Góc nhìn của một người Pháp về Việt Nam

Đó là Nicolas Cornet, một nhiếp ảnh gia người Pháp vừa có triển lãm ảnh cá nhân mang tên “Chùa Việt Nam” ra mắt tại Trung tâm văn hóa Pháp tại Hà Nội cùng với cuốn sách ảnh khổ lớn, dày gần 300 trang cùng tên. Nicolas Corner nói tiếng Việt khá sõi không chỉ vì anh có vợ người Việt mà bởi vì anh đã quá thân thuộc với Việt Nam từ trên 30 năm nay.

Nicolas Cornet trả lời phỏng vấn báo chí

Ghi lại những đổi thay của Việt Nam

Nicolas Cornet là phóng viên và nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp người Pháp, anh là tác giả của hàng chục cuốn sách và gần một trăm phóng sự, và trong suốt hơn 30 năm qua đi đến Việt Nam, anh đã ghi lại nhiều hình ảnh về sự biến chuyển, thay đổi từng ngày trong diện mạo đời sống vật chất và tinh thần người Việt.

Vẻ ngoài cao ráo, gương mặt vừa có chất nam tính vừa có vẻ láu lỉnh, Nicolas hào hứng kể về sự nghiệp nhiếp ảnh của mình.

Mê ảnh từ nhỏ nhưng phải đến năm 19 tuổi, Nicolas mới được học nhiếp ảnh bài bản - nhiếp ảnh thương mại ở Thụy Sỹ “trong 4 năm tôi đã học được tất cả những điều cần học, có thể biết chụp mọi thể loại ảnh”. Hồi đó, buồng tắm nhà anh cũng trở thành phòng tối phòng ảnh. Với anh, nhiếp ảnh gia giống như những người công nhân lao động ngoài đường luôn đi đôi giày cũ kỹ lấm lem bùn đất không khác gì một đôi giày lính.

Năm 1987, Nicolas đến Việt Nam lần đầu tiên vì anh có tiền từ một vụ chụp ảnh quảng cáo xe hơi. Và lập tức anh bị hút hồn bởi đất nước này. Năm 2004, anh làm triển lãm solo và ra cuốn sách đầu tiên về Việt Nam. 4 năm sau, anh ra tiếp cuốn sách ảnh thứ hai về Hà Nội chào mừng kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. … Và cuốn thứ ba ra đời mấy năm sau đó… Bây giờ “Chùa Việt Nam” là cuốn sách thứ tư về Việt Nam của anh.

Hơn 30 năm lang thang trở đi trở lại Việt Nam nhiều lần, Nicolas có hàng chục thùng chứa phim xếp dọc hành lang nhà anh đến nỗi đứa con anh phải kêu rằng không còn chỗ trống để cậu ta chơi đá bóng.

Nói về cách chụp của mình, Nicolas bảo: anh không giỏi về dàn dựng nên anh phải biết cách chộp ảnh nhanh.  Máy ảnh Nicolas dùng là Leica M6 tiêu cự 21mm mở 2.8 vì nó buộc anh phải tiếp cận chủ thể rất gần mới chụp được, điều đó cũng đòi hỏi anh phải có kỹ năng giao tiếp tốt với đối tượng. Ngoài ra, anh còn dùng máy ảnh khổ trung format 6x6 và tele 150mm, dùng phim slide.

Ban đầu ảnh của anh cũng rất khó bán và Nicolas phải rất kiên nhẫn đi chào hàng, tiếp thị các tác phẩm của mình. Sau này khi ảnh của anh đã xuất hiện trên nhiều tạp chí trong đó có Heriatge của Việt Nam thì mọi thứ đã dễ dàng hơn.

Trong số những ảnh của Nicolas đăng trên Heritage có rất nhiều bức ảnh ấn tượng. Như cảnh một người đàn ông ngồi lặng lẽ chụp từ trên cao trong ngôi chùa mà tiền cảnh là những vòng hương xoắn xuýt. Hình ảnh hai mẹ con ở bãi đá cổ Sapa những năm 90 còn rất vắng khách, khi đó còn người hút thuốc phiện. Một hình ảnh khác cũng rất ấn tượng được chụp trong bối cảnh trời mưa tầm tã ở một cái chợ ở Thanh Hóa, những người bán rau và tất cả những người nông dân đều đội nón. Trong ánh sáng âm u, nhịp điệu của chủ thể làm ta cảm giác bức ảnh có vẻ siêu thực.

Khá thú vị khi bắt gặp hình ảnh một đám cưới trên thuyền ở Hạ Long (Quảng Ninh). Nicolas bảo lúc đó anh đang làm phóng sự ảnh cho một tạp chí của Đức, nghe được những người dân nói chuyện sắp có một đám cưới sau đó 2 ngày, nên anh quyết định dành thời gian cùng mọi người đi dự đám cưới và chụp ảnh. Chú rể sống ở làng chài nổi (Quảng Ninh), cô dâu thì không biết bơi, tình cờ đến thăm làng chài 1 lần và cuộc đời cô đã thay đổi hoàn toàn. “Tôi nghĩ tới các người bạn tôi ở Pháp và tôi rất khâm phục cô gái đó”. 30 năm gắn bó với Việt Nam, Nicolas còn tìm được tình yêu của đời mình ở nơi mà anh coi như quê hương thứ hai. Khi được hỏi vì sao, Nicolas lại gắn bó sâu đậm với Việt Nam?

