Lâm Tấn Tài người của lớp trí thức trẻ ra trận

Lâm Tấn Tài (1935-2001), sinh ngày 22/5/1935 tại phường Thắng Tam, Bà Rịa - Vũng Tàu, đi theo cách mạng từ tháng 5/1947, làm liên lạc cho Công an huyện Long Thành, Biên Hòa, liên lạc viên cho Đại đội B, Chi đội 16 Bà Rịa, Vũng Tàu, rồi tham gia văn công trước khi ra Bắc tập kết năm 1954, từng là Tổng thư ký Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh, Phó Tổng thư ký, kiêm Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật Hội Nghệ Sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam, được tặng thưởng Huy chương Thành đồng Tổ Quốc, Huy chương vì Sự nghiệp báo chí Việt Nam, Huy chương vì sự nghiệp nhiếp ảnh Việt Nam v.v...

Nhà báo, NSNA Lâm Tấn Tài(1935 - 2001)

Vào trận như một biệt động Sài Gòn: 

Là học sinh miền Nam tập kết, năm 1961 Lâm Tấn Tài được sang Liên Xô học tập tại trường Đại học Tổng hợp Lô-Mô-Lô-Xốp, Mat-xcơ-va. Nhưng những năm đó, do tình hình chính trị ở Liên Xô và Đông Âu có biến động bởi Chủ nghĩa xét lại, cho nên năm 1963, ông cũng như tất cả lưu học sinh Việt Nam phải về nước. Lâm Tấn Tài tiếp tục học tại Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp Đại học, cuối năm 1965, ông được điều về Ban Thống nhất Trung ương chuẩn bị đi B làm công tác báo chí. Do yêu cầu của công tác báo chí, ông đã theo học khóa nghiệp vụ thông tấn báo chí của Thông tấn xã Việt Nam, trong chương trình có học phần Nhiếp ảnh, để đến đầu năm 1966 đi chiến trường miền Nam. Lâm Tấn Tài là người trí thức trẻ được đào tạo bài bản trên đất Bắc. Ông cùng lứa với các nhà thơ Lê Anh Xuân (Ca Lê Hiến), Nguyễn Mỹ, nhà văn Chu Cẩm Phong v.v... là những con người đầy nhiệt huyết vì thống nhất quê hương. Ông yêu nghề, và có ý thức về giá trị tài liệu của nhiếp ảnh. Ngay trên đường công tác từ Bắc vào Nam, tới đâu thấy cảnh đẹp, thấy các hoạt động của quân và dân ta là ông cũng chụp ảnh, và chụp ngay chính đoàn cán bộ đi B của mình như một cách ghi nhật ký. Chín năm lăn lộn tại chiến trường Nam Bộ, Lâm Tấn Tài là một mũi nhọn của Thông tấn xã Giải phóng. Nhiều lần đi cùng bộ đội về đồng bằng, lúc xâm nhập vào thành phố như một biệt động quân. Tết Mậu thân 1968, Lâm Tấn Tài đi theo Tiểu đoàn 6 Quyết thắng, chụp cảnh quân và dân ta nổi dậy tấn công vào khu vực Chùa Ấn Quang, Tây Bắc Sài Gòn. Khi đang chụp ảnh, ông bị mảnh đạn găm vào mắt. Đồng đội và nhân dân tìm cách đưa ông vào bệnh viện Chợ Rẫy của chính quyền Sài Gòn cứu chữa. Việc một nhà báo Việt cộng nhập viện của đối phương mổ mắt bị đạn là một câu chuyện ly kỳ, như một giai thoại. Lúc vết thương chưa lành, ông đã trốn bệnh viện ra ngoài, tìm đường trở về căn cứ an toàn. Khi ở Trung ương Cục, hoặc ở bên Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Lâm Tấn Tài đã ghi lại được nhiều sự kiện lịch sử. Ông là tác giả của những bức ảnh quý giá: Đại hội Đại biểu quốc dân miền Nam (tháng 6/1969), Lễ ra mắt của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam v.v...

Biệt động Sài Gòn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Ngày thi hành Hiệp định Paris, năm 1973, với danh nghĩa phóng viên của Thông tấn xã Giải phóng thuộc Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Lâm Tấn Tài đi cùng phái đoàn quân sự bốn bên chụp ảnh hoạt động của các phái đoàn Quân sự và cảnh quân đội Mỹ lũ lượt kéo nhau lên máy bay rút về nước. Ngày 30/4/1975, ông theo bộ đội vào giải phóng Sài Gòn. Bức ảnh Thần tốc tiến về Sài Gòn của ông được chụp trong giờ phút lịch sử sau 30 năm mong đợi, nhân dân Sài Gòn đổ ra hai bên đường mừng đón quân Giải phóng. Ngày hôm đó hàng mấy chục nhà quay phim, chụp ảnh từ Bắc chí Nam gặp nhau tại Dinh Độc Lập. Niềm vui giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước nghẹn ngào dâng cao trong trái tim của họ. Với Lâm Tấn Tài, đứa con của Miền Nam, đã từng bị thương tại mảnh đất này lại càng vui sướng hơn, vui sướng đến nghẹn lòng.  Tuy chỉ có một con mắt còn lại, nhưng  ông vẫn tinh nhanh chụp được khí thế của Sài Gòn quật khởi, bởi từ đáy lòng mình, đáy lòng của một trí thức trẻ từng “Cơm Bắc, giặc Nam” , ông càng cảm nhận được, càng thấy đẹp hơn, ý nghĩa hơn hình ảnh quân ta tiến về Sài Gòn.

