Chụp ảnh, thú vui khó cưỡng

Xã hội phát triển, nhu cầu của con người về vật chất cũng như nâng cao đời sống văn hoá tinh thần ngày càng cao. Khi đời sống vật chất của người dân được nâng cao, thu nhập ổn định thì việc sắm một chiếc máy ảnh và vài thiết bị di động mang theo bên mình là chuyện bình thường. Việc chụp ảnh, chơi ảnh bây giờ hoàn toàn rất tự nhiên, được phổ cập tới hầu hết mọi đối tượng, từ người già, trẻ em, học sinh, sinh viên, thanh niên, phụ nữ và mọi tầng lớp trong xã hội. Trên thực tế, xuất hiện một số người, nhóm người có “thú” chơi ảnh - cũng giống như những thú chơi khác như thể thao, đá bóng, đánh golf, chơi cờ, câu cá, làm vườn, chơi hoa cây cảnh…Cách nay gần chục năm Trung Quốc là nước đang có nền kinh tế tăng trưởng và phát triển mạnh, mức sống của nhân dân được cải thiện. Rất nhiều đoàn khách du lịch quốc tế, khách du lịch nội địa đi tham quan du lịch rất đông và hầu như ai cũng có máy ảnh, từ máy du lịch cho đến các loại máy ảnh chuyên nghiệp. Điều đó cho thấy số người có “thú chơi” ảnh ở Trung Quốc thật đông đảo. 

Hiện ở nước ta cũng đang rộ lên phong trào “chơi ảnh”. Đủ mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi, với các loại máy móc phương tiện chụp ảnh, hành trang ba lô túi xách, lúc nào cũng sẵn sàng để lên đường. Cái thú chơi của con người, thiết nghĩ nước nào cũng giống nước nào, có chăng trào lưu chơi ảnh ở ta đi sau dân Trung Quốc gần cả thập kỉ.Nắm bắt được thực tiễn và nhu cầu của đông đảo công chúng yêu mến nghệ thuật nhiếp ảnh và cũng là để phục vụ mục đích của mình - một số đơn vị, tổ chức cá nhân, các câu lạc bộ nhiếp ảnh đã tự đứng ra tổ chức các cuộc thi và triển lãm ảnh khá rầm rộ, hoành tráng. Nhìn nhận và đánh giá một cách khách quan, phải nói những cuộc thi đó có tầm ảnh hưởng rất rộng lớn, đạt kết quả chất lượng khá tốt như “Cuộc thi ảnh nghệ thuật Vnexpress 2014” của báo mạng Vnexpress và Bộ Văn hoá Thể thao Du lịch đồng tổ chức là một ví dụ điển hình. Với lợi thế của một báo mạng, sức mạnh của kĩ thuật số trong truyền thông nên nó có tầm ảnh hưởng và sức lan toả rất rộng, ngoài ra sự tương tác với độc giả, cũng là một thế mạnh nên cuộc thi đã thu hút được sự quan tâm của hàng vạn công chúng yêu ảnh, cùng nhiều nghệ sỹ, các nhà nhiếp ảnh chuyên và không chuyên. Chỉ trong thời gian ngắn cuộc thi đã tập hợp được 10.000 tác giả tham gia với hơn 30.000 tác phẩm ảnh gửi dự thi - một số lượng ảnh “khủng” nhất vượt qua số lượng của các cuộc thi ảnh từ trước tới nay, kể cả những cuộc thi mang tính chuyên nghiệp của Hội NSNAVN. Nhưng đó cũng chưa phải điều bất ngờ, mà điều bất ngờ lớn hơn là những tác phẩm ảnh gửi đến cuộc thi này có rất nhiều tác phẩm ảnh nghệ thuật, đẹp cả về nội dung lẫn hình thức.

Vượt rào (Over the sticks) Ảnh: Terry Donnelly

Thực sự đó là những tác phẩm đạt tiêu chí theo đúng nghĩa của từ “tác phẩm ảnh nghệ thuật”. Phải nói người xem đã bị chinh phục ngay khi Vnexpress đăng tải một số tác phẩm đoạt giải tháng, giải quý đã gây ấn tượng và cảm xúc mạnh mẽ cho người xem khi được chiêm ngưỡng những tác phẩm ảnh này. Xin nói thêm, những tác giả đoạt giải trong cuộc thi này, đa phần họ không phải là nghệ sỹ nhiếp ảnh, cũng không phải là những nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp.Ngoài ra phải kể đến một cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế của một câu lạc bộ nhỏ nhưng lại có tầm vóc và tiếng vang rất lớn trong giới nhiếp ảnh. Đó là “Cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế lần thứ 4 năm 2014” của Câu lạc bộ nhiếp ảnh Gia Định. Cuộc thi thu hút được 804 tác giả là các nhà nhiếp ảnh chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp với 9.878 tác phẩm từ 54 quốc gia và vùng lãnh thổ gửi đến tham dự.

