Từ 17/6 đến 30/10/2016, tại Bảo tàng Nghệ thuật Aarhus (ARoS), Đan Mạch - một trong những bảo tàng nghệ thuật lớn nhất châu Âu - diễn ra cuộc triển lãm quy mô mang tên “Robert Mapplethorpe – Đi giữa những lằn ranh” với hơn 180 bức ảnh của Robert Mapplethorpe - một trong những bậc thầy vĩ đại nhất của lịch sử nghệ thuật nhiếp ảnh thế giới. Các bức ảnh của Robert Mapplethorpe từng gây  nên những cuộc tranh luận ầm ĩ,  từng là mục tiêu của những lời chỉ trích và kiểm duyệt; một số các bức ảnh tại triển lãm lần này rất có thể lại làm dấy lên một cuộc tranh luận nữa. Chúng cũng từng được ca ngợi khắp thế giới với nhiều triển lãm nổi tiếng tại nhiều tổ chức nghệ thuật có uy tín nhất. Theo lời Erlend G. Høyersten, giám đốc bảo tàng AroS: “Chúng tôi rất tự hào đã có thể trưng bày một triển lãm tuyển chọn quy mô các bức ảnh của Mapplethorpe tại ARoS. Nghệ thuật của ông kể cho chúng ta một câu chuyện quan trọng về một thời đại của cuộc cách mạng tình dục... Nó cũng thể hiện một cam kết của nghệ thuật vươn tới sự tự do tuyệt đối. Những câu chuyện kể lại bằng hình ảnh đó của ông vẫn còn tác động đến chúng ta và thời đại ngày hôm nay.”

(Art Daily)

Robert Mapplethorpe, “Louise Bourgeois”,1982. ©Robert Mapplethorpe Foundation.

Robert Mapplethorpe, “Lisa Lyon”, 1982. ©Robert Mapplethorpe Foundation

Với 80 tranh, bản vẽ và ấn bản được trưng bày tại Bảo tàng J. Paul Getty từ 26/7 đến 13/11/2016, các gương mặt đại diện cho “Trường phái London”, bao gồm  Bacon, Freud, Kossoff, Andrews, Auerbach, và Kitaj sẽ có mặt trong cuộc triển lãm mang tên “London Calling: Bacon, Freud, Kossoff, Andrews, Auerbach, and Kitaj” (tạm dịch: London vẫy gọi: Bacon, Freud, Kossoff, Andrews, Auerbach và Kitaj). Triển lãm này mang đến cho công chúng một cái nhìn khá đầy đủ về một trong những hoạ phái quan trọng nhất trong lịch sử nghệ thuật hiện đại của châu Âu và thế giới thế kỷ 20. Từ thập niên 1940 kéo dài qua thập niên 1980, có một nhóm hoạ sĩ London đã phát triển những phong cách và lối tiếp cận mới trong việc mô tả con người và cảnh quan. Chống lại xu hướng trừu tượng, chủ nghĩa tối giản, và nghệ thuật ý niệm đang thống trị nghệ thuật đương thời lúc bấy giờ, họ đã tập trung miêu tả cuộc sống qua các tác phẩm biểu hình đầy tính sáng tạo. Từng bị coi là lỗi thời khi họ kiên trì theo đuổi hình thức hội hoạ biểu hình, trong mấy chục năm trở lại đây, vai trò của hoạ sĩ của “Trường phái London” đã được đánh giá lại, và những đóng góp có giá trị đối với lịch sủ nghệ thuật của họ ngày càng được thừa nhận rộng rãi.

(Art Daily)

Lucian Freud, “Thiếu nữ với con chó trắng”, 1950-1951. ©Tate London

R.B. Kitaj, “Những người tỵ nạn”, 1983 - 1984. © Quỹ di sản RB Kitaj/ Tate London.

.

