HỌA SỸ ĐINH Ý NHI VÀ CÂU CHUYỆN CHẤT LIỆU

Nhân xem triển lãm của họa sỹ Đinh Ý Nhi “Hạnh phúc bé nhỏ của tôi”

Đen và trắng. Rồi chuyển sang màu. Nhưng rất ít màu.

Thoạt đầu là bột màu. Rồi sơn dầu. Sơn dầu rất lâu. Phải đến gần 20 năm dành cho sơn dầu, trên giấy dầu, trên toan… Rồi bỗng một ngày chị xuất hiện với một bất ngờ lớn: hơn 30 bức giấy dó cực kỳ hoành tráng.

Thực ra, với nghệ sỹ, câu chuyện chất liệu luôn là mối quan tâm rất đặc biệt. Họ sáng tác trên chất liệu nào cũng là cả một con đường tìm kiếm, giống như đi tìm kiếm cái tôi của mình.

Có người chỉ vẽ sơn mài mới ra được mình, có người chỉ tung hoành với sơn dầu, chỉ thấy vẽ sơn dầu mới đã. Lại có người, dù vẽ nhiều thứ, nhưng anh chỉ thú vị nhất khi vẽ giấy dó.

Họa sỹ Đinh Ý Nhi

Người ta nói, đó là hợp tạng. Như tạng nhà văn chỉ viết được truyện ngắn, hay nhà thơ chỉ hợp với thơ tự do.

Thấy Nhi bỗng vẽ giấy dó mới lại ngồi trò chuyện về câu chuyện chất liệu.

Hỏi: “chắc vứt đi cũng nhiều?”

“Tất nhiên rồi, để em kể, có lần đang ở cửa hàng chọn giấy, có một cô gái trẻ, tiến lại hỏi em: “Chị ơi, em có thể đến nhà chị để xin chị chỉ  cho em vài điều về giấy dó được không ạ?” Em cười và bảo, em ơi, chẳng ai chỉ bảo được cho ai cả, em cứ mua một nghìn tờ giấy dó này, về vẽ hết, sẽ tự tìm thấy câu trả lời.”

Chắc cô bé thất vọng nhưng đó là sự thật.

Cách đây khoảng mười năm, Nhi cũng từng có ý tưởng thử vẽ giấy dó, nhưng rồi chưa khi nào thực hiện. gần đây, trở lại ý tưởng này nhân họa sỹ Hoàng Phượng Vĩ rủ triển lãm chung.

Mỗi lần mua chừng hai trăm tờ giấy dó, vẽ hết lại mua tiếp. Lúc đầu, số vứt sọt rác chiếm 95%, chỉ  vài tờ còn được giữ lại. Sau, số được giữ lại nhiều dần lên… Sau hai năm, theo cách nói của họa sỹ, thì chị đã lờ mờ hiểu được về giấy dó, ít nhiều, làm chủ được nó.

Tuy nhiên, giấy dó, loại chất liệu có một lợi thế mà nhiều họa sỹ giấy dó hay sử dụng, là tính chất loang nhòe, dễ tạo xúc cảm cho tranh, thì theo Đinh Ý Nhi lại phải vô cùng cảnh giác. Không cẩn thận, họa sỹ sẽ dễ dãi, không khai thác được hết ý, hết chiều sâu, dễ bằng lòng với mình. Và họ rất dễ bị lẫn vào nhau, thiếu cá tính.

Phát hiện này, theo tôi, là một phát hiện rất Đinh Ý Nhi, ở chỗ, dù là vẽ chất liệu gì, điều quan trọng là tìm được con đường riêng.

Mới nhìn lại triển lãm giấy dó của Nhi, hoàn toàn không chút nào lạm dụng tính nhòe, mờ, lan tỏa của giấy dó, vẫn là Nhi trong từng nét bút, sắc sảo, tung tẩy, thoải mái, tựa như không bị sự nhòe của chất liệu cản trở. Hóa ra, mất hai năm để làm chủ giấy dó chính là như vậy.

Lại hỏi Nhi: “Vậy thì Nhi vẽ trên chất liệu nào thì khó hơn?” “Sơn dầu vẫn là khó nhất. Hơn hai mươi năm rồi, vẫn thấy khó, vì nó nặng, bết, và trơ. Xử lí được những tính chất đó không dễ tí nào.”

“Giấy dó có lẽ dễ hơn, nhưng cái chính, vẫn là vẽ thế nào cho hay mới là khó. Loang, nhòe có thể cứu vãn cái yếu của hình họa, dễ ru ngủ họa sỹ. Để tránh được điều