Ứng dụng vật liệu xanh trong nội thất nhà ở hiện đại
Nước ta có nguồn tài nguyên phong phú, đặc biệt là nguồn nguyên liệu tre, nứa, các loại đất sét, các loại cây trồng ngắn ngày cho sản lượng cao... để sản xuất những vật liệu xanh, thân thiện với môi trường. Ngày nay một xu hướng mà cả xã hội đang hướng đến đó là có một cuộc sống tiện nghi, một môi trường sống sạch nhằm bảo vệ và tăng cường sức khoẻ một cách tốt nhất. Một trong những biện pháp quan trọng trong lựa chọn vật liệu cho không gian nội thất hiện đại là tính đến chất lượng sản phẩm nội thất và đặc điểm vật lý của vật liệu khi ứng dụng vào thiết kế nội thất sao cho tiện nghi, sang trọng và vẫn đảm bảo được yêu cầu vệ sinh môi trường và phát triển bền vững.
Vật liệu “xanh” và bền vững, là xu hướng để phát triển trong nghành xây dựng cũng như trong trang trí nội thất hiện đại hiện nay. Vật liệu “xanh” cũng được gọi là vật liệu sinh thái, vật liệu bảo vệ môi trường, hay vật liệu cho sức khỏe,…,. Sử dụng vật liệu xanh trong sản xuất đồ nội thất nhà ở hiện đại có kết cấu đơn giản, mới mẻ trong tạo hình, thuận tiện cho sản xuất, sản lượng cao, chất lượng tốt, thuận. lợi cho việc thực hiện tiêu chuẩn hóa, cơ giới hóa, tự động hoá trong sản xuất. Hiện nay, vật liệu xanh đang dần dần thay thế một cách tối ưu các vật liệu tự nhiên.
Có thể hiểu vật liệu xanh là vật liệu có trách nhiệm với môi trường vì các ảnh hưởng của chúng được cân nhắc trong suốt vòng đời của vật liệu đó. (Green materials are environmentally responsible because impacts are considered over the life of the product (Spiegel and Meadows,1999)
Vật liệu xanh là những loại vật liệu giảm thiểu tác động tiêu cực vào môi trường trong suốt quá trình khai thác, chế tạo, vận chuyển, xây dựng công trình, và cả khi phá dỡ công trình. Sử dụng vật liệu xanh đồng nghĩa với việc tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, giảm ô nhiễm môi trường, tiết kiệm năng lượng, nhiên liệu (trong sản xuất, vận chuyển vật liệu và sử dụng, khai thác công trình). Vật liệu xanh khi đã có mặt trong công trình cũng không (hoặc giảm thiểu) ảnh hưởng tiêu cực, độc hại vào môi trường sống, sinh hoạt. Vật liệu xanh đúng nghĩa được phân loại nguồn gốc và sử dụng theo những nhóm sau:
Các loại vật liệu có khả năng tái chế, tuần hoàn trong tự nhiên, có trữ lượng lớn, phát triển nhanh như một số loại tre, gỗ (với việc khai thác và tái đầu tư hợp lý).
Các loại vật liệu có sẵn ở địa phương, vật liệu dễ chế tác, thi công như đất, đá, các loại cây thích hợp dùng trong xây dựng… nhằm làm giảm chi phí vận chuyển, tiết kiệm năng lượng.
Các loại vật liệu giảm độc hại tới môi trường (bụi, khí thải, chất thải rắn…) trong quá trình sản xuất, thi công; ít ảnh hưởng tới tài nguyên thiên nhiên; giảm tiêu thụ năng lượng. Ví dụ các loại gạch không nung, bêtông nhẹ…
Các loại vật liệu tái chế như kim loại, thuỷ tinh, giấy bìa, gỗ…; các loại rác thải công nghiệp như chai lọ, container đựng hàng, xe hỏng… Tuy nhiên dạng vật liệu xanh này bản chất là một cách tận dụng phế thải, chủ yếu để làm những công trình tạm hoặc công trình đơn lẻ không yêu cầu bền vững. Mặt trái khác có thể là ảnh hưởng độc hại từ những loại vật liệu này.