Hai bức tranh nổi tiếng bị cướp từ một bảo tàng Hà Lan cách đây bảy năm, một bức của Salvador Dali, bức kia của Tamara de Lempicka, đã được thám tử Arthur Brand tìm ra và thu hồi. Bức tranh siêu thực “Tuổi hoa niên” (1941) của Dali vẽ chính chàng hoạ sĩ xứ Catalan cùng người tình; còn bức “Nữ nhạc công” của Lempicka, vẽ năm 1929, là một chân dung thiếu nữ đang gảy đàn đầy gợi cảm. Ngày 01/5/2009, giữa thanh thiên bạch nhật, một nhóm cướp có vũ trang đã xông vào Bảo tàng nghệ thuật trừu tượng Scheringa tại vùng Spanbroek, Hà Lan, đe dọa nhân viên và du khách, rồi cướp đi hai bức tranh nói trên. Sau đó, các bức tranh được bọn tội phạm trao cho một băng tội phạm khác như một món đồ trao đổi – một giao dịch  phổ biến giữa các băng nhóm tội phạm. Nhưng “băng nhóm này không muốn bị buộc tội phá hủy hoặc tiêu thụ các tác phẩm nghệ thuật,” nên sau đó đã liên lạc với thám tử qua một trung gian – theo lời thám tử. Brand đã trao hai bức tranh cho cảnh sát Anh tại Scotland để hoàn trả các chủ sở hữu hợp pháp.

(AFP)

Arthur Brand bên bức tranh “Tuổi hoa niên” (1941) của Dali ©Arthur Brand / AFP

Arthur Brand bên bức tranh “Nữ nhạc công” của Lempicka (1929). ©Arthur Brand / AFP

Quỹ Cass Sculpture Foundation tại Chichester – một tổ chức hàng đầu ở Anh chuyên xiển dương nghệ thuật điêu khắc - đang trưng bày một triển lãm lớn các tác phẩm điêu khắc ngoài trời của 18 nghệ sĩ đương đại người Hoa sống tại nhiều nước khác nhau. Triển lãm mang tên “Sự rối loạn đẹp đẽ”, diễn ra từ 3/7 đến 6/11, bao gồm 16 tác phẩm điêu khắc ngoài trời của các nghệ sĩ  Bi Rongrong, Cao Dan, Cao Fei, Cheng Ran, Cui Jie, Jennifer Ma Wen, Li Jinghu, Lu Pingyuan, Xu Zhen, Rania Ho, Song Ta, Tu Wei Cheng, Wang Sishun, Wang Wei, Wang Yuyang, Zhang Ruyi, Zheng Bo và Zhao Yao. Các mối quan hệ lịch sử giữa Anh và Trung Quốc thông qua nghệ thuật vườn cảnh là điểm khởi đầu và nguồn cảm hứng cho các nghệ sĩ đương đại Trung Quốc làm triển lãm này. Triển lãm mời gọi người xem suy nghĩ về quá khứ của Trung Quốc cùng mối quan hệ với hiện tại và tương lai trong một thế giới rộng lớn; đem tới cho công chúng một góc nhìn sâu sắc hơn vào tình trạng văn hóa, chính trị và xã hội Trung Quốc ngày nay của những nghệ sĩ năng động nhất mà không kém phần hấp dẫn.

(Cass Sculpture Foundation )

Cui Jie, “Chuồng chim”, 2016. ©Barney Hindle/Cass Sculpture Foundation.

Song Ta, “Tại sao họ không bao giờ chụp ảnh màu?”, 2016.©Barney Hindle/Cass Sculpture Foundation

Trong hai ngày 17 và 18 tháng 8/2016, chi nhánh nhà đấu giá Spink (chuyên về tem, tiền xu, tiền giấy, huy chương, trái phiếu và cổ phiếu, bút, sách và rượu vang) tại Hồng Kông sẽ tổ chức một cuộc bán đấu giá thú vị các hiện vật sưu tầm liên quan tới tiền tệ Châu Á. Hơn 1800 món hàng sẽ được bán ra đợt này đều là những hiện vật sưu tập thú vị, trong đó có những tờ tiền giấy cũ của Việt Nam, mà đáng chú ý nhất là những món đồ đến từ bộ sưu tập của ông Yoshikuni Kobayashi - một trong những nhà sưu tập tiền Việt Nam nổi tiếng nhất thế giới. Một trong những hiện vật chắc chắn được nhiều người quan tâm trong dịp này là tờ “Giấy mẫu” của đồng tiền một ngàn đồng có hình vẽ một ông già người miền Nam Việt Nam quắc thước đầy chất tạo hình. Giá bán dự kiến của tờ mẫu này từ 120.000 đến 150.000 đôla HK. Đồng tiền giấy một ngàn đồng này được phát hành trong khoảng  thời gian 1955-1956 khi các đơn vị tiền tệ Đông Dương của Pháp bị thay thế.

