Các nghệ sỹ đang tự do sáng tạo...

“Tự do sáng tạo và sự đa dạng của các hình thức biểu đạt trong Mỹ thuật, Nhiếp ảnh ở Việt Nam” là chủ đề chính của buổi tọa đàm diễn ra ngày 14/11/2017, tại Khách sạn Nikko Hà Nội.

Buổi tọa đàm được phối hợp tổ chức bởi Cục Hợp tác Quốc tế, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam.

Tham dự và chủ trì buổi tọa đàm có ông Vương Duy Biên - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, bà Charlotte Lausen - Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Đan Mạch tại Việt Nam, ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, ông Bùi Nguyên Hùng - Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả; bà Nguyễn Phương Hòa - Phó Cục trưởng Cục Hợp tác Quốc tế. Tham dự Hội thảo còn có đông đảo các nhà quản lý, các họa sỹ, nghệ sỹ nhiếp ảnh, các nhà Lý luận Phê bình và phóng viên đại diện các cơ quan thông tấn báo chí tại Hà Nội.

Thứ trưởng Vương Duy Biên phát biểu chỉ đạo buổi Tọa đàm

Buổi tọa đàm xoay quanh các nội dung: Thực trạng hoạt động Mỹ thuật và Nhiếp ảnh tại Việt Nam giai đoạn hiện nay; Vấn đề bản quyền tác giả trong lĩnh vực Mỹ thuật và Nhiếp ảnh; Kinh nghiệm quốc tế trong việc phát huy tự do sáng tạo và sự đa dạng các biểu đạt văn hóa.

Tự do sáng tạo và biểu đạt nghệ thuật là quyền văn hóa được ghi nhận tại các Công ước của Liên hợp quốc mà Việt Nam là thành viên. Đảng và Nhà nước ta luôn coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Cùng với công cuộc đổi mới toàn diện của đất nước, lĩnh vực Mỹ thuật - Nhiếp ảnh Việt Nam có nhiều khởi sắc, đặc biệt trong khoảng 15 năm đầu thập niên 90 đến những năm 2000 với sự ra đời của các phòng tranh và Gallery (Mỹ thuật) và sự phát triển nhanh chóng của máy ảnh kỹ thuật số (Nhiếp ảnh).

Đại sứ Đan Mạch Charlotte Lausen phát biểu tại Tọa đàm

Để tạo khuôn khổ pháp lý và điều kiện cho các hoạt động của lĩnh vực Mỹ thuật và Nhiếp ảnh. Chính phủ đã ban hành một số văn bản pháp lý quản lý nhà nước về lĩnh vực này.

Những tham luận đưa ra trong buổi tọa đàm để các nhà quản lý hoạch định chính sách ở cấp trung ương và địa phương, các nhà nghiên cứu, phê bình, đại diện các Hiệp hội nghề nghiệp, các chủ Gallery, các Ảnh viện, các trung tâm sáng tạo, các nhà báo, các nhà hoạt động trong lĩnh vực Mỹ thuật và Nhiếp ảnh trao đổi thẳng thắn về những vấn đề mang tính thời sự trong ngành Mỹ thuật và Nhiếp ảnh Việt Nam hiện nay để tìm ra những giải pháp hiệu quả hơn trong việc đảm bảo và phát huy quyền tự do sáng tạo và biểu đạt của nghệ sỹ.

Theo nhà phê bình lý luận Phan Cẩm Thượng thì nghệ thuật đương đại được tổ chức ở các nước thì dễ nhưng ở nước ta thì khó ở khâu kiểm duyệt tác phẩm. Việc cấp giấy phép triển lãm hiện nay đã được tạo điều kiện rất nhiều tuy nhiên lại mắc ở khâu hải quan. Đối với tranh thì dễ nhưng đối với tác phẩm sắp đặt thì lại khó. Ông Thượng cũng đề xuất muốn tạo điều kiện cho nghệ sỹ tự do sáng tạo thì cần bỏ kiểm duyệt bởi các nghệ sỹ tài năng đều rất nhân văn và hướng thiện nên không cần kiểm duyệt, còn một bộ phận nhỏ nghệ sỹ sáng tác không nhân văn thì tự họ sẽ bị đào thải.

Ông Phan Tiến Dũng, Giám đốc Sở VHTT Thừa Thiên Huế lại nêu vấn đề cấp phép tác phẩm nên bỏ hay không là thuộc về cơ quan thẩm quyền. Tuy nhiên ở Huế hiện nay đang cấp rất nhiều giấy phép cho tác phẩm nghệ thuật triển lãm. Vấn đề ở đây là hoạt động cấp phép bởi có hai khuynh hướng: một là thiên về nghệ thuật, một là thiên về chính trị. Vì vậy cần thống nhất quy chế cụ thể để tạo thuận lợi cho việc cấp phép các hoạt động nghệ thuật.

