Nghệ thuật đương đại đồng hành cùng “Nhà chống lũ”

[Andrea Tran phỏng vấn Phạm Thị Hương Giang]

Được thành lập từ tháng 11 năm 2013, nhóm hoạt động thiện nguyện “Nhà chống lũ” (NCL) ban đầu chỉ gồm một số người làm các ngành nghề khác nhau. Sau 4 năm hoạt động, nhờ nhận được sự ủng hộ của đông đảo cộng đồng, dự án NCL đã xây dựng được hơn 523 căn nhà cho bà con vũng lũ trên nhiều vùng đất nước. Ghi nhận những đóng góp ban đầu với cộng đồng, Trung ương Hội LHTNVN đã trao tặng NCL “Giải thưởng Tình nguyện Quốc gia 2016”. Đặc biệt, đồng hành cùng NCL liên tục trong những năm qua có nhiều nghệ sĩ đương đại với các tác phẩm ủng hộ đấu giá gây quỹ.

Người đề xuất ý tưởng, đồng sáng lập NCL là nhà hoạt động xã hội Phạm Thị Hương Giang (biệt danh “Jang Kều”, Giám đốc điều hành của Công ty Tư vấn Thương hiệu G’Brand) và đến nay vẫn là một trong những người ‘chèo lái’ chốt của NCL. Dưới đây là cuộc phỏng vấn chớp nhoáng chị “Jang Kều” trước cuộc đấu giá gây quỹ của “Chương trình nghệ thuật gây quỹ NCL 2018” vào tối ngày 18/10/2017 tại khách sạn The Reverie Saigon, TP HCM, với khá nhiều gương mặt nghệ sĩ đương đại thành danh nhiệt tình đồng hành như Nguyễn Thanh Bình, Hồng Việt Dũng, Nguyễn Xuân Việt, Lê Kinh Tài, Phạm An Hải, Lê Đình Nguyên …

Đại diện NCL điều hành “Phiên đấu giá của niềm tin”, TPHCM, 12/2017. ©nhachonglu.

Xin chào chị Giang. Được biết chị với nick name khét tiếng “Jang Kều” đã lâu như một nhà hoạt động xã hội năng động và có nhiều đóng góp trong các phong trào hoạt động thiện nguyện, cụ thể là “Nhà chống lũ” (NCL). Các hoạt động của chị và đồng đội đã thu hút được cả một đội ngũ các nghệ sĩ hoạ sĩ đóng góp tác phẩm trong các hoạt động gây quỹ. Xin chị cho biết bí quyết nào của chị và NCL thu hút được nhiều nghệ sĩ tham gia?

Thật ra tôi không “khét tiếng” đâu vì NCL hoạt động khá âm thầm và lặng lẽ, chỉ có duy nhất một công cụ truyền thông là facebook của dự án và của cá nhân tôi, có chăng là chỉ những người ủng hộ và đóng góp cho các hoạt động thiện nguyện mà lại rất yêu nghệ thuật thì hay biết đến thôi. Ban đầu nhóm chúng tôi cũng phải mang những tác phẩm của nhà đi và kêu gọi rất khó khăn mới có vài tác phẩm nho nhỏ để bán gây quỹ. Tôi nhớ có một chị bạn đồng thời là khách hàng của mảng tư vấn thương hiệu của tôi ủng hộ ý tưởng NCL của tôi và đã vác một cái bình gốm đẹp tới tặng chương trình để đấu giá gây quỹ. Còn tôi thì mang cả bức tượng tôi đã sưu tập của nghệ sỹ Nguyễn Tuấn và một chiếc áo dài mà tôi đã đấu giá thành công trong chương trình “Be Strong Japan” ủng hộ các nạn nhân bị song thần ra đấu giá. Nhưng quan trọng hơn là sự nghiêm túc và sâu sát, nói là làm của dự án đã khiến các nghệ sỹ ngày một tin và ủng hộ NCL nhiều hơn. Nhưng bí quyết à, có lẽ là ngay từ khi viết concept dự án, tôi đã xác định NCL gồm 3 giá trị cốt lõi “sáng tạo - nhân văn - bền vững”, trong đó tôi tin “sáng tạo” là cội nguồn của sự phát triển của trái đất này, “sáng tạo” sẽ thúc đẩy và hỗ trợ những giá trị “nhân văn”, ngược lại “nhân văn” chính là chất liệu của “sáng tạo”, và khi một hoạt động phát triển cộng đồng được cấu thành bởi 2 giá trị đó, nó sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội. Bởi vậy, NCL lấy sự sáng tạo hay cụ thể là các tác phẩm nghệ thuật để gây dựng nền tảng của mình, và cách làm của NCL cũng phải sáng tạo, trong đó cộng đồng, đặc biệt là người hưởng lợi, phải chung tay đóng góp: cộng đồng phát triển cộng đồng.

