Nhớ bông hồng nước Anh
Ngày 31 tháng 8 năm 1997, ‘Bông hồng nước Anh’ - Diana Frances Spencer, Công nương xứ Wales - lìa trần sau một tai nạn thảm khốc tại Paris khi vừa bước sang tuổi 36. Tuy phận bạc, Công nương Diana đã kịp làm bao việc thiện. Bà từng thường xuyên tham gia các hoạt động thiện nguyện, là người bảo trợ cho khoảng 100 tổ chức từ thiện, trong đó có tổ chức Chữ thập đỏ, mạng lưới những người sống sót trong bom mìn, và rất nhiều quỹ phòng chống AIDS và ung thư.
Bryan Organ, “Diana, Công nương xứ Wales”, 1981. ©Bảo tàng Chân dung Quốc gia, London.
Và tất nhiên, đoá hồng nhan ấy cũng sớm đi vào các tác phẩm nghệ thuật của nhiều tay bút tài năng.
Tưởng nhớ 20 năm ngày mất của bà, chúng ta hãy cùng nhau xem lại những chân dung bất hủ của Diana một thời quốc sắc và mãi mãi thiên hương.
Năm 1981, Bryan Organ - một họa sỹ hàng đầu chuyên vẽ tranh chân dung cho hoàng gia và các chính khách Anh quốc - được Thái tử Charles, tức Hoàng tử xứ Wales, mời vẽ chân dung cho Lady Diana lúc đó đang trong giai đoạn đính hôn. Hoàn thiện ngay tại điện Buckingham, bức tranh acrylic trên toan được hoàng gia chào đón nồng nhiệt. Các nhà phê bình nghệ thuật ca ngợi ‘đây là bức chân dung vô cùng chân thật, không chỉ thể hiện được toàn bộ vẻ quyến rũ và lòng nhân hậu tiềm ẩn của công nương Diana, nó còn hàm chứa vẻ quyền uy rất tự nhiên’. Bức tranh mô tả Diana ngồi bắt chân chéo, giản dị trong bộ y phục trẻ trung với mái tóc mãi mãi gắn với tên tuổi bà như một phong cách từng làm nên cơn sốt trong suốt những thập niện 1980 - 1990, và hãy để ý: trên môi bà nở một nụ cười mỉm thật khả ái.
Công nương Diana ngồi làm mẫu vẽ cho họa sỹ Israel Zohar, tháng 5/1990.
Năm 1984, để kỷ niệm ba năm ngày cưới, Thái tử Charles ủy nhiệm cho họa sỹ John Stanton Ward vẽ một bức tranh mô tả Diana trong bộ váy cưới và luôn được treo tại cung Kensington cho tới khi bà mất. Hơn mười năm sau, nhân một triển lãm bộ sưu tập nghệ thuật của Thái tử Charles, lần đầu tiên công chúng mới có dịp tận mắt chiêm ngưỡng tuyệt tác này. Họa sỹ John Ward về sau kể lại: “Khi được yêu cầu vẽ bức chân dung này, tôi đã vô cùng hãnh diện. Đây hẳn là một đề tài cao quý, và chiếc váy cưới đã được lựa chọn với sự nhất trí cao. Bức chân dung được vẽ ngay trong điện Kensington Palace. Với trang phục công phu và sự đơn giản của chiếc ghế dài, tôi loại bỏ tất cả phần nền, nhằm tôn được vẻ đẹp lộng lẫy của bà.” Công nương Diana thích bức chân dung tới mức luôn treo nó trong căn phòng riêng của bà tại điện Kensington, kể cả sau khi chia tay với Thái tử Charles. Nếu tinh ý, ta có thể nhận ra người thiếu nữ bận váy cưới trong tranh đang có một tâm trạng buồn vui lẫn lộn của ngày lên xe hoa, nhưng dẫu vậy, đây vẫn là một trong những bức tranh duyên dáng nhất lưu giữ vẻ yêu kiều tràn đầy sức thanh xuân của ‘đóa hồng Anh quốc’.
Israel Zohar và bức chân dung mới vẽ về Công nương Diana, 2013
Năm 1990, để có một bức tranh chân dung ‘Công nương xứ Wales’ treo tại trụ sở, ban chỉ huy quân đoàn kỵ binh Hoàng gia Anh quốc đã ủy quyền cho họa sỹ Israel Zohar, cũng là một họa sỹ vẽ tranh chân dung nổi tiếng thế giới, vẽ một chân dung công nương khi đó mới 28 tuổi và đang ở đỉnh cao của sự nổi tiếng.
