhất của nghệ thuật là  nói được những gì thuộc về con người, cho con người và vì con người. Chính vì thế, ngoài cái đẹp về hình thức trong ảnh còn gửi gắm ý niệm nhân sinh hay phản biện xã hội… thì tác phẩm khả dĩ có đời sống riêng của nó”.

Ngóng mẹ, Bằng danh dự PSA tại Hoa Kỳ - 2008. Ảnh:  Đào Tiến Đạt

Chính nhờ những quan niệm, nhận thức ấy mà hình thành tác phẩm “Bước ngoặt” đoạt 35 giải thưởng quốc tế. Tác phẩm “Trở về cát bụi” đoạt 14 giải thưởng quốc tế trong đó 1 HCV xuất sắc nhất Châu Á (Gold Medal-Best of Asia) cuộc thi ảnh nghệ thuật VIPC năm 2006 tại Ý (chung với tác phẩm “Ðồ Nho”), giải C ảnh xuất sắc của Hội NSNA Việt Nam (2006). Ðào Tiến Ðạt còn nhận Cúp Vàng “Nhà nhiếp ảnh của năm 2005” tại Ý cùng hàng trăm tác phẩm được triển lãm ở trên 45 quốc gia và vùng lãnh thổ như: Mỹ, Anh, Pháp, Ý, Ðức, Tây Ban Nha, Áo, Serbie, Brasil, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Ðộ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Nam Phi...

Đơn chiếc, cúp Vàng nhà nhiếp ảnh xuất sắc tại Italia - 2005, HCV - PSA tại Tây Ban Nha - 2006

Ảnh:  Đào Tiến Đạt

Năm 2004, Hội nhiếp ảnh Hoa Kỳ (PSA) bầu chọn 25 nhà Nhiếp ảnh xuất sắc thế giới thể loại ảnh đen trắng. Việt Nam có hai nhà nhiếp ảnh được đứng vào “tốp” ấy. Ðó là Lê Hồng Linh (TP.HCM - xếp thứ 9) và Ðào Tiến Ðạt (Bình Ðịnh - xếp thứ 14) và từ năm 2006 đến nay Ðào Tiến Ðạt được 13 lần xếp vào Top 10 các nhà nhiếp ảnh thế giới do PSA bầu chọn hằng năm, trong đó 3 lần xếp thứ nhất (2 lần ảnh màu và 1 lần ảnh trắng đen khổ nhỏ - năm 2010 và 2013) và 3 lần xếp thứ nhì (1 lần ảnh kỷ thuật số năm 2010 và 2 lần ảnh trắng đen khổ nhỏ- năm 2011 và 2012 ).

Ðào Tiến Ðạt bắt đầu cầm máy năm 1998, mười sáu năm sau - năm 2014 anh đã “thu hoạch” 857 giải thưởng, trong đó có 821 giải thưởng quốc tế của 44 quốc gia và vùng lãnh thổ!

Năm 2013 Ðào Tiến Ðạt được trao giải A - Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Ðào Tấn - Xuân Diệu của UBND tỉnh Bình Ðịnh - Việt Nam.

Ðào Tiến Ðạt từ cuộc đời khổ hạnh mà chắp cánh ước mơ, đã trở thành hiện thực, đang bay cao, bay xa trên con đường nghệ thuật.

Trở về cát bụi, giải ảnh xuất sắc của Hội NSNA Việt Nam 2006 Cúp Bạc tại Hồng Kông - 2006.

Ôi, nhiều tác phẩm đoạt giải thưởng lớn như vậy thì giàu to rồi còn gì? Tôi hỏi. Ðạt cười và trả lời: “Những giải thưởng quốc tế nhận được chỉ có giá trị tinh thần. Ðạt có  được như hôm nay là nhờ sự tận tình hướng dẫn của các nghệ sỹ đàn anh đi trước, sự tận tụy hỗ trợ hết lòng của vợ, người bạn đời Nguyễn Thị Bạch Tuyết đã giúp Ðạt nuôi và dạy dỗ các con Ðào Nguyên Ý, Ðào Ngọc Hân và Ðào Nguyên Khánh trưởng thành như mong ước”.

H.K.Đ