(Art Daily)

Tờ “Giấy mẫu” của đồng tiền 1000 đồng của Ngân Hàng Quốc Gia Việt Nam, 1955-1956 trong sưu tập của Yoshikuni Kobayashi. ©Yoshikuni Kobayashi /Spink.

Ngày 27/7/2016, tòa án Tối cao Áo đã phát lệnh cho chính quyền thành phố Linz phải trả 8,24 triệu bảng (khoảng 9 triệu đô) cộng với lãi suất 4% cho những người thừa kế của một nhà sưu tập địa phương trong vụ án “nhà cầm quyền thành phố làm thất lạc một ký hoạ của Gustav Klimt và ba tranh của Egon Schiele thuê của chủ sở hữu”. Trong một nỗ lực cuối cùng để tránh việc thanh toán khoản bồi thường khổng lồ, tháng 3/2016, thành phố Linz đã nộp đơn kháng cáo lên cơ quan tư pháp cao nhất của Áo. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao Áo hôm 27/7/2016 đã giữ nguyên phán quyết của Tòa án khu vực Linz tuyên vào tháng 10 năm 2015. Cuộc tranh chấp pháp lý này kéo dài từ năm 2006, khi những người thừa kế của nghệ sĩ và nhà sưu tập Olga Jäger yêu cầu bảo tàng nghệ thuật Lentos Kunstmuseum trả lại các tác phẩm nghệ thuật do bà ngoại của họ cho thuê dài hạn từ năm 1951. Khi bảo tàng không thể tìm thấy các tác phẩm nghệ thuật ‘không cánh mà bay’, những người thừa kế đã kiện bảo tàng công này và cả chính quyền thành phố - cơ quan quản lý cấp trên của bảo tàng - để đòi bồi thường.

(Artnet)

Một bức tranh trong sê-ri “Tote Stadt” của Egon Schiele. Các bức tranh của Schiele bị bảo tàng nghệ thuật Lentos Kunstmuseum làm thất lạc cũng thuộc sê-ri này. ©Artnet

Mới đây, một bức tranh in khắc của Albrecht Dürer đã được phát hiện tại chợ trời sau 70 năm thất lạc. Một người bán đồ tại một khu chợ trời ở Sarrebourg, Pháp, dường như hoàn toàn không biết rằng ông ta đã sở hữu một tác phẩm nghệ thuật cực hiếm - một bức tranh in khắc thế kỷ 16 của Albrecht Dürer. May thay, bức tranh lọt vào mắt của một nhà sưu tầm am hiểu, và sau khi mua nó, thay vì giữ rịt cho riêng mình, ông đã quyết định trả lại cho Bảo tàng Quốc gia ở Stuttgart sau khi nhận ra hình dấu triện của bảo tàng ở mặt sau tranh. Bức tranh mô tả cảnh ‘Đức Mẹ Maria bế Chúa Hài đồng đang được đội vương miện bởi một thiên thần’ từng có tên trong danh mục các tác phẩm bị thất lạc của Trung tâm tài sản văn hoá bị thất lạc, Đức, và được coi là một món bị thất tán bởi chiến tranh khoảng 70 năm về trước. Thuộc loạt 15 bức tranh in khắc của Dürer về chủ đề Đức Mẹ Maria và Chúa Hài đồng, tác phẩm nghệ thuật này có lẽ đã được đưa sang Pháp sau năm 1945. Bảo tàng Quốc gia ở Stuttgart – nơi có khoảng 250 tác phẩm thuộc tất cả các giai đoạn sáng tác của Dürer - không bình luận gì về giá trị của bức tranh mới được tìm thấy này ?!

(Artnet)

Albrecht Dürer, “Đức Mẹ Maria và Chúa Hài đồng”, 1520 ©Staatsgalerie Stuttgart

Theo tin ngày 27/7/2016 của Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái Trung Quốc, Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Taikang đã mua 13,5% lượng cổ phiếu của Sotheby’s và trở thành cổ đông lớn nhất của nhà đấu giá này. Công ty bảo hiểm Trung Quốc này do doanh nhân/đại lý nghệ thuật Chen Dongsheng – cháu rể Mao Trạch Đông - lãnh đạo. Chen cũng là một trong những người sáng lập Công ty đấu giá China Guardian Auctions Co. Ltd - nhà đấu giá đầu tiên của chính phủ Trung Quốc, mặc dù công ty chưa bao giờ vượt lên được đối thủ Poly Guardian. Ngoài Bảo hiểm Nhân thọ Taikang, tại Sotheby’s hiện nay có những nhà đầu tư nổi bật khác như Third Point LLC (chiếm 11,38% cổ phiếu) và Point72 Asset Management (chiếm 5,5% số cổ phiếu). Sự kiện này cho thấy thị trường tại Trung Quốc đang nổi lên như một trong những thị phần lớn nhất của thế giới nghệ thuật.

