Trại sáng tác Mỹ thuật đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng” Bước khởi đầu cho Cuộc vận động 5 năm (2015 - 2019)

Truyền thống hào hùng của dân tộc Việt Nam trong quá trình dựng nước và giữ nước đã được tái hiện qua những tác phẩm mỹ thuật, trưng bày tại Triển lãm báo cáo kết quả Trại sáng tác mỹ thuật đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng” do Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tổ chức vào cuối tháng 11 năm 2015, chào mừng 71 năm thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2015).
Từ năm 1991 đến nay, Tổng cục Chính trị - Bộ Quốc phòng thường xuyên phối hợp với Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức nhiều cuộc vận động sáng tác và triển lãm mỹ thuật toàn quốc đề tài “Lực lượng vũ trang - chiến tranh cách mạng” và trao giải thưởng 5 năm của Bộ Quốc phòng. Qua đó, có nhiều tác phẩm mỹ thuật về đề tài này được đánh giá cao cả về nội dung và hình thức thể hiện.Mở đầu cho cuộc vận động sáng tác Mỹ thuật 5 năm (2015 - 2019), Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đã tổ chức Trại sáng tác Mỹ thuật về đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng”.Khác với các Trại sáng tác trước đây được tổ chức tập trung ở các Nhà sáng tác của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ở Tam Đảo, Nha Trang, Đà Lạt, Vũng Tàu…, Trại sáng tác lần này tổ chức không tập trung. 20 họa sỹ - những người có tâm huyết, năng lực và có nhiều tác phẩm về đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng, đề tài lịch sử Quân sự Việt Nam” đã có chuyến đi thực tế tại ATK Định Hóa (Thái Nguyên) và ATK Tân Trào (Tuyên Quang), sau đó, các họa sỹ tự nghiên cứu tài liệu, tư duy sáng tạo nên tác phẩm của mình.

Hào khí Đông A-Bạch Đằng 1288, Sơn mài của Nguyễn Trường Linh

Hà Huy Chương, Trận Vạn Kiếp, sơn dầu

Với chủ đề tập trung vào những trận đánh lớn, các chiến dịch nổi tiếng trong lịch sử quân sự Việt Nam hoặc những sự kiện lịch sử tiêu biểu, sau gần hai tháng “lao động nghệ thuật” hăng say, với tâm huyết và tài năng của mình, 20 họa sỹ đã mang đến cho Trại sáng tác 29 tác phẩm, bao gồm: 21 tác phẩm sơn dầu, acrylic; 1 tranh sơn mài; 2 tranh lụa, 2 phác thảo bột màu và 1 phác thảo tranh sơn khắc.Đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng” không chỉ là một đề tài khó đối với những người họa sỹ ngoài Quân đội mà ngay cả với những người “họa sỹ - chiến sỹ” từng trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt, đã từng sống và chiến đấu trong quân ngũ đó cũng là một “thách thức”. Tuy nhiên, những tác phẩm khổ lớn trong triển lãm như Đêm đông Việt Bắc (acrylic - 180x140cm) của Lê Đức Biết; Lễ hội Tây Nguyên (tổng hợp - 300x120cm); của họa sỹ Nguyễn Thế Hữu; Hà Nội, hẹn ngày gặp lại (Acrylic - 270x120cm) của Bùi Anh Hùng; Đặc công rừng Sác (acrylic - 130x240cm) của họa sỹ Trịnh Bá Quát…  đủ thấy đề tài này đã thực sự “ngấm vào máu” của những người họa sỹ tham gia Trại sáng tác lần này. Với họa sỹ Nguyễn Trường Linh - Chủ nhiệm nhóm họa sỹ Sơn ta Việt Nam, giảng viên trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội, anh đặc biệt dành tâm huyết với chất liệu truyền thống - hồn cốt làm nên nghệ thuật sơn mài độc đáo của mỹ thuật Việt Nam. Anh đã kết hợp khéo léo giữa chất liệu truyền thống với những kỹ thuật thủ công và tâm hồn người nghệ sỹ để mang đến cho Trại sáng tác tác phẩm Hào khí Đông A - Bạch Đằng - 1288 (150 x200cm).

Tác phẩm đã tái hiện lại trận thủy chiến lớn nhất trong lịch sử kháng chiến của dân tộc Việt Nam. Đây được xem là thắng lợi tiêu biểu nhất của quân và dân Đại Việt trong ba cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông. Chiến thắng Bạch Đằng (1288) đã thể hiện nghệ thuật quân sự của quân dân Đại Việt thế kỷ 13 và tài thao lược của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, vị anh hùng kiệt xuất, nhà chiến lược lỗi lạc của dân tộc.Bên cạnh sơn mài, những chất liệu khác như sơn dầu, khắc gỗ, acrylic cũng đã được các họa sỹ lựa chọn để tái hiện lại những chiến công hào hùng của dân tộc Việt Nam thời kỳ phong kiến, như tác phẩm Nam Quốc Sơn Hà (acrylic - 120 x120cm) của Trần Thị Bích Huệ; Trận Bạch Đằng (Khắc gỗ, in - 121x78cm) của họa sỹ Đặng Hướng; Trận Vạn Kiếp, Trận Bạch Đằng (sơn dầu - 120 x240cm) của họa sỹ Hà Huy Chương; Trận vườn Dừa - Rạch Gầm Xoài Mút 1725, Trận Đầm Mực - Ải Chi Lăng 1728 (sơn dầu -120x120cm) của họa sỹ Phan Oánh - một người họa sỹ luôn trăn trở và tâm huyết với đề tài “không mới” này.

