Miền núi và đời sống các dân tộc thiểu số qua ảnh

Chắc chắn đây là đề tài thu hút nhiều nhất các nhà nhiếp ảnh nước ngoài đến Việt Nam và tất nhiên các nhà nhiếp ảnh của nước sở tại. Cộng đồng 54 dân tộc lớn nhỏ sống trải dài trên đất nước hình chữ S với nhiều miền khí hậu khác nhau, núi lại không quá xa với biển, các đô thị v.v.. là điểm đến hấp dẫn của những người săn ảnh. Một lý do khác dễ thấy để miền núi Việt Nam thêm quyến rũ vì Việt Nam là quốc gia có nhiều lễ hội các dân tộc được phân bố khá đều qua thời gian một năm với nhiều phong tục đặc sắc. Ảnh chụp đề tài này chiếm tới hơn 50% số lượng ảnh qua các cuộc thi ảnh quốc gia, khu vực, chiếm tới 70% số ảnh Việt Nam tham dự các cuộc thi quốc tế.

Thân thiện của Bạch Ngọc Tư

Tác giả những ảnh ấy là ai ? là những người đang sống, làm nghề ảnh tại các tỉnh miền núi, là hội viên Hội NSNA Việt Nam, trong các chi hội địa phương, là hội viên các CLB ảnh của Hội Văn nghệ các tỉnh miền núi, phần lớn họ là người chụp không chuyên, mà sống bằng nghề khác như hoạt động văn hóa, báo chí, giáo viên, họa sỹ.v.v.. những người chụp này thường chỉ chụp qua các cuộc vận động sáng tác do Hội VHNT tổ chức, nhằm hưởng ứng các cuộc thi ảnh do Trung ương phát động, chụp để có ảnh treo, đoạt giải thưởng nhằm tới việc gia nhập các hội ảnh chuyên ngành.v.v.. Các đợt tập huấn do Trung ương hay tỉnh tổ chức đã giúp họ nhiều về kỹ thuật. Qua nhiều năm phát triển kinh tế và du lịch, bộ mặt của hầu khắp các tỉnh miền núi, bộ mặt giao thông thay đổi đã tạo cho họ tiếp cận và giao lưu nhiếp ảnh rộng rãi. Một số người chụp ở địa phương đã tạo nên những tên tuổi vượt cấp vùng, có cả ảnh đạt giải quốc tế hay khu vực.

Dải nắng thu của Bùi Khắc Thiện

 Chiều Tây Nguyên của Trần Thị Thu Đông

Tác giả ảnh có giải cao về đề tài miền núi trong các cuộc thi ảnh quốc gia hay quốc tế thường là những người sống ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.v.v.. là những địa phương có mức sống cao hơn, người chụp được sử dụng thiết bị tốt và tân tiến, có điều kiện di chuyển v.v... cũng có nhiều mối quan hệ để phô diễn tác phẩm. Thường có quan niệm : “người sở tại hiểu biết, kỹ hơn về phong tục tập quán và lối sống của bà con dân tộc ít người, nên có điều kiện tạo ra ảnh đẹp hơn”. Với các loại hình văn hóa nhìn như hội họa, điêu khắc và nhiếp ảnh thì không hẳn  như vậy. Để diễn đạt cảnh sắc hay hành động, người chụp không cần quá đi sâu vào những yếu tố phi vật thể và lịch sử như văn học. Thiết bị tốt, cách phát hiện nhanh và biết nắm các khoảnh khắc quý giá.v.v.. là lợi thế cho hầu như bất kỳ ai. Các tay máy địa phương biết chắc điều này khi họ sẵn sàng dẫn, đưa các đồng nghiệp dưới xuôi lên miền núi chụp, không chỉ vì nhiệt thành, không ngại đố kỵ mà còn qua đấy tranh thủ học tập kinh nghiệm những người đi trước về cách phát hiện đề tài, cách thể hiện ý tưởng và ngay cả những bài học nhỏ có ích khi sử dụng các thiết bị chụp. Sự chênh lệch về mức sống, điều kiện di chuyển và khả năng phổ biến các tác phẩm qua triển lãm làm sách sảnh.v.v.. đã tạo ra những khoảng cách chất lượng khi so sánh các tấm ảnh về cùng một đề tài. Về những người chụp đề tài miền núi, dân tộc.v.v.. chắc hẳn các nhà nhiếp ảnh người dân tộc thiểu số gặp khó khăn hơn cả.

Ngày mùa của Mã Thế Anh

Viên mãn của Võ Huy Minh

Đôi bạn của Trần Anh Thắng

Qua cuốn sách “Nhiếp ảnh dân tộc miền núi” thấy mừng vì đội ngũ những người chụp đang sống, là người dân tộc ngày một nhiều và có ảnh khá đẹp, họ biết tranh thủ được sự giúp đỡ của các cấp quản lý sáng tác ảnh và thiết bị chụp ngày một hiện đại hơn, đi rộng và dài hơn, vượt ra cả nơi mình ở.

Cuốn sách là một sưu tập dù không đầy đủ nhưng cho ta hình dung ra chất lượng hoạt động sáng tác nhiếp ảnh hôm nay về đề tài miền núi, các dân tộc thiểu số ở Việt Nam.              

V.H (số 6, tháng 6/2019)