(Wall Street Journal)

Bảo tàng Nghệ thuật Vạn Lý – công trình do Chen Dongsheng tặng Đại học Vũ Hán @Mao Huifang

Nhiếp ảnh gia Carol M. Highsmith đang kiện và đòi các hãng ảnh lớn bồi thường khoản tiền 1 tỷ đô vì vi phạm bản quyền và hưởng lợi từ các tác phẩm của bà. Giật mình khi nhận được thư một lá thư từ Getty đòi bà phải trả cho họ 120 đô ‘do sử dụng hình ảnh của Getty’ trên trang web của mình, Highsmith đã tìm hiểu, điều tra kỹ lưỡng và phát hiện ra Getty và một hãng ảnh khác, Alamy, đã mạo xưng là ‘người giữ bản quyền các hình ảnh’ của bà, thậm chí đã thu phí của những người sử dụng chúng. Trước đây, năm 1988, Highsmith đã tặng Thư viện Quốc hội Mỹ 18.755 bức ảnh có giá trị – một hành động được tôn vinh là “một trong những hành vi quảng đại nhất trong lịch sử Thư viện Quốc hội,” và từ đó, rất nhiều ảnh của bà đã được sử dụng trong phạm vi  công cộng. Trong đơn kiện ngày 25/7/2016, nhiếp ảnh gia lão thành cáo buộc hai hãng ảnh Getty và Alamy đang “không chỉ thu lợi bất hợp pháp từ bản quyền tác giả... mà còn gian lận khi tự nhận là chủ sở độc quyền bản quyền tác giả” các hình ảnh của Highsmith.

(Hyperallergic)

Ảnh của Carol Highsmith xuất hiện trên trang web của hãng Getty như là tác phẩm thuộc bản quyền của hãng này ©Carol M. Highsmith.

Carol M. Highsmith, “Chân dung tự chụp”, tại Washington, DC (khoảng 1980-1990). ©Wikimedia Commons.

Nghệ sĩ người Pháp Orlan đã thua kiện trong một vụ kiện đạo văn và vi phạm bản quyền hình ảnh có liên quan tới ngôi sao nhạc pop Lady Gaga. Kết quả là: phải nộp phạt 22.000 đô. Vụ kiện liên quan tới hình bìa album “Born This Way” (2011) của Gaga và một video ca nhạc cùng tên bắt đầu từ tháng 6/2013. Theo đơn kiện, Orlan cho rằng Gaga không chỉ vay mượn ý tưởng thẩm mỹ của “nghệ thuật xác thịt” mà còn đi xa hơn khi đã sử dụng hai tác phẩm điêu khắc “Bumpload” (1989) và “Woman with Head” (1996) của Orlan mà không xin phép, và đòi 31,7 triệu đô tiền bồi thường - chiếm 7,5% số tiền bản quyền thu được từ album ca nhạc này (bán được 8 triệu bản trên toàn thế giới). Thế nhưng, vào ngày 07/7/2016, Tòa án Tối cao Paris đã bác bỏ lời khiếu kiện của Orlan. Hơn nữa, liên quan đến tác phẩm “Bumpload”, tòa án phán rằng “thay đổi cơ thể con người là một ‘concept’ không cá nhân nào được phép sở hữu độc quyền”. Theo phán quyết của tòa án, Orlan phải bồi hoàn cho Gaga và hãng thu âm của cô 10.000 euro (khoảng 22.000 đô). Orlan tuyên bố cô sẽ kháng án.

(The Art Newspaper)

Pho tượng “Bumpload” (1989) của Orlan (trái) và hình ảnh trang bìa album nhạc “Born This Way” của Lady Gaga (phải). ©The Couch Sessions

Tác phẩm điêu khắc “Woman with Head” (1996) của Orlan (trái) và ảnh trích từ video ca nhạc “Born This Way” của Lady Gaga (phải). ©The Couch Sessions

Andrea Tran (Tổng hợp và lược dịch)