Đội dự án NCL trong một chuyến đi về vùng lũ lụt. ©nhachonglu.

Chị có thể cho biết rõ hơn: chị bắt đầu quan tâm đến nghệ thuật từ khi nào?

Có lẽ là từ khi còn rất nhỏ. Tôi có anh trai là hoạ sỹ, từ bé xíu anh đã vẽ rất giỏi và anh em tôi thường được bố đưa đi học ở cung thiếu nhi, anh trai học vẽ còn tôi học bóng bàn, những lúc tan lớp sớm hơn tôi thường qua lớp anh xem anh vẽ. Sau này, khi anh tôi học Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, anh còn mở xưởng vẽ ở nhà tôi cùng mấy người bạn nên suốt ngày tôi chỉ nhìn thấy tranh và…tranh. Và tôi cũng đã mở ra một công ty tư vấn thương hiệu cũng vì những đam mê sáng tạo và nghệ thuật này. Đến nay công ty của tôi đã hoạt động được 12 năm.

Chị có vẽ tranh hay còn có các sở thích nào khác trong lĩnh vực nghệ thuật?

Vì anh trai vẽ giỏi nên tôi không dám sờ tay vào cọ. Tôi dành thời gian học và chơi bóng bàn. Tuy nhiên, đến hồi cấp 3 trong lúc ngồi xem anh trai vẽ ôn thi đại học, tôi cũng xin giấy và mượn bút, màu của anh vẽ “cho vui”. Không ngờ anh trai tôi đã mang đến lớp vẽ cho thầy xem, thầy lại khen ngợi. Thế là tôi cũng đã hăng hái định thi vào mỹ thuật nhưng bị bố mẹ ngăn lại với lí do “nhà không thể có 2 đứa cùng…hâm”. Hihi. Các môn nghệ thuật khác thì môn gì tôi cũng biết chút chút. Hồi cấp 3 tôi cũng đã từng cùng lũ bạn lập ban nhạc tập tành biểu diễn nữa. Nói chung là tôi rất yêu nghệ thuật!

Hình như chị cũng là một nhà sưu tầm nghệ thuật. Chị thường quan tâm đến chất liệu hay chủ đề nào và nghệ sĩ nào ?

Thật ra tôi chưa phải là một nhà sưu tầm nghệ thuật đâu. Tôi “bị rơi vào con đường” sưu tầm do “tai nạn nghề nghiệp” – đó là khi sáng lập dự án NCL, tôi bị kiêm dẫn chương trình. Khi thấy có những bức tranh đẹp quá mà không có ai mua, tôi muốn mua để vừa ủng hộ dự án của mình, vừa để thúc đẩy không khí và tinh thần yêu nghệ thuật, ủng hộ các hoạt động cộng đồng, vừa để thoả mãn lòng yêu việc được tha hồ ngắm nghía các tác phẩm nghệ thuật của mình. Thế là vô hình dung giờ tôi cũng có một lượng tranh tượng kha khá. Tôi thường thích tranh sơn dầu, thích trừu tượng, biểu hiện và cả sketch nữa. Hoạ sỹ thì tôi thích nhiều, khoảng 6-7 hoạ sỹ nhưng tôi chưa sưu tập ai một cách tập trung cả, tôi vẫn đang nghiên cứu và để cho cảm xúc dẫn dắt khi mua tranh, chưa định hướng. Tôi nghĩ tôi chưa đạt đếm trình độ sưu tầm, hic, chắc còn phải học hỏi nhiều.

MC Phan Anh cùng đại diện NCL tặng hoa hoạ sĩ Lê Kinh Tài và nhà hảo tâm đã mua bức tranh “Lạc giữa đời thường”

trong “Phiên đấu giá của niềm tin”, Tp HCM, 15/12/2016. ©andreatran.

Trong mối quan hệ với các nghệ sĩ, theo chị, vấn đề nào là quan trong nhất để có được tinh thần cảm thông, sự chia sẻ của họ đối với các hoạt động của chị, để các nghệ sĩ đồng hành lâu dài với chị?

Tinh thần nghiêm túc, kiên trì, minh bạch và sáng tạo của tôi và NCL chính là một trong những lí do khiến các nghệ sỹ có sự chia sẻ, cảm thông và mong muốn đồng hành cùng chúng tôi. Và tôi hi vọng và tin tưởng rằng NCL sẽ còn làm tốt hơn nữa, mang lại những đóng góp thiết thực cho việc phát triển cộng đồng thông qua các hoạt động xây nhà an toàn, trồng cây xanh và nâng cao nhận thức về cuộc sống bền vững. Như vậy, các nghệ sỹ càng có niềm tin và đồng hành lâu dài với NCL.