Đào hoa Vinh, Trận đánh quyết định, sơn dầu

Với khả năng biểu cảm từ sự chồng các lớp màu lên nhau và sự mềm mại của chất liệu lụa, họa sỹ Nguyễn Thị Thiền - một người con của “Vùng mỏ anh hùng” đã tái hiện lại những trang sử hào hùng của quê hương những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước với Đánh thắng trận đầu và Vùng mỏ những năm đánh Mỹ (86x150cm). Nối tiếp truyền thống đánh giặc giữ nước của cha ông, dân tộc Việt Nam tiếp tục làm nên những chiến thắng vẻ vang trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Đây là một mạch nguồn lớn đối với các họa sỹ nói chung và các họa sỹ tham gia Trại sáng tác lần này nói riêng. Gần một nửa không gian của Triển lãm trưng bày mảng đề tài này với Những nhịp cầu tọa độ lửa III (sơn dầu - 146x176cm) của họa sỹ Ngân Chài; Tiến về phía trước (Sơn dầu - 80x100cm) của Đào Quốc Huy; Du kích đường 5 (phác thảo bột màu - 65x100cm) của Nguyễn Tuấn Long; Đánh thắng trận đầu (sơn dầu - 120x140cm) của Mai Huy; Bầu trời Hà Nội tháng chạp 1972 (sơn dầu - 120x140cm) của Phạm Ngọc Doanh; Đường đến Dinh Độc Lập (acrylic - 130x130cm) của Bùi Quang Đức…Gắn liền với những chiến thắng vĩ đại của Việt Nam trong thế kỷ XX không thể không kể đến vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Vị Cha già kính yêu của dân tộc. Dù cho Bác Hồ ở Tân Trào (sơn dầu - 120x140cm) của Lê Cù Thuần hay khi Bác ở Giữa rừng Pắc Bó (acrylic - 180x130cm) của Nguyễn Thế Hữu, giữa Thủ đô gió ngàn (bột màu trên giấy - 320x90cm) của Bùi Anh Hùng trong những điều kiện “Cháo bẹ rau măng, bàn đá chông chênh”, Người vẫn luôn thao thức, trăn trở lo cho “nỗi nước nhà”, lo cho những người chiến sỹ “đứng gác ngoài biên cương”, thương cho “đoàn dân công đêm nay ngủ ngoài rừng”.

Bùi Anh Hùng, Hà Nội hẹn gặp lại, Acylic

Nguyễn Thế Hữu, Chân đồng vai sắt, acrylic

Bác nâng niu tất cả chỉ quên mình.Một mảng đề tài được các họa sỹ tiếp tục phản ảnh trong Trại sáng tác lần này đó là những người chiến sỹ Bất tử (tổng hợp - 150x150cm) của Bùi Anh Hùng, sẵn sàng Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh (acrylic - 180x140cm) của Lê Đức Biết; là những người chiến sỹ cách mạng kiên trung, bất khuất để Côn Đảo - nơi ngục tù là nơi sáng nhất (sáp màu - 90x180cm) của Minh Thịnh; là những con người Chân đồng vai sắt (acrylic - 240x180cm) của  Nguyễn Thế Hữu kéo pháo vào trận địa Điện Biên làm nên chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”; là những người lính đặc công không quản hiểm nguy rình rập, ẩn mình trong đêm tối, luồn qua những hàng rào dây thép gai của kẻ thù để đánh Cửa mở (khắc gỗ - in - 100x140cm) của Trịnh Bá Quát, góp phần tạo nên những Trận đánh quyết định (sơn dầu - 130x240cm) của Đào Hoa Vinh. Cùng với những con người làm nên lịch sử của thời đại Hồ Chí Minh là những mảnh đất thấm “máu và hoa”. Với những người họa sỹ đã kinh qua những năm tháng ác liệt của bom đạn như họa sỹ Nguyễn Hải Nghiêm, có lẽ mảnh Đất thiêng Quảng Trị (sơn dầu - 165 x210cm) luôn là nỗi ám ảnh không nguôi. Nơi đây biết bao máu xương của những người chiến sỹ, những người đồng chí, đồng đội đã ngã xuống để “Tuổi hai mươi hòa sóng nước”.Có thể thấy, 29 tác phẩm trưng bày trong Triển lãm lần này như những “lát cắt” mỹ thuật, phác họa lại lịch sử “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng” trong suốt chiều dài hơn 4.000 năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Chiều dài lịch sử ấy đã khắc vào “dáng hình đất nước” những tên đất, tên nước, tên những người anh hùng đã ngã xuống vì độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Tuy triển lãm còn có tác phẩm mới dừng lại ở phác thảo ban đầu do thời gian sáng tác ngắn, kinh phí đầu tư có hạn nhưng có thể thấy đây là một bước khởi đầu đầy nội lực cho những chặng đường tiếp theo của “Cuộc vận động sáng tác Mỹ thuật đề tài “Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng” - 5 năm (2015 - 2019)”.

T.T

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 11+12/2015)