Sau khi hoàn thành bức chân dung này, khôn nguôi nhớ về người phụ nữ bạc mệnh từng là nhân vật trong tranh của mình, cuối năm 2013, họa sỹ Israel Zohar lại bắt tay vẽ một bức chân dung Diana mới - không theo bất cứ sức ép hay đơn đặt hàng nào. Theo ông, quá trình sáng tác bức chân dung mới nhất này thật ‘tràn đầy cảm xúc’ và cho biết ông rất tự hào về tác phẩm. Ông nói: ‘Tôi không nghĩ lần này lại có nhiều cảm xúc đến vậy. Trong quá trình làm việc, bao nhiêu kỷ niệm và tình cảm cũ ùa về, và tôi như được sống lại những ngày tháng được tiếp kiến, trò chuyện và vẽ chân dung Diana. Tôi rất tự hào về bức tranh mới này. Nó đẹp hơn là mong đợi. Tôi rất hài lòng. Tôi cảm thấy như mình thực sự đã có thể đưa bà về lại với cuộc sống đương đại”, ông nói thêm.
Bryan Organ, Diana, Công nương xứ Wales, 1981. Ký hoạ chì.
Bức tranh là kết quả của quá trình tái sử dụng những ảnh chụp cựu Vương phi xứ Wales cùng vô số bản vẽ phác thảo được họa sỹ Israel Zohar thực hiện trước đây. Vẽ liên tục trong hai tháng liền, ‘làm việc tám tiếng mỗi ngày, và như vậy có nghĩa là tôi thường phải chợp mắt trong xưởng vẽ, nhưng tôi lại thích thế’, và ‘ tôi hy vọng nó phản ánh được một cách trung thực nhất những tính cách đầy bí ẩn và luôn có ma lực hấp dẫn của người phụ nữ nổi tiếng này’, Zohar hãnh diện kể lại sau ngày hoàn thành tác phẩm.
Dù sao, những bức tranh nói trên vẫn thuộc sở hữu riêng của hoàng gia Anh quốc và/hoặc treo tại Phòng tranh Chân dung Quốc gia tại Luân Đôn, nên công chúng ít có cơ hội chiêm ngưỡng.
May [hay dở?] thay, đã có Andy Warhol ‘nhanh trí’ cho ra đời nhiều chân dung Diana dưới hình thức ‘nhanh - nhiều - rẻ’, nhất là dưới dạng các poster in ấn hàng loạt; thế là đại chúng toàn cầu có thể được/bị chiêm ngưỡng dung nhan ‘bông hồng nước Anh’ ở bất kỳ đâu, lúc nào, tùy ý ?!
Andy Wahol, Diana, Công nương xứ Wales, 1982
Ngay từ năm 1982, ngay sau đám cưới hoàng gia, Warhol đã thể hiện chân dung của Thái tử Charles và Công nương Diana song không công bố mà lưu giữ trong sưu tập cá nhân và/hoặc bí mật bán cho các nhà sưu tập ẩn danh. Chỉ mãi gần đây, lần lượt các bức chân dung của Diana do Warrhol vẽ mới được công bố tại các cuộc triển lãm và/hoặc trên các sàn đấu giá với giá bán lên tới hàng triệu đôla/bức. Bức tranh Warhol thể hiện công nương Diana thật giản dị trong chiếc váy tay ngắn, vai bồng, cổ rộng. Mái tóc ngắn trẻ trung, chuỗi vòng nạm đá quý và hoa tai khá cầu kỳ, hai tay vắt chéo tự nhiên, hình ảnh Diana này có gì đó phảng phất hình bóng người đàn bà bất tử của Leonardo da Vinci chăng?
John Stanton Ward, Chân dung Diana, Công nương xứ Wales, 1984
Còn rất nhiều họa sỹ tài ba khác đã vẽ chân dung Diana theo đặt hàng của Hoàng gia Anh từ khi bà còn sống, và/hoặc vẽ theo cảm xúc cá nhân không theo bất kỳ đơn hàng nào. Nói chung, tất cả các bức chân dung đó đều là những góc nhìn riêng và độc đáo về một người đàn bà quý tộc và nhan sắc bậc nhất nước Anh song cũng lắm chuân chuyên.
Nhưng với tôi, chân dung đẹp nhất của Diana vẫn là bức ký họa giản dị được Bryan Organ thực hiện trong thời gian ông chuẩn bị dựng bức tranh acrylic khổ lớn. Trong nhiều hình khảo họa, đây là tấm đẹp nhất, tiêu biểu cho lối vẽ phác thảo chi tiết và chính xác của Bryan Organ. Với bức ký họa này, tài bút của họa sỹ đã thể hiện xuất sắc vẻ ngây thơ của người thiếu nữ có đời sống nội tâm phong phú và một sức mạnh tinh thần tiềm ẩn và vẫn chưa biết rằng chỉ sau đây ít năm nàng sẽ sớm bước vào giông tố cuộc đời.
P.L.