Dậy, đi và chụp

Hiếm có, nếu không nói là độc nhất vô nhị, 15 tay máy - nghệ sỹ nhiếp ảnh có tên tuổi cả ba miền Bắc - Trung - Nam đều tụ hội trong một Trại sáng tác kéo dài 10 ngày (từ 20/3 đến 30/3/2014) tại Đà Lạt - Lâm Đồng nhân Năm du lịch quốc gia 2014 Tây Nguyên - Đà Lạt do Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTT và DL) phối hợp với UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức…
Trại sáng tác không phải là một cuộc thi, cũng không phải là một khóa tập huấn. Và 15 tay máy, mỗi người có một cá tính, một góc nhìn cuộc sống khác nhau. Nhưng khi đi sáng tác tập thể thế này quả thực là khó. Khó vì thời gian chụp bị giới hạn, đi liên tục (có ngày gần như ngồi trên xe suốt) và khi đổ bộ xuống một địa điểm nếu cứ tự phát hiện, tự dò tìm thì vô cùng khó. Việc chọn “mẫu” ở Tây Nguyên không hề dễ, nhiều tay máy có khi mỏi mòn, đi bộ rồi lê lết cả ngày trời vẫn không tìm ra một “mẫu” nhân vật ưng ý, chứ không phải như sự nhầm tưởng. Vì thế phải có “thổ dân” giúp đỡ và ở đây chính những trại viên khi dẫn anh em về sáng tác ở tỉnh nhà đã giải quyết khâu “mẫu”! Và dù với một, hai “mẫu” chung, thì cũng không thể đợi chờ tự nhiên chụp mà thường phải dàn dựng

Ảnh: Nguyễn Phúc Lộc

.
Nhưng dàn dựng là khó. Không chỉ dàn dựng bối cảnh sao cho thật mà phải nắm bắt khoảnh khắc cảm xúc nhân vật tốt nhất. Và như thế phải chăng chỉ có chụp nhiều? Để cầu may, hy vọng trong đống ảnh có những shot ảnh tốt nhất. Nắm bắt yếu tố khoảnh khắc trong dàn dựng mới là điều cốt yếu ở đây.
Khó còn bởi sự lây lan tâm lý và không gian chật hẹp. Những tay máy bên cạnh bấm như vãi đạn thì bạn khó mà không sốt ruột bấm theo. Nhưng nói thế, nếu quan sát kỹ vẫn thấy mỗi tay máy có một lối chụp khác, dù cái khác này chưa hẳn tạo nên cá tính, cá biệt.
Đào Tiến Đạt (Bình Định) chụp rất chậm, bố trí cân nhắc ánh sáng kỹ lưỡng trước khi bấm máy. Ông Văn Sinh (Đà Nẵng) cũng rất từ tốn, anh không thích bố trí, dàn dựng nhiều, nhưng cũng phải nhắc nhân vật tý xíu dịch chuyển sang phải trái để có khuôn hình tốt nhất. Trương Hữu Hùng (Bình Thuận) chụp với tác phong của 1 phóng viên ảnh: ào ạt, nhanh nhẹn, xô lấn nhưng có khi cũng rất trầm tĩnh, có khi chờ bà con chụp chán chê, rồi mới chụp theo ý mình. Sau khi mẹ con người Ê đê đã bị bà con “quần nát” bằng những cú bấm máy liên thanh, Hùng dắt mẹ con xuống nhà bếp và khéo thuyết phục để có thể thực hiện những tấm ảnh nude ánh sáng đẹp. Phúc Lộc (Đà Lạt) lại luôn tận dụng tối đa chiếc máy điện thoại đời mới với tốc độ ghi hình còn khủng hơn cả máy ảnh pro để chớp lấy những giây khắc đẹp của cuộc sống như hình ảnh cô gái thả lưới trên sông ở Bảo Lộc…

