Art Basel Hồng Kông không chỉ là cơ hội kinh doanh nghệ thuật
Diễn ra tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Hồng Kông từ ngày 23 đến ngày 26/3/2016, Art Basel Hồng Kông (ABHK) 2016 có kết quả vượt quá mong đợi của các nhà tổ chức và những người tham dự. Có dịp đến đây, chúng tôi đã tận mắt chứng kiến rất nhiều người khách buồn bã ra về khi không mua được vé vào cửa trong hai ngày cuối cùng của hội chợ - do Ban Tổ chức buộc phải giới hạn mật độ người vào hội chợ để phòng ngừa những thiệt hại khó lường đối với hiện vật trưng bày - chứng tỏ công chúng rất quan tâm tới sự kiện này.Là sự kiện nổi bật nhất Hồng Kông tháng 3 vừa rồi, ABHK 2016 có doanh số bán hàng và lượng du khách tham quan rất ấn tượng. Mặc dù nền kinh tế thế giới hiện vẫn khá u ám, và phí tham dự dành cho một gian hàng tại hội chợ không hề rẻ, từ 100.000 đến 726.000 đôla HK, số lượng gallery muốn dự ABHK ngày càng tăng. Song đáng mừng là nhiều gallery tại hội chợ báo cáo doanh số đạt và vượt yêu cầu, bất chấp lo ngại về tác động của sự suy thoái kinh tế gần đây tại Trung Quốc lên thị trường nghệ thuật quốc tế. Việc vẫn có khách mua trong ngày cuối cùng của hội chợ phản ánh xu hướng các nhà sưu tập trong khu vực ngày càng có vai trò quyết định đối với thị trường. Năm nay, với 239 gallery đến từ 35 quốc gia/vùng lãnh thổ và lượng khách tham quan kỷ lục, trên 70.000 người (nhiều hơn kỳ hội chợ năm ngoái 10.000 người), ABHK xứng đáng được coi là một trong những sự kiện nghệ thuật tiêu biểu nhất của Hồng Kông.
Shen Wei, “Vô đề Số 32 (Các thân hình trên nóc nhà)” (2016),
một vũ công bên cạnh pho tượng thuộc cụm tác phẩm điêu khắc “Event Horizon” của Anthony Gormley
Quy tụ những tài năng mới nổi cho đến các bậc thầy hiện đại của cả châu Á và phương Tây, ABHK 2016 mang tới cho công chúng và các nhà sưu tập cơ hội chiêm ngưỡng và sở hữu các tác phẩm nghệ thuật hiện đại và đương đại giá trị của của thế kỷ 20 và những thập niên đầu thế kỷ 21. Vô số tranh sơn dầu, tranh in, tượng, sắp đặt, ảnh, video và nhiều chất liệu hiện đại nhất được trưng bày tại hội chợ đại diện cho hơn 3.000 nghệ sĩ đến từ khắp nơi trên thế giới. Hội chợ còn có chương trình hội thảo - mang tên Salon - một diễn đàn trao đổi và lưu văn hóa giữa các nghệ sĩ, các gallery, giám tuyển, các nhà sưu tập và du khách.Các nhà tổ chức ABHK đã phân chia không gian trưng bày thành các khu riêng rất hợp lý, thuận tiện cho du khách tham quan và thưởng lãm nhiều thể loại khác nhau, từ những kiệt tác lịch sử cho đến các tác phẩm của thế hệ nghệ sĩ trẻ nhất. Khu “Galleries”: bao gồm 187 gallery nghệ thuật hiện đại và đương đại hàng đầu thế giới, trưng bày tranh, tác phẩm điêu khắc, bản vẽ, lắp đặt, hình ảnh, phim, video và tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số từ thế kỷ 20 tới thế kỷ 21. Khu “Insights”: trưng bày các dự án nghệ thuật của 28 gallery châu Á và vùng châu Á-Thái Bình Dương cũng như của các nghệ sĩ đến từ Thổ Nhĩ Kỳ, New Zealand, Trung Đông và Tiểu lục địa Ấn Độ. Tại đây có các triển lãm cá nhân hay các triển lãm theo chuyên đề chất liệu và/hoặc chuyên đề lịch sử.Khu “Discoveries”: là nơi dành riêng cho các nghệ sĩ đương đại đang nổi lên – những nghệ sĩ tài năng đang ở giai đoạn đầu trong sự nghiệp. 24 gallery trong khu này cũng trưng bày nhiều tác phẩm mới được các nghệ sĩ sáng tác riêng cho kỳ hội chợ lần này.