Ông Phan Tiến Dũng, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế phát biểu tại Tọa đàm

Buổi tọa đàm đã ghi nhận 18 ý kiến của các chuyên gia, nghệ sỹ về các vấn đề: Tự do sáng tạo và cởi mở với công bố phổ biến tác phẩm Mỹ thuật và Nhiếp ảnh. Chuyện cấp giấy phép của hoạt động Mỹ thuật và Nhiếp ảnh, công tác cấp phép, thanh kiểm tra tại các địa phương của Việt Nam; Vấn đề về bản quyền tác giả và quyền liên quan của lĩnh vực  Mỹ thuật và Nhiếp ảnh, sử dụng các tác phẩm không xin phép…

Tại buổi tọa đàm, NSNA Vũ Quốc Khánh - Chủ tịch Hội NSNA Việt Nam đã nêu lên một số vấn đề trong tự do sáng tạo của nghệ sỹ và vấn đề bản quyền tác giả đối với các tác phẩm của các nghệ sỹ nhiếp ảnh. Những năm gần đây, các triển lãm ảnh Nude nghệ thuật đã đến được với công chúng trong các triển lãm. Mặt khác, nghệ thuật Nhiếp ảnh là hiện thực, là nghệ thuật của khoảnh khắc, nên cùng với sự phát triển của Mỹ thuật, Nhiếp ảnh với lịch sử phát triển hơn một thế kỷ qua thì giờ đây, trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ đã đặt ra cho người làm công tác quản lý những yêu cầu xuất phát từ bên trong tư duy, cần thay đổi từ cơ chế kiểm tra, kiểm soát sang cơ chế đồng hành, phối hợp; khuyến khích sự sáng tạo đa dạng và phong phú, hướng tới giá trị nhân văn của các tác phẩm. Đồng thời ông cũng mong muốn các đơn vị quản lý xây dựng hệ thống văn bản pháp lý đủ mạnh để có thể đảm bảo quyền tác giả và quyền liên quan trong bối cảnh ngày càng phát triển đa dạng của lĩnh vực Nhiếp ảnh hiện nay. 

Ông Trinh Xuân Yên, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM; Họa sỹ Hứa Thanh Bình, Nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM; Ông Hà Thanh Vân, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng tham dự tọa đàm

Tổng kết buổi tọa đàm, ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục MTNATL đánh giá đây là một buổi tọa đàm có chất lượng tốt, nhiều ý kiến phát biểu đa chiều dưới nhiều góc độ và rất thẳng thắn.

Ngoài các bài tham luận, có 18 ý kiến phát biểu, các ý kiến tập trung vào 4 vấn đề:

1. Mong muốn của nghệ sỹ nói chung được tự do sáng tạo.

2. Ở Việt Nam đã có sự tự do sáng tạo, biểu đạt nghệ thuật chưa?

3. Vấn đề kiểm duyệt, cấp phép tác phẩm nghệ thuật.

4. Vấn đề bản quyền tác giả đối với tác phẩm nghệ thuật.

Ông Vi Kiến Thành đã trao đổi lại về vấn đề ở Việt Nam đã có tự do sáng tạo chưa? Theo ông Thành, từ năm 1986 đến nay Việt Nam cơ bản đã có tự do sáng tạo Mỹ thuật Nhiếp ảnh, chỉ khi đưa tác phẩm ra công bố với xã hội thì cơ quan quản lý mới cấp phép.

Vấn đề đang mắc ở các Sở VH tại địa phương bởi ở các Sở thiếu cán bộ quản lý có chuyên môn về mỹ thuật - nhiếp ảnh.

Trước sự phát triển của nghệ thuật, đối với mỹ thuật không còn thuần túy là tranh tượng mà còn nhiều hình thức thể hiện khác như video art, trình diễn, sắp đặt… thì vấn đề đó giải quyết như thế nào? Có cần cấp phép không và nhìn nhận theo quan điểm như thế nào để thuận lợi cho các nghệ sỹ.

Giải quyết các khúc mắc này không thể chỉ một sớm một chiều mà cần một quá trình trao đổi, thuyết phục.

Vấn đề quản lý cần sự đồng hành, hợp tác, phối hợp với các nghệ sỹ để hoạt động nghệ thuật diễn ra tốt đẹp. Việc xa hơn nữa cần xây dựng Luật (gọi là Luật Mỹ thuật hoặc tên gọi khác để bao hàm hết các hoạt động nghệ thuật) cần phải nghiên cứu kỹ và cân nhắc thêm. Tạo ra hành lang pháp lý để người quản lý và các nghệ sỹ thuận lợi trong thực hiện.

Các đại biểu tham dự Tọa đàm

Cuộc tọa đàm đã có nhiều ý kiến đóng góp thiết thực cho các vấn đề được đưa ra bàn thảo sẽ là những tham khảo bổ ích, giá trị đối với các nhà quản lý, các nhà hoạch định chính sách để ngày càng thu hẹp dần biên độ khoảng cách giữa nhà quản lý và nghệ sỹ về tự do sáng tạo, tự do biểu đạt của Mỹ thuật, Nhiếp ảnh ở Việt Nam hiện nay.        

M.H