Làm gì để nâng cao chất lượng các cuộc thi ảnh?
Có lẽ chưa bao giờ số người chụp ảnh, chơi ảnh và tham gia thi ảnh đông như ở ta. Chỉ tính riêng hai cuộc thi ảnh gần nhất là ảnh Du lịch toàn quốc đã trên 16.000 ảnh, cuộc thi ảnh lớn nhất 2 năm/lần cho giới ảnh toàn quốc ảnh Nghệ thuật Việt Nam 2018 là trên 10.000 ảnh. Số lượng tăng lên dữ dội nhưng chất lượng không hẳn lúc nào cũng đi kèm. Làm sao để chất lượng song hành cùng số lượng là câu hỏi được đặt ra.
Vui với Nghề. Ảnh: Bùi Kim Mạnh
Phải đóng lệ phí thi
Cuộc thi ảnh Du lịch 2018 cho phép các tác giả gửi tối đa 30 ảnh, cuộc thi ảnh toàn quốc, mỗi cá nhân tối đa 8 ảnh và đều không nộp lệ phí. Điều đó dẫn đến tâm lý, ai cũng cố gửi 8 ảnh cho đủ cơ số vì sợ phí và cũng để giám khảo chọn hộ mình.
Hậu quả là giám khảo phải xem quá nhiều ảnh “rác”, ảnh lưu niệm, ảnh chưa sạch nước cản, ảnh bấm mà không nghĩ. Và thực sự việc xem ảnh “rác” nhiều ảnh hưởng tới sức khỏe tâm lý của giám khảo.
Có một số lớn không là “rác” nhưng là ảnh chụp na ná như nhau, chỉ khác không đáng kể về bố cục, thậm chí có tác giả gửi hai ảnh giống hệt nhau, một màu, một đen trắng để giám khảo chọn. Ảnh chụp công an, bộ đội và thanh niên tình nguyện quá trùng lặp với mô típ quen thuộc: ảnh thanh niên tình nguyện là dọn rác, hiến máu. Ảnh công an là dắt dân qua đường, hướng dẫn giao thông, ảnh bộ đội là diễn tập quân sự…
Ở ta cũng có một số cuộc đã đóng lệ phí như cuộc thi ảnh quốc tế Việt Nam hay một vài tỉnh đã thí điểm áp dụng nhưng chưa thành phổ biến.
Đã đến lúc việc đóng lệ phí phải trở nên bắt buộc có thể tùy từng cuộc thi mà áp dụng mức thu phí. 20-50 ngàn/file ảnh. Việc thu phí này giúp BTC có thêm kinh phí trả cho giám khảo, vận hành cuộc thi, in catalogue, thuê địa điểm triển lãm…Và nó giúp thí sinh cẩn trọng, chọn lựa kỹ hơn khi gửi các đứa con của mình đi thi. Mất tiền sẽ khiến sự cân nhắc, và đầu tư cho bức ảnh kỹ hơn nhiều.
Ở một số nước, thí sinh còn phải đóng tiền mua catalogue bản in dù tác giả có đoạt giải hay không.
Ở nước ta , hình thức catalogue theo dạng PDF còn chưa phổ biến, nhưng trong thời gian trước mắt nên tính tới và bản PDF này được miễn phí cho tất cả các thí sinh đoạt giải và được chọn triển lãm.
Hoa súng mùa lũ. Ảnh: Vũ Xuân Thao
Nhiều chủ đề, nhiều ban giám khảo
Trong xu hướng hội nhập quốc tế, việc một cuộc thi có nhiều chủ đề sẽ thu hút, làm tăng thêm số lượng thí sinh tham gia. Và việc chia nhỏ chủ đề sẽ tạo ra nhiều sân chơi đa dạng cho nhiếp ảnh Việt và cũng khiến công tác thẩm định dễ dàng và chính xác hơn, nhất là khi thường ảnh chân dung hay sinh hoạt con người dễ ăn điểm hơn ảnh phong cảnh.
Ảnh tĩnh vật, ảnh chân dung và đặc biệt ảnh thể nghiệm - sáng tạo (creative) luôn luôn thiếu trong nhiều cuộc thi. Đặc biệt là ảnh thể nghiệm còn gọi là ảnh ý tưởng, sáng tạo khi đòi hỏi sự tưởng tượng của mỗi nghệ sỹ. Trong khi phần lớn ảnh hiện nay mang tính mô tả, phản ánh hiện thực, thậm chí một hiện thực nhợt nhạt, thiếu sống động.
Việc phân chia làm nhiều Ban giám khảo cũng sẽ tạo cho mỗi giám khảo được chấm ảnh theo đúng sở trường của mình và việc thẩm định ảnh theo đó cũng dễ dàng và chính xác hơn.
Thu hoạch cá nuôi. Ảnh: Nguyễn Thị Kim Em
Và không nhất thiết phải trao đủ giải
Thường mỗi cuộc thi đều có tỷ lệ, cơ cấu số giải nhất định. Nhưng nếu cứ bám vào tỷ lệ này nhiều khi phải chọn cả ảnh không thực sự tốt vào triển lãm, thậm chí vào giải.
Nhưng trong cuộc thi ảnh toàn quốc Việt Nam 2018, Ban tổ chức đã rất linh hoạt tùy vào số lượng thực tế ảnh dự thi để thay đổi cơ cấu giải hợp lý, tạo sự công bằng cho thí sinh. Khi số lượng ảnh dự thi đề tài Tự do gấp 9 lần đề tài Quảng Ninh thì phải thay đổi chút xíu để không thiệt cho thí sinh và nâng cao chất lượng ảnh triển lãm.
Ở ta cũng tồn tại quan niệm một cuộc thi nếu không có giải Vàng thường được coi là không thành công. Trong khi ở nhiều cuộc thi quốc tế, việc chấm theo khung điểm cố định đã dẫn đến nhiều tình huống thú vị: có giải Vàng, không có giải Bạc nhưng lại có giải Đồng. Hoặc không có Vàng, có Bạc và không có Đồng…
Thực ra việc có Vàng hay không là tùy quan niệm. Bởi Vàng đây nếu hiểu là so bó đũa chọn cột cờ, đó chỉ là ảnh tốt nhất trong triển lãm thì không sao.
Hàng đến mọi nhà. Ảnh: Võ Văn Kiên
Phải tính đến yếu tố hội nhập
Một điểm cũng khá quan trọng mà hầu như ít Ban giám khảo tính đến khi chấm các cuộc thi lớn là yếu tố hội nhập quốc tế. Tất nhiên do mặt bằng chất lượng cuộc thi và thực tế từng cuộc mà không phải lúc nào vấn đề này cũng nên đặt ra. Nhưng về lâu dài nên tính tới yếu tố hội nhập quốc tế khi chấm các ảnh đoạt giải cao, thì ảnh đó cũng phải có cơ may khi tham gia đấu trường quốc tế. Về cụ thể sẽ có những tiêu chí cụ thể khác nhau nhưng câu nói của cố nhà văn nổi tiếng Nguyễn Minh Châu luôn luôn đúng: Đi tới tận cùng cái của ta sẽ gặp cái nhân loại.
Cái của ta chính là bản sắc văn hóa, linh hồn của dân tộc Việt.
V.V (số 9, tháng 9/2018)