Takashi Murakami, Title TBC (727), acrylic trên toan bồi đế gỗ. 2016
Khu “Encounters”: dành riêng để trưng bày các tác phẩm điêu khắc và lắp đặt có quy mô lớn của các nghệ sĩ hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Trong khu này, du khách có cơ hội xem các tác phẩm phá cách, vượt khỏi các tiêu chí của hội chợ nghệ thuật truyền thống, được bố trí tại các địa điểm nổi bật của các không gian triển lãm. Khu này có giám tuyển riêng: ngài Alexie Glass-Kantor.Nhìn chung, đa số các đại lý và các sưu tập gia đều thống nhất ý kiến rằng chất lượng của các tác phẩm đem đến ABHK năm nay tốt hơn hẳn so với những năm trước. Hơn nữa, không chỉ có các gallery và sản phẩm trưng bày để bán, mà ABHK tạo cơ hội cho rất nhiều nghệ sĩ và nhóm tác giả thực hiện những tác phẩm nghệ thuật công cộng đa phương tiện, trình diễn, sắp đặt phi thương mại, đem đến cho công chúng yêu mến nghệ thuật những cơ hội thưởng lãm vô cùng lý thú. Nhiều gallery đến từ châu Âu và Hoa Kỳ cho biết doanh số của họ tại hội chợ lần này vẫn ổn định. Phòng tranh Dominique Lévy (có cơ sở tại New York, London và Geneva) đã bán được một bức tranh của Rudolf Stingel với giá chào bán 1,9 triệu USD. Phòng tranh Lehmann Maupin (có cơ sở tại New York, London và Hồng Kông) bán được hai tác phẩm của Tracey Emin với giá 56.700 và 354.000 USD và sáu tác phẩm của nghệ sĩ Hàn Quốc Do Ho Suh với mức giá từ 10.000 đến 200.000 USD.Nổi bật trong số các gallery đến từ châu Âu và Hoa Kỳ có phòng tranh Hauser & Wirth. Trong số các tác phẩm mang sang hội chợ của gallery này có những kiệt tác điêu khắc như “Cặp nhện” của Louise Bourgeois (2003) và “Mạng nhện buổi sáng” của Alexander Calder (1967). Đại diện phòng tranh Hauser & Wirth cho biết họ đang dàn xếp một thương vụ với một bảo tàng châu Á liên quan tới tác phẩm điêu khắc của Bourgeois.
Li Xiaofeng, “Sự tổn thương của thiên niên kỷ”. Điêu khắc gốm sứ (2015)
Jaume Plensa, Những cái rễ (Nghiên cứu), thép không gỉ sơn màu, 2015
Tại hội chợ, phòng tranh này cũng bán được một số tác phẩm đình đám, trong đó có một bức tranh của Mark Bradford với giá tới 1,5 triệu USD và một bức tranh của Alexander Calder với số tiền không hề nhỏ.“Chúng tôi đã quyết định mang tới kỳ hội chợ năm nay những điều bất ngờ, và chúng tôi cũng nghĩ rằng lần này mình sẽ học hỏi là chính chứ không hẳn chỉ nghĩ tới doanh thu”, Neil Wenman, giám đốc cao cấp của Hauser & Wirth ở London cho biết. “Nhưng chúng tôi cũng rất hài lòng với doanh thu kỳ này. Chúng tôi thực sự đã xây dựng được những quan hệ mới với các nhà sưu tập châu Á.”Với các gallery có trưng bày tác phẩm của các nghệ sĩ gạo cội thì kết quả cũng không tồi. Cardi Gallery đến từ London và Milan đã có một trong những giao dịch lớn nhất tại hội chợ khi họ bán một tác phẩm của Cy Twombly với giá 10 triệu USD cho một nhà sưu tập tư nhân châu Âu. Phòng tranh Galerie Gmurzynska Zurich bán được các tác phẩm của Fernando Botero cho các sưu tập gia Thượng Hải, Đài Bắc, Bắc Kinh, Hồng Kông và Seoul ngay trong ngày đầu tiên, mà bức cao giá nhất khoảng 1,3 triệu USD.Phòng tranh David Zwirner (có trụ sở tại New York và London) cho biết so với tất cả các kỳ hội chợ, lần này họ có doanh thu tốt nhất: chỉ trong một ngày đã bán được năm tác phẩm của hoạ sĩ người Bỉ Michaël Borremans cho các nhà sưu tập đến từ châu Á (mà bức có giá cao nhất là 1,6 triệu USD). Một bức tranh của Luc Tuymans cũng được phòng tranh này bán với giá 1,6 triệu USD. Một số tác phẩm khác, ví dụ như của Marlene Dumas, Giorgio Morandi, Wolfgang Tillmans và Jordan Wolfson đã bán được cho các sưu tập gia Thượng Hải, Đài Bắc, Bắc Kinh, Hồng Kông và Seoul. “Tôi chưa hẳn đã hài lòng với kết quả kinh doanh,” Zwirner chia sẻ, “nhưng mọi thứ không quá tệ.”Phòng tranh Tyler Rollins Fine Art đến từ New York đã bán được bốn tác phẩm của nghệ sĩ Tiffany Chung với giá mỗi bức là 28.000 USD.