Thiếu nữ Ê Đê. Ảnh: Lê Quang Khải

Tâm linh. Ảnh: Trần Thành Quyết

Theo đó Hội đồng giám khảo là những nhiếp ảnh gia nổi tiếng có tước hiệu M.FIAP, tước hiệu của Hội nhiếp ảnh Mỹ (PSA), Hội nhiếp ảnh không biên giới của Pháp (ISF) như: Ngài Davis Tay- Singapor, Mrs Joanne Stolte- Mỹ, Mrs Marie Louise - Chủ tịch Hội nhiếp ảnh không biên giới Pháp (ISF) và một số NSNA nổi tiếng của Việt Nam: NSNA Lý Hoàng Long, NSNA Lê Hồng Linh,NSNA Hoàng Thạch Vân… Phải nói phương thức tổ chức cũng như nghệ thuật điều hành của BTC cuộc thi rất bài bản, có tính chuyên nghiệp, cùng với phong cách làm việc, trình độ thẩm định chuyên môn cao của Hội đồng giám khảo nên đã chọn ra được bộ ảnh triển lãm và bộ ảnh trao giải hoàn toàn xứng đáng, đáp ứng được tiêu chí về nội dung, nghệ thuật và tính thẩm mỹ.Đáng tiếc về tác phẩm đoạt giải Nhất và bộ ảnh đoạt giải cao của Cuộc thi ảnh nghệ thuật Vnexpress 2014 lần này chưa thật sự xuất sắc, chưa thuyết phục được người xem và không nhận được sự đồng thuận cao của những công chúng yêu nghệ thuật nhiếp ảnh. Điều này được giải thích như một sự cố với những lý do về tiêu chí hoặc quan điểm thẩm định của mỗi Ban giám khảo ở mỗi cuộc thi có sự khác nhau, hoặc giả sử lựa chọn các thành viên của Hội đồng giám khảo có những bất cập về chính kiến, kinh nghiệm và trình độ chuyên môn!!! Tuy nhiên, là những đơn vị không thuộc lĩnh vực chuyên ngành về nhiếp ảnh, nhưng những thành tựu mà các đơn vị đó đạt được đã nhận được sự ủng hộ và hoan nghênh của đông đảo công chúng yêu nghệ thuật, các nhà chuyên môn về lĩnh vực nhiếp ảnh. Như vậy có thể nói tầm vóc, giá trị của những cuộc thi không phải chỉ xét đoán trên tiêu chí qui mô to nhỏ, hay đơn vị tổ chức chuyên ngành hay không chuyên ngành mà chính là ở tầm vóc về giá trị nghệ thuật của nó. 

Tốc độ (Speed). Ảnh: Kam Chiu Tam

Xưa nay, nói đến nhiếp ảnh hoặc lĩnh vực ảnh nghệ thuật mọi người thường nghĩ đến Hội NSNAVN, coi đây là một tổ chức gần như độc quyền về lĩnh vực nhiếp ảnh. Nhưng nay, vị thế đó không còn là “độc tôn” nữa. Bây giờ người ta có thể tự tổ chức cuộc thi và triển lãm ảnh. Các cơ quan, đơn vị tổ chức không phải chuyên ngành nhiếp ảnh như Vnexpress, các CLB nhiếp ảnh, các báo, tạp chí, các hãng máy ảnh như Canon, Leica… vẫn có thể tự đứng ra tổ chức những sự kiện (events) về nhiếp ảnh, những cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật rất sôi nổi và hoành tráng. Chưa kể đến giá trị vật chất của giải thưởng những cuộc thi này vượt rất xa giá trị giải thưởng của bất kì cuộc thi ảnh nào từ trước tới nay, kể cả những giải được cho là “danh giá” của Hội NSNAVN. Tất nhiên giá trị vật chất không phải là thước đo duy nhất về giá trị giải thưởng, tuy nhiên nó cũng là một yếu tố đáng kể kích thích phong trào thu hút đông đảo các nghệ sỹ và các tầng lớp quần chúng tham gia. Cho nên, hiện nay không chỉ có Hội NSNA đứng ra tổ chức mà đã có rất nhiều đơn vị, tổ chức khác đứng ra lo liệu được.Công bằng mà nói, từ trước tới nay Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam vẫn giữ vai trò chủ đạo trong phong trào nhiếp ảnh cả nước. Là một Hội chuyên ngành nhiếp ảnh, trong số 10 Hội chính trị xã hội nghề nghiệp, hoạt động trong lĩnh vực văn hoá nghệ thuật có chức năng chỉ đạo và định hướng cho phong trào nhiếp ảnh từ trung ương tới địa phương thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng, Nhà nước trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, góp phần nâng cao dân trí, cải thiện đời sống văn hoá tinh thần, thoả mãn nhu cầu giải trí, thưởng lãm văn hoá nghệ thuật của công chúng.Hiện thực cuộc sống luôn thay đổi, xuất hiện nhiều yếu tố mới, cuộc sống đang diễn ra rất sôi động phong phú, muôn màu muôn vẻ với nhiều loại hình nghệ thuật thu hút giới trẻ và công chúng yêu nghệ thuật. Xu thế xã hội ngày càng phát triển theo hướng tích cực nhưng cũng nhiều yếu tố ngoại lai phức tạp vì vậy hoạt động Nhiếp ảnh cũng cần phải thay đổi cho phù hợp với thực tiễn. Đây cũng chính là những vấn đề cần được xác định rõ để nền nhiếp ảnh nước nhà phát triển hơn.

C.P

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 1+2/2015 )