Trong quá trình hoạt động đấu giá từ thiện, những sự kiện hoặc câu chuyện nào các nghệ sĩ đã  để lại cho chị những kỷ niệm đặc biệt?

Trong những lần đấu giá gây quỹ - tôi không gọi đó là từ thiện, tôi gọi là phát triển cộng đồng - tôi có rất nhiều kỷ niệm đặc biệt, và kỷ niệm sâu sắc nhất là lần gây quỹ năm thứ 2 của NCL (2014), ca sỹ Mỹ Linh đến biểu diễn ủng hộ chương trình, và “mê” NCL quá, chị ấy đã nhảy lên làm MC đấu giá cùng với tôi, rồi “mê” tác phẩm quá đòi đấu giá luôn. Cuối cùng chị ấy đã “rinh” được một bức tranh của hoạ sỹ Nguyễn Thanh Bình và một chiếc xe cúp 50. Còn tôi đang dẫn chương trình, “mê” tranh quá đòi phá luật xin đấu. Thế là tôi cũng đấu thành công được một bức tranh “Người đàn bà đẹp” của hoạ sỹ Lê Kinh Tài và bức “Người đàn bà ngồi” của hoạ sỹ Lê Quảng Hà. Hôm đó, đấu giá vô cùng sôi động, vui và bất ngờ.

Việc bản thân chị tham gia đấu giá và mua tác phẩm trong các cuộc đấu giá của NCL như một người sưu tập có ảnh hưởng tới tính khách quan của các cuộc đấu giá không?

Như mình vừa nói, từ lần gây quỹ thứ 2 của NCL, tôi đã bắt đầu tham gia đấu giá, và giờ đây tôi đã có khá nhiều tranh. Lí do thì tôi cũng đã nói rồi: yêu tranh, muốn ủng hộ dự án của mình, và muốn ủng hộ tinh thần các hoạ sỹ, thúc đẩy các hoạt động giao lưu thưởng thức nghệ thuật. Tôi nghĩ cũng không ảnh hưởng đến tính khách quan của các cuộc đấu giá này vì tôi cũng đấu trực tiếp với các khán giả. Ngoài ra, đây là hoạt động đấu giá gây quỹ cộng đồng chứ chưa phải đấu giá chuyên nghiệp nên không quá khắt khe, quy chuẩn.

Những nhà bảo trợ nào thường quan tâm đến các hoạt động đấu giá nghệ thuật của NCL thưa chị?

Chủ yếu là các cá nhân – họ đều là doanh nhân trong nước, chưa có ai tham gia đấu giá với tư cách doanh nghiệp, tổ chức. Nhưng gần đây, một số doanh nghiệp đã quan tâm đến các hoạt động này và một số đã liên hệ với NCL để hợp tác tổ chức trại sáng tác và dung các tác phẩm để đấu giá gây quỹ tặng NCL.

MC Mỹ Linh và giám tuyển Trần Lương tham gia dẫn chương trình đấu giá các tác phẩm nghệ thuật gây quỹ thiện nguyện NCL

tại Hà Nội, 12/12/2016. ©andreatran.

Nói đến tác phẩm nghệ thuật từ thiện, cho đến nay công chúng thường nghĩ rằng đó là những tác phẩm ‘tầm tầm’. Vậy, theo chị, quan niệm đó có đúng không? Làm sao chị có được những tác phẩm tốt để đấu giá – và do đó, gây dựng nguồn vốn cho hoạt động thiện nguyện tốt hơn? Chị có các cố vấn nghệ thuật không?

Thông thường là như vậy nhưng cũng không hẳn đâu, bằng chứng là các bạn đã thấy có những tác phẩm NCL bán lên tới 30-40.000 đôla. Để có những tác phẩm tốt thì quay trở lại bài toán niềm tin – các nghệ sỹ phải tin tưởng NCL – chứ nghệ sỹ nào tôi cũng thấy sẵn sang mang các tác phẩm của mình đi để ủng hộ các hoạt động thiện nguyện. Tuy nhiên, chỉ khi họ vững tin vào dự án, họ mới mang những “đứa con” quý giá của mình ra tham dự chương trình. Ngoài ra, sau 2 năm đầu nhận các tác phẩm miễn phí từ các hoạ sỹ, thì từ năm thứ 3, NCL đã có một phần chia sẻ bù đắp công sức và chi phí cho các tác phẩm. Cụ thể năm nay, NCL thống nhất định giá tối thiểu cho các tác phẩm, hoạ sỹ sẽ nhận 50% giá tối thiểu còn lại ủng hộ dự án. Theo đó, dự án sẽ được phần còn lại, nếu giá đấu thành công cao hơn giá tối thiểu thì NCL được 50% còn lại cộng phần giá cao hơn lên đó. Dự án có một hội đồng nghệ thuật để đánh giá, cố vấn. Hội đồng đó bao gồm các tên tuổi như giám tuyển Trần Lương, giám tuyển Lê Quang Đỉnh, nhà phê bình Phạm Long, nhà báo Lý Đợi và nhà sưu tập Nguyễn Đức Thành.