Ảnh: Nguyễn Phúc Lộc

Cao nguyên Lang Biang. Ảnh: Kim Mạnh

Hồ Anh Tiến (Pleiku) thấp nhỏ nhưng lanh lẹn, lẹ làng, bố trí cực nhanh và luôn miệng hò hét nhân vật làm theo ý mình. Anh thích dùng ống kính cận cảnh để focus hoàn toàn vào nhân vật. Đêm chụp cồng chiêng Tây Nguyên ở cao nguyên Lang biang (Đà Lạt) anh có một tác phẩm xuất sắc mà ngẫm lại anh không hiểu sao mình chụp được như thế, còn anh em bạn nghề kêu “Tổ đãi!”.
Lê Bu (Nha Trang) thích tìm những khoảnh khắc tự nhiên và không muốn “đụng hàng” nên đi xe riêng sáng tác. Anh đang trăn trở và tự hỏi con đường sáng tác của mình đã cập nhật với xu hướng nhiếp ảnh trên thế giới chưa?
Nguyễn Văn Thương (Lâm Đồng) là một tay máy dàn dựng rất tài, kỹ năng ứng xử tâm lý cũng được anh vận dụng nhuần nhuyễn để có nhiều ảnh tốt và “dọn cỗ” cho anh em khác cùng chụp. ..
Trong nhiếp ảnh có chuyện lạ. Nhiều khi sự dàn dựng kỹ quá, chỉn chu quá lại không đem lại tác phẩm. Sự ngẫu hứng, phá cách mới làm nên bản tính nghệ sỹ. Và nói chung các tay máy Việt Nam chụp thường hiền lành, nhẹ nhàng yêu cái đẹp lãng mạn mà ít có những tác phẩm dữ dội, ám ảnh.
Thích chụp chân dung và ảnh đời thường cũng là sở trường của các tay máy Việt và trong Trại sáng tác này không phải là ngoại lệ.
Ba tay máy nữ Thu Đông (Bạc Liêu), Tuyết Mai (TPHCM), Vũ Thị Tịnh (Lâm Đồng) không thua kém các đồng nghiệp nam về sự chịu khó, bền bỉ và bản tính với sự mềm mại, dịu dàng của nữ giới hẳn các chị đều có những tác phẩm ưng ý của riêng mình.

Sáng tinh sương tại nhà thờ gỗ KonTum. Ảnh: Việt Văn

Thi nhau bấm máy tại nhà cổ Êđê. Ảnh: Việt Văn

Tình nghệ sỹ cũng là một điểm đáng chú ý trong hành trình sáng tác. Nghệ sỹ nhiếp ảnh Phạm Huỳnh với mái tóc bạc , sống ở Ban Mê Thuột lần này cũng như mọi lần khác, không tiếc công dẫn đoàn đến những “mẫu” trẻ em, thiếu nữ mà con mắt xanh của anh đã chọn từ lâu.. Phạm Huỳnh luôn quan niệm: anh em ở xa hàng ngàn cây số đến đây vì tình yêu nghệ thuật thì sao mình lại không vì nghệ thuật mà chỉ cho anh em chụp những gì theo mình là hay nhất. Trong nghệ thuật chân chính không dành chỗ cho sự đố kỵ, ghen tài! Phạm Huỳnh khi dẫn anh em đi không bao giờ mang theo máy ảnh chụp- đó cũng là một điểm đặc biệt nữa của anh.
Sau Trại sáng tác kiểu như thế này, khó tránh khỏi những tấm ảnh trùng lặp nhau ít nhiều về góc độ, bố cục và nội dung, nhưng trong chung có riêng. Chính trong đám đông chung sẽ có những sự khác biệt.

Ảnh: Nguyễn Phúc Lộc

Tác phẩm sau cùng thường là quan trọng nhất, nhưng lắm khi niềm vui trong săn ảnh tập thể mới là những trải nghiệm khó quên. Đó là những thời khắc săn bình minh trên hồ Lắc, với những con thuyền độc mộc, cảnh thả lưới trên sông ở Bảo Lộc, chộp cảnh những đàn trâu lội sông ở Gia Lai (để rồi thất vọng vì hôm đó trâu đi đường khác!), hay với nhiều nghệ sỹ là cảnh chụp dàn cồng chiêng biểu diễn trong ánh lửa bập bùng từ lúc hoàng hôn đến khi trời sập tối trên cao nguyên Langbiang (Đà Lạt)… Và quan trọng không kém là ngọn lửa thúc đẩy nhau cùng chụp, cùng sáng tạo để có những tác phẩm tốt.
“Đại ngàn Tây Nguyên” là một chủ đề lớn, mà nhiều nghệ sỹ đã chụp, đang chụp và sẽ chụp còn tiếp tục khám phá. Bởi Tây Nguyên luôn mời gọi bạn với sự bí ẩn của nó với sự hoang sơ, chân chất và mãnh liệt trong cuộc sống của người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên.
Một nhà nhiếp ảnh nổi tiếng người Mỹ từng nói: Đừng bao giờ bạn coi bức ảnh quan trọng hơn nhân vật!
Còn với tôi, sau mỗi chuyến đi càng thấy rõ sự tập trung, khiêm nhường và luôn tiến về phía trước mới có thể mong có tác phẩm tốt.

V.V

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 4/2014)