Một trong những tiêu chí cơ bản của vật liệu xanh là năng lượng - tiêu thụ năng lượng trong sản xuất vật liệu càng ít, vật liệu sẽ phù hợp hơn đối với việc sử dụng. Thép, nhựa, xi măng là các loại vật liệu tiêu thụ nhiều năng lượng, gỗ là vật liệu tiêu thụ ít năng lượng hơn cả. Gỗ tái chế được xem là cơ sở của ngôi nhà xanh. Tại các nước có nền vật liệu xanh phát triển thì vật liệu gỗ tái chế được đánh giá là loại vật liệu thân thiện môi trường nhất.
Việc ứng dụng khoa học công nghệ sản xuất hàng loạt với sản phẩm nội thất hiện đại, thường đem lại lượng sản phẩm ổn định về cả chất lượng lẫn số lượng. Đặc điểm của công nghệ sản xuất hàng loạt chủ yếu là các loại máy chuyên dùng trong sản xuất sản phẩm nội thất, máy tự động, bán tự động và được bố trí máy theo quy trình công nghệ khép kín theo quy trình sản xuất nên không gây hại ra môi trường xung quanh. Vì thế, sản phẩm nội thất hiện đại được làm từ vật liệu gỗ tái chế có công nghệ sản xuất hàng loạt đem lại hiệu quả rất cao về kinh tế và chất lượng sản phẩm cạnh tranh được với các thị trường nước ngoài.
Một số vật liệu tái chế ứng dụng công nghệ sản sản xuất hàng loạt trong trang trí nội thất nhà ở là gỗ ván sàn thân thiện với môi trường, sản phẩm tấm ốp tường trang trí, gạch ốp trang trí… Sản phẩm lát sàn vật liệu tre đang được áp dụng, phát triển rất nhanh, giúp cân bằng sinh thái với các sản phẩm sàn gỗ tự nhiên. Đặc điểm của cây tre là chỉ trong vòng 6 năm là đã có thu hoạch đưa vào sản xuất, do vậy, việc sử dụng ván sàn tre được xem là một đóng góp tích cực để bảo vệ các khu rừng nhiệt đới tại châu Á, châu Mỹ và bảo vệ môi trường sống hiện đang bị đe dọa bởi nạn phá rừng bừa bãi của con người. Ván sàn tre được sản xuất theo công nghệ ép sợi và xử lý nhiệt tiên tiến, giúp tăng tính bền vững, đặc biệt giảm âm, cách âm tốt hơn so với các thành phẩm khác. Trong quá trình sản xuất bằng áp suất lớn, sản phẩm ván sàn tre có độ chống thấm, chống rạn nứt gần như tuyệt đối; công nghệ mới tạo cho ván sàn tre có những hoa văn đặc biệt sống động đạt độ tự nhiên như sản phẩm gỗ tự nhiên. Sản xuất ván sàn tre hoàn toàn không tạo ra các chất thải có hại cho môi trường, điều đó càng làm tăng giá trị kinh tế, đầu tư của các nhà sản xuất, giúp cho sản phẩm ván sàn tre có tính cạnh tranh về giá khi sản phẩm ra đến thị trường. Sản phẩm này trên thị trường các màu sáng tối tùy theo sự thiết kế phối màu của công trình.