Louise Bourgeois, Cặp nhện, điêu khắc đồng, 2003
Họ cũng bán được một tác phẩm sắp đặt quy mô của Tiffany Chung cho Bảo tàng M+.Các gallery của châu Á cũng chẳng chịu thua. Phòng tranh Eslite Gallery đến từ Đài Loan đã có hẳn một triển lãm cá nhân cho nghệ sĩ David Diao. Chemould Prescott Road đến từ Mumbai, Ấn Độ thông báo bán được bảy tác phẩm của nghệ sĩ kiến trúc sư Bijoy Jain của Studio Mumbai cho một bảo tàng ở Bắc Kinh với giá mỗi bức 10.000 USD. Phòng tranh Ink Studio ở Bắc Kinh, lần đầu tiên tham gia hội chợ, đã bán được nhiều tác phẩm của Li Huasheng với giá từ 58.000 tới 120.000 USD, trong khi đó Không gian nghệ thuật Long March ở Bắc Kinh đã bán được tác phẩm của một số nghệ sĩ Trung Quốc như Wang Jingwei và Zhan Wang. Phòng tranh Pace Asia bán được tác phẩm của Yoshitomo Nara và Zhang Xiaogang cùng với các danh tác của Agnes Martin, Alexander Calder và Robert Rauschenberg; Cũng như nhiều đại lý khác, ngài Leng của phòng tranh Pace Asia cho biết khi tham gia hội chợ lần này, gallery của ông cho rằng “giáo dục thẩm mỹ và tạo mối liên kết với các nhà sưu tập mới trong khu vực cũng là một tiêu chí quan trọng không thua gì tiêu chí bán hàng” .
Đây là năm thứ tư Hồng Kông tổ chức Hội chợ nghệ thuật ABHK kể từ năm 2013 - khi các nhà tổ chức hội chợ Basel tiếp quản hội chợ nghệ thuật hàng năm của Hồng Kông và biến nó thành Hội chợ nghệ thuật Basel thứ ba trên thế giới (bên cạnh hai hội chợ tại Basel và Miami). Ba hội chợ nghệ thuật hiện đại và đương đại Basel thường được coi là các “siêu thị nghệ thuật” vì quy mô lớn nhất về kinh doanh nghệ thuật và cũng là sự kiện “phải tham gia” đối với các gallery lớn và các nhà sưu tập trên thế giới. Vì sao ABHK hấp dẫn? Hội chợ ABHK là trung tâm của một hệ sinh thái liên quan tới rất nhiều thành phần và ngành nghề chứ không chỉ là nơi các gallery triển khai giao dịch của mình. Đây nơi tập hợp các nghệ sĩ, các tổ chức, các nhà phê bình, giám tuyển, công chúng, các trung tâm hội nghị, các nhà báo, các công ty thiết kế đồ họa, các cơ quan an ninh, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hậu cần, tài xế xe buýt, nhân viên hàng không, các đầu mối giao thông, khách sạn, nhà hàng, vân vân và vân vân. Bên cạnh đó, Hồng Kông có chính sách không thu thuế nhập khẩu và xuất khẩu các sản phẩm nghệ thuật. Ngoài ra, trong cùng thời gian hội chợ ABHK, trên toàn thành phố đã diễn ra tới hơn 80 hoạt động văn hoá nghệ thuật. Hồng Kông có tiềm năng thu hút ngày càng nhiều triển lãm và khách du lịch nếu tiếp tục cải thiện được thương hiệu của mình và tạo được đà tiến. Rõ ràng, với mong muốn đưa Hồng Kông nổi bật trên bản đồ nghệ thuật thế giới, các nhà hoạch định chính sách của thành phố này đã và đang biết cách phối hợp với các tổ chức văn hoá nghệ thuật địa phương và quốc tể làm nên những sự kiện nghệ thuật thú vị, có tiếng vang và có giá trị thực sự, cả về mặt văn hoá và kinh doanh, mà ABHK chính là một sự kiện tiêu biểu.
H.P
(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 4/2016)