Thần tốc tiến về Sài Gòn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Hiệp định Paris 1973 Mỹ rút quân. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Nhiều đóng góp tích cực  cho sự phát triển của Nhiếp ảnh Việt Nam

Sau ngày thống nhất đất nước, Lâm Tấn Tài được giao nhiệm vụ cùng với các nhà nhiếp ảnh có uy tín tập hợp lực lượng thành lập Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh. Đã là Hội nghề nghiệp phải quy tụ được mọi người trong nghề, đặc biệt là những nhà nhiếp ảnh nổi tiếng từ chiến khu ra, từ Bắc vào và cả những nhà nhiếp ảnh từng sống tại Sài Gòn. Làm sao để những nhà nhiếp ảnh này vui vẻ tự nguyện tham gia xây dựng Hội. Đấy là công việc không hề đơn giản, dễ dàng trong thời điểm sau giải phóng, mà khi ấy ông còn trẻ, vừa tròn 40 tuổi. Vậy mà Lâm Tấn Tài đã cùng tập thể Ban Chấp hành Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh làm được công việc đó. Ông không chỉ là người có đầu óc tổ chức, mà còn có cái nhìn rộng rãi về nghệ thuật nhiếp ảnh. Cùng với dòng nhiếp ảnh ghi thực, cốt lõi của nghệ thuật nhiếp ảnh, ông và Nguyễn Đặng cùng các nhà nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh đã sớm mở đường cho dòng nhiếp ảnh kỹ xảo phát triển, mở rộng ngôn ngữ nhiếp ảnh, nhanh chóng hòa nhập với Nhiếp ảnh thế giới. Từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước, ông và Nguyễn Đặng, Phó Tổng thư ký Hội có sáng kiến tổ chức Liên hoan ảnh nghệ thuật các khu vực, và hoạt động này được Hội NSNAVN duy trì, phát triển trong toàn quốc tới ngày nay. Các tay máy trẻ coi Lâm tấn Tài là Anh Hai, bởi sự gần gũi, đồng cảm của ông với họ. Có thể nói Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh từ ngày thành lập đến nay có sự dẫn dắt của Lâm Tấn Tài và Nguyễn Đặng luôn luôn là điểm sáng của nền nhiếp ảnh Việt Nam. Cho dù bộn bề công việc tổ chức, công việc hành chính của một Hội chuyên ngành, nhưng Lâm Tấn Tài Vẫn say mê sáng tác. Ông đi khắp Bắc, Trung, Nam, đến đâu cũng hướng ống kính vào cuộc sống mới, con người mới, và phong cảnh nên thơ của mọi miền Tổ quốc. Những lúc ấy tâm hồn nghệ sĩ trong ông đã được hòa nhập với cuộc sống, con người và thiên nhiên. Những năm cuối đời, ông đã cho xuất bản 2 cuốn sách ảnh về chiến tranh. Cuốn Đường Hồ Chí Minh, nói về đường mòn Trường Sơn từ thuở heo hút đi bộ đến lúc dài rộng đưa được xe vận tải các loại, và cả xe tăng tới tận Dinh Độc Lập. Cuốn  Ảnh thời chiến là một tập hợp những bức ảnh tâm đắc, những kỷ niệm chiến tranh, chân dung những bạn bè, đồng đội, đồng chí… Nó như tập nhật ký trong 9 năm công tác tại chiến trường của ông. Ông tâm sự: “Tôi làm sách này là để tưởng niệm các đồng nghiệp đã ngã xuống vì độc lập tự do của Tổ quốc và cho cả những người đang sống trong hòa bình. Hãy nhớ lấy những khoảnh khắc oanh liệt của cuộc kháng chiến cứu nước”.

Vượt Trường Sơn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Từ những tấm ảnh trong hai cuốn sách trên, lần này gia đình Lâm Tấn Tài và Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh đã chọn ra một cụm tác phẩm 5 ảnh đăng ký Giải thưởng Nhà nước. 5 bức ảnh như 5 cột mốc chạy dọc theo thời gian công tác của Lâm Tấn Tài, nó gắn liền với các sự kiện mang dấu ấn lịch sử chiến tranh chống Mỹ cứu nước của nhân dân miền Nam anh hùng:

- Công binh mở đường Trường Sơn cho xe qua.

- Vượt Trường Sơn.

- Biệt động Sài Gòn.

- Hiệp định Paris 1973, Mỹ rút quân.

- Thần tốc tiến về Sài Gòn.

Chỉ với tên ảnh chân xác ngắn gọn, nó đã gợi mở cho người xem những cảm xúc và ý tưởng của ảnh, giúp người xem cảm nhận được phần nào vị trí sự kiện, tầm vóc sự kiện và ý nghĩa xã hội của từng bức ảnh, và của cả cụm tác phẩm. Thật tuyệt vời, tên ảnh viết cụ thể, súc tích kiểu thông tấn lại có ấn tượng và sức nặng hơn nhiều các ngôn từ bóng bẩy sáo rỗng. Thực chất đấy không còn là từ ngữ nữa, mà đấy là tâm huyết của Lâm Tấn Tài với Quê hương Anh hùng.        

C.C.T