Anh cười: “Vì Việt Nam coi trọng cơ cấu gia đình và các nhóm bạn bè. Tôi có rất nhiều nhóm bạn ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, họ quý tôi và tôi cũng rất yêu mến họ… Có những người không biết nhau nhưng nhờ quen tôi lại kết giao với nhau. Tôi đã từng ở Mỹ một thời gian và thấy không sống được vì ở đó mối quan hệ con người - con người rất khác…

Khám phá chùa Việt…

Tấm ảnh to nhất của Nicolas Cornet treo trong phòng triển lãm là chân dung một pho tượng cổ mắt nhắm- giản dị và yên bình. Những bức ảnh tiêu biểu từ cuốn sách ảnh “Chùa Việt Nam” của anh được chọn để treo. Trong sách, mỗi ngôi chùa (phần lớn là chùa miền Bắc và một ít miền Trung) đều được khai thác qua ống kính ở nhiều góc độ: không gian, kiến trúc, chi tiết hoa văn, sinh hoạt của nhà sư và thái độ những Phật tử, người hành lễ.

Nhiều bức ảnh được chụp toàn cảnh, bố cục rộng và có độ nét cao với chiều sâu ảnh trường lớn. Có lẽ ý muốn của Nicolas là thể hiện vai trò, vị trí của ngôi chùa trong không gian vật lý và không gian tâm linh của người Việt, muốn lưu giữ lại nét đẹp di sản văn hóa, đồng thời mong muốn người Việt cũng như tất cả những ai yêu văn hóa Việt có thể “nhận thức được rằng đền chùa Việt Nam là một phần di sản văn hoá quốc gia”.

Nicolas bộc bạch: “Đền chùa truyền thống Việt Nam đều được làm bằng gỗ, vật liệu tự nhiên này mang lại vẻ ấm áp và thoáng mát, tuy nhiên cũng dễ bị tổn thương do thời tiết ẩm ướt và côn trùng phá hại. Các nhà nghiên cứu Việt và Pháp, nhất là từ Trường Viễn Đông của Pháp, từ hơn một thế kỷ nay đã tìm ra biện pháp tu bổ theo phương pháp cổ truyền để bảo toàn được linh hồn của những nơi chốn thiêng liêng này. Những kỹ thuật đắt tiền và dày công này là cái giá để gìn giữ lâu dài vẻ đẹp nội tại và giá trị văn hoá của chúng.”

Ngoài những ngôi đình, đền, chùa, Nicolas Cornet cũng giới thiệu trong khuôn khổ triển lãm “Chùa Việt Nam” tại Trung tâm văn hóa Pháp tại Hà Nội-L’Espace những địa điểm thờ cúng khác như nơi thờ thánh, chùa Khmer, chùa của cộng đồng người Hoa và một số điểm hành hương như động và núi thiêng.

Lời khuyên của Nicolas

Khi kể về hành trình gian nan đi tìm các tạp chí hay nhà xuất bản chịu xuất bản ảnh của anh, Nicolas khuyên các nhiếp ảnh gia trẻ phải thử nghiệm mọi thứ trong con đường đi tìm dấu ấn cá nhân, với sự dũng cảm và kiên trì.

Anh cũng chia sẻ về sự khó khăn khi cho ra đời một cuốn sách ảnh, mà riêng khâu chọn ảnh mất 3 tháng, làm ma két 2 tháng rồi  in ấn 1 tháng.  Có những bức ảnh nhiều cảm xúc nhưng rồi anh phải bỏ ra vì không phù hợp trong tổng thể chung. …Thường Nicolas vẫn phải in tất cả những bức ảnh ra và đặt nó xuống đất anh vừa đi vừa ngắm nó để chọn ra cách xếp ảnh cho sách.

Làm bìa là vấn đề đau đầu nhất.

Cuốn sách ảnh thứ hai làm ở Việt Nam của anh là vất vả nhất.  Họa sỹ phụ trách mỹ thuật  muốn đưa một hình vẽ trên một món đồ cổ ở Huế làm bìa và trao đổi đi lại, Nicolas đồng ý, quá trình làm sách phải thay đi đổi lại rất nhiều lần. Nhiều khi tấm ảnh giản dị nhất lại là tấm ảnh được in 2 trang trang trọng nhất trong cuốn sách.

Điều đặc biệt là những cuốn sách của Nicolas in ở Việt Nam đều do anh tự tìm nguồn tài trợ từ các doanh nghiệp Việt. Thật đáng nể.

V.V (số 11, tháng 11/2018)