Sàn nhựa RAILFLEX, công nghệ xanh bản chất được sản xuất từ 80% bột đá, nhựa vinyl (poli vinylclorua) và một số thành phần khác tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh. Với công nghệ hiện đại, quy trình khép kín, sử lý về không khí, nước thải theo tiêu chuẩn ISO quốc tế nên sản phẩm được kiểm tra qua nhiều quy trình đảm bảo sản phẩn được xuất khẩu an toàn cho người sử dụng. Sàn nhựa Railfex có nhiều ưu điểm vượt trội như không bị thay đổi, biến dạng trong môi trường tự nhiên, không thải ra mùi độc hại cho môi trường, sản phẩm được SGC đánh giá là An toàn và được cấp chứng chỉ. Vật liệu tạo nên sàn nhựa được sản xuất từ bột đá, nên không phá rừng, không dùng các chất bảo quản chống nấm mốc, mối, các chất phomandehit có trong gỗ. Trong quá trình sử dụng các chất này sẽ thải ra môi trường sống ảnh hưởng tới đường hô hấp, năng hơn có thể bị ung thư do các chất độc hại gây nên. Vật liệu tấm ốp tường xanh nội thất áp dụng công nghệ khoa học sản xuất hàng loạt hiện nay mang lại giá trị cao về sinh thái môi trường và sức khoẻ cho con người, trên thị trường hiện nay có rất nhiều chủng loại tấm ốp tường đa dạng về mẫu mã, mầu sắc, hình dáng, có thể kể đến tấm ốp tường từ xơ mướp, Đây là sản phẩm độc đáo thân thiện với môi trường này được tạo ra bởi nhà thiết kế Mauricio Affonso. Đặc điểm cấu tạo của xơ mướp là cấu trúc khoang sợi dai, không bị mủn trong nước có tính kháng khuẩn tốt, vì thế xơ mướp đã được dùng làm bông tắm vì tính thấm nước và diệt khuẩn tốt của nó. Một đặc điểm sinh thái của cây mướp đó là sự phát triển nhanh và liên tục vì thế việc khai thác nó không gây ảnh hưởng môi trường. Công nghệ sản xuất tấm ốp tường từ xơ mướp được sản xuất bằng cách ép xơ mướp vào khuôn đúc và nhuộm màu sinh học có thể tạo vân hoặc màu sắc tuỳ theo ý muốn. Với cách sản xuất như vậy ngoài hình dáng mà Mauricio Affonso đưa ra, các nhà sản xuất có thể kế thừa phát triển tạo ra những hình dáng tấm ốp phong phú hơn để tăng tính thẩm mỹ cho không gian nội thất và có thể sản xuất hàng loạt bởi nguồn cung cấp vật liệu sẵn có tại Việt Nam ( Xem hình minh hoạ) .
Một trong những vật liệu ốp tường xanh phải kể đến là tấm ốp trang trí 3D Panel làm từ bột thực vật của sợi tre và sới mía được sản xuất và xử lý qua công nghệ hiện đại nhất. Các nguyên liệu được sử dụng để làm ra sản phẩm tấm ốp 3D Panel là 100% tái chế, do đó có thể 100% phân huỷ sinh học. Tấm ốp tường 3D còn có thể cách âm và cách nhiệt khá tốt. Tấm ốp 3D có rất nhiều mẫu mã khác nhau cho các nhà thiết kế lựa chọn. Thế mạnh về thẩm mỹ của tấm ốp 3D đó là khi kết hợp với ánh sáng tạo sự nổi khối giúp các không gian sống động hơn rất nhiều. Phạm vi ứng dụng của tấm ốp 3D rất rộng từ các công trình công cộng đến công trình nhà ở đều có thể sử dụng trang trí nội thất được. Ngoài ra trên thị trường hiện nay còn có một số loại vật liệu xanh công nghệ mới nhập khẩu như gỗ Weathertex của Úc được sản xuất theo công nghệ ép bằng áp suất hơi nước, gỗ được ép từ vụn gỗ - xay từ nhánh cây, cành cây tận thu. Thành phần vụn gỗ chiếm 97% và 3% là chất kết dính. Loại gỗ này được sản xuất để làm vách công trình, có những ưu điểm hơn hẳn gỗ tự nhiên như không cong vênh do chịu được môi trường thời tiết ngoài trời, không mối mọt, chống cháy, độ bền cao. Sản phẩm bảo vệ môi trường này “không sử dụng gỗ rừng tự nhiên mà dùng cây tận thu từ gỗ rừng trồng, có thể tái chế 100%”. Hiện trên thị trường có hai loại ván trong nhà và ngoài trời với nhiều vân gỗ và màu sắc khác nhau. Các chất kết dính không dùng hoá chất, không có tính độc hại. Vật liệu này còn có kích thước tiêu chuẩn nên việc thi công dễ và nhanh chóng. Trọng lượng nhẹ, thích hợp cho việc sản xuất hang loạt cho các sản phẩm phục vụ cho nội thất cao tầng rất phù hợp với các công trình chung cư hiện đại cao tầng hiện nay.
