Họa sỹ Cổ Tấn Long Châu

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, ngay từ khi đang đi học họa sỹ Cổ Tấn Long Châu đã tham gia phong trào đấu tranh của sinh viên, hoạt động bí mật trong Ban Tuyên huấn, Ban Trí vận khu Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định. Năm 20 tuổi, ông là sinh viên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn khóa 1958 - 1961.

Họa sỹ Cổ Tấn Long Châu

Sau ngày thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam, tháng 12 năm 1960, cùng với nhiều văn nghệ sỹ trí thức, ông đã thoát ly ra bưng biền từ Củ Chi.

Tại Vùng giải phóng, năm 1962, phòng Hội họa Giải phóng miền Nam trực thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương Cục đã được thành lập với ba thành viên, họa sỹ Cổ Tấn Long Châu được giao chức vụ làm trưởng phòng, họa sỹ Trang Phượng làm phó phòng. Các thành viên phòng Hội họa Giải phóng đã làm rất nhiều công việc khác nhau, từ vẽ tranh ký họa kháng chiến, vẽ và in tranh cổ động, trình bày minh họa cho các tờ báo, cho Hãng phim Giải phóng đến làm các công việc trang trí hội trường, hội nghị, đại hội. Tại đây ông cùng các họa sỹ  khác đã tỏa đi khắp các chiến trường, các mặt trận miền Đông Nam bộ. Qua các lưu bút trên tranh ký họa cho ta thấy ông đã đi Tây Ninh, Bình Phước, Lộc Ninh, Đồng Xoài, Bù Đăng, Bù Đốp... đến Đồng bằng sông Cửu Long và các đơn vị bộ đội áp sát vùng ven Sài Gòn. Những chuyến đi như vậy đã giúp ông ghi chép được nhiều ký họa bằng thuốc nước, bút sắt và các chất liệu khác về cuộc sống và chiến đấu của đồng bào, chiến sỹ Quân Giải phóng với thực tế sinh động, thấm đẫm tình cảm của họa sỹ. Những ký họa này như là những bức tranh hoàn chỉnh cả về bố cục, bút pháp và có tính nghệ thuật cao. Tác phẩm của ông cùng với nhiều tác phẩm ký họa, tranh cổ động, tranh khắc... của các họa sỹ từ chiến trường miền Nam đã được gửi ra miền Bắc để có các Triển lãm tranh từ miền Nam tại Hà Nội. Năm 1966, đợt tranh ký họa đầu tiên từ chiến trường miền Nam gửi ra của 6 tác giả là các hoạ sỹ Cổ Tấn Long Châu, Thái Hà, Huỳnh Phương Đông, Lê Hồng Hải, Nguyễn Văn Kính và Lê Văn Chương. Các tranh này đã được trưng bày trong “Triển lãm Ký họa từ miền Nam gửi ra” tại Hội trường Hội Văn nghệ Việt Nam - 51 Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Ngày 24 tháng 10 năm 1966, Bác Hồ đã đến xem Triển lãm và nhận xét: “… chỉ có ở trong cuộc, mới có được những bức tranh như thế”.

Cổ Tấn Long Châu, Được lệnh xuất kích. Màu nước, (20,5 x 26)cm, 1961

Cổ Tấn Long Châu, Đồng chí Khương trong trận Bình Giã. Màu nước,(20,5 x 31)cm, 1965

Cổ Tấn Long Châu, Đánh đến cùng. Màu nước, (20,5 x 31)cm, 1965

Sau triển lãm, Nhà xuất bản Giải phóng đã tuyển chọn 130 tác phẩm để in vào ba tập tranh “Miền Nam Việt Nam đất nước con người”. Họa sỹ Cổ Tấn Long Châu có 8 tranh ký họa được tuyển chọn in vào ba tập tranh này. Nhà xuất bản Giải Phóng còn xuất bản 5 tập tranh ký họa miền Nam có kích thước dạng bưu ảnh, đánh số từ I đến V, mỗi tập có từ 10 đến 15 tác phẩm ký họa thuốc nước, bút sắt, chì, phấn màu, in màu, trong đó có ký họa “Sẵn sàng” - thuốc nước của họa sỹ Cổ Tấn Long Châu. Tranh ký họa của ông được ngành Bưu chính in trong hai bộ tem về chủ đề Ký họa kháng chiến, như “Người trinh sát”, “Trạm giao liên”, “Đánh đến cùng”, “Được lệnh xuất kích”, “Sau giờ chiến đấu”... Nhiều ký họa bút sắt, màu nước của ông đã được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh như “Trạm giao liên Bình Dương” - 1964; “Du kích An Tịnh chống càn” - 1965; “Thiếu niên An Tịnh” - 1967; “Trần Văn Ghi - lão du kích (Lộc Hưng, Tây Ninh)” - 1967; “Quán ở chiến khu” - 1967; “Trần Văn Phước - du kích xã Lộc Hưng” - 1967; “Dũng sỹ diệt Mỹ Trương Văn Sến” - 1967... , Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và các bộ sưu tập của tư nhân ở trong nước và nước ngoài.

Đồng chí Trung Kiên - Người tiểu đội trưởng, trinh sát nhanh nhẹn, linh hoạt, dũng cảm. Màu nước, (20,5 x 27)cm, 1965

Sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Sau ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, họa sỹ Cổ Tấn Long Châu về thành phố và được phân công làm Trưởng ban Tiếp quản trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn. Năm 1975, làm Ủy viên Đảng đoàn của Liên hiệp Hội Văn học Nghệ thuật thành phố Hồ Chí Minh. Năm 1979, Thường trực Hội Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, sau đó là Phó Tổng thư ký Hội Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh.

Khi thành lập trường Đại học Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, ông giữ chức Hiệu phó. Thời gian này ông được kết nạp vào Hội Mỹ thuật Việt Nam, làm Ủy viên Ban Chấp hành khóa I (năm 1980), Ban Thường vụ Hội khóa I (1957 - 1983), Ban Thường vụ Hội khóa II (1983 - 1989), Ủy viên Hội đồng Nghệ thuật Trung ương Hội Khóa II (1983 - 1989), Ủy viên Hội đồng Nghệ thuật Chuyên ngành Hội họa Khóa II (1983 - 1989), Phó trưởng ngành Ban Chuyên ngành Hội họa Khóa II (1983 - 1989), Ủy viên Đảng đoàn, Ủy viên Ban Thư ký khóa II (1983 - 1989), trưởng Chi nhánh Hội Nghệ sỹ tạo hình phía Nam. Là người cẩn trọng, có tinh thần trách nhiệm cao trong công tác, ông đã góp phần vào việc xây dựng tổ chức Hội Mỹ thuật Việt Nam ở khu vực phía Nam và Hội Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh từ sau ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Có thể nói, họa sỹ Cổ Tấn Long Châu là một trong những họa sỹ - chiến sỹ đã dành cả cuộc đời mình để sáng tác đề tài Lực lượng Vũ trang và Chiến tranh Cách mạng với bố cục, bút pháp chắc khỏe, khoáng đạt, màu sắc trầm ấm, hòa quyện tạo được một phong cách riêng mà tiêu biểu là các tranh ký họa ở chiến trường miền Nam trong thời Kháng chiến chống Mỹ. Ông cũng là nghệ sỹ tạo hình từ hoạt động nội thành ra bưng biền tham gia kháng chiến được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Trần Khánh Chương