Phong trào đóng góp tác phẩm của các nghệ sĩ cho NCL bắt đầu từ bao giờ? Cho đến nay, NCL đã có khoảng bao nhiêu tác phẩm và/hoặc có khoảng bao nhiêu nghệ sĩ đã tham gia đóng góp tác phẩm?

Bắt đầu từ năm thứ 2, tức 2014. Cho đến nay NCL đã đấu giá hàng trăm tác phẩm cả từ các chương trình đấu giá trực tiếp, đấu giá online, chương trình “Kết nối nghệ thuật, hỗ trợ cộng đồng”, các chương trình kết hợp với các diễn đàn nghệ thuật do các diễn đàn khởi xướng và phối hợp gây quỹ cho NCL. Tổng số hoạ sỹ tham gia ủng hộ NCL có lẽ lên tới khoảng hơn 250 hoạ sỹ, trong số đó cũng có cả hoạ sỹ nước ngoài.

Xin chị có thể chia sẻ những điều ‘được’ và còn ‘chưa được’ trong hoạt động huy động các nghệ sĩ tham gia vào hoạt động thiện nguyện của NCL nói riêng và các hoạt động xã hội nói chung?

Về mặt được là: NCL ngoài việc gây quỹ được cho các hoạt động phát triển cộng đồng thông qua việc xây nhà an toàn thì NCL cũng đã thúc đẩy được ý nghĩa “nghệ thuật vị nhân sinh”, đưa nghệ sỹ và các tác phẩm đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là những người ủng hộ các hoạt động thiện nguyện. Từ đó một số hoạ sỹ cũng tìm được cho mình những vị khách hàng vô cùng đáng yêu, không chỉ yêu các tác phẩm của họ và còn có một trái tim nhân ái, sẵn sàng chia sẻ với cộng đồng. Đó là những khách hàng, những nhà hảo tâm vô cùng đáng quý.

Những cái “chưa được” thì còn nhiều. Do hoạt động này được xây dựng trong lòng một dự án có bản chất thiện nguyện nên yếu tố thiện nguyện được đặt lên hàng đầu, vì vậy, việc tuyển chọn, định giá và cả đấu giá còn mang nặng tính cảm xúc, chưa tuân thủ các quy trình và tiêu chuẩn của các sàn đấu giá chuyên nghiệp. Ngoài ra, các hoạ sỹ khó có thể mang các tác phẩm “đỉnh” nhất của mình tới “sàn” đấu giá này do phần lớn số tiền đấu giá được để dành cho cộng đồng mà hoạ sỹ cũng rất cần có thu nhập đảm bảo tái đầu tư sức sáng tạo và cái giá của tác phẩm được mua bán chuyên nghiệp cũng thể hiện đẳng cấp của họ nữa.

Một ngôi nhà sắp hoàn thành với sự trợ giúp của chương trình NCL. ©nhachonglu.

Nhân đây, chị có điều gì muốn nhắn gửi tới độc giả nghệ thuật/công chúng, và/hoặc các nghệ sĩ và các nhà hảo tâm/ sưu tầm nghệ thuật không?

Tôi rất mong chúng ta hình thành được một cộng đồng ngày càng lớn những người yêu nghệ thuật, đam mê được sẻ chia, đóng góp vì cộng đồng để “sáng tạo” và “nhân văn” trở thành những nền tảng quan trọng nhất tạo ra một cộng đồng - một xã hội phát triển “bền vững”. Chúng ta cùng chung tay vì một cộng đồng yêu, tôn vinh cái đẹp - cái đẹp trong các tác phẩm nghệ thuật và cái đẹp trong các hành động chia sẻ, yêu thương.

Xin cám ơn chị Giang. Chúc chị và đội ngũ NCL cùng các nghệ sĩ luôn có sức khoẻ và tinh thần vững vàng để tiếp tục đồng hành cùng nhau hướng về những mục tiêu cao đẹp mà cộng đồng và xã hội luôn tin tưởng - ủng hộ !

Andrea Tran thực hiện, tháng 10-2017