Căn cứ vào những ưu điểm của các loại vật liệu xanh đã trình bày ở trên và những biểu hiện nguyên nhân ảnh hưởng đến môi trường khi thiết kế đồ nội thất. Để khắc phục những tình trạng đó, vật liệu công xanh rõ ràng là lựa chọn tối ưu nhất về tính thân thiện môi trường và là cơ sở để sản xuất những đồ nội thất hiện đại đảm bảo yêu cầu về vệ sinh môi trường và phát triển bền vững. có mẫu mã đẹp, phong cách riêng, nhưng giá thành vừa phải với mức thu nhập kinh tế của đại bộ phận người dân, phù hợp cho thời đại luôn thay đổi xu thế hướng tới tương lai.
Ở Việt nam vài năm trở lại đây chính phủ và các tổ chức môi trường, các doanh nghiệp sản xuất vật liệu đã quan tâm và chú trọng hơn vào đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất vật liệu tái chế nhằm phục vụ cho nhu cầu trang trí nội thất trong nước và xuất khẩu. Trong tương lai gần, khi nhu cầu ở của con người cần tiện nghi hơn, không gian ở an toàn tăng cường sức khoẻ cho người sử dụng thì vật liệu xanh là tất yếu, là sự phát triển của khoa học kỹ thuật, là nhu cầu cần thiết của một xã hội hiện đại phát triển.
Vật liệu xanh phát triển còn gặp nhiều khó khăn về quy mô và chất lượng bởi nguồn nguyên liệu, kinh phí, máy móc công nghệ khoa học cũng như sự tiếp cận của người tiêu dùng. Tuy nhiên trong tương lai gần thì vật liệu xanh đang dần phát triển theo xu hướng chung của thế giới và sẽ cho ra đời nhiều chủng loại sản phẩm đa dạng theo kịp sự phát triển chung của ngành vật liệu xanh trên thế giới. Các nhà thiết kế nội thất có thể phát huy hết tính sáng tạo trong trang trí nội thất nói chung và các sản phẩm nội thất hiện đại nói riêng theo nhiều hướng khác nhau đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng cũng như bảo vệ được nguồn tài nguyên thiên nhiên đang ngày một cạn kiệt, góp phần xây dựng một môi trường xanh, không gian xanh cho con người.
V.H
Tài liệu tham khảo:
- Đặng Văn Linh , Nguyễn Văn Đỉnh, Đặng Thái Hoàng,2006 : Kiến trúc hiện đại , NXB Xây Dựng.
- Nguyễn Hoàng Nghĩa, 2005: Tre trúc Việt Nam, NXB Nông Nghiệp,Hà Nội
- Nguyễn Tăng Nguyệt Thu,Việt Hà, Nguyễn Ngọc Giả,2010: Kiến trúc hướng dòng thông gió tự nhiên, NXB Xây dựng
- PGS.TS.Phạm Đức Nguyên, 2012 : Phát triển kiến trúc bền vững, kiến trúc Xanh ở Việt Nam, NXB Tri Thức
Website: Tạp chí môi trường
Cơ sở dữ liệu và mạng lưới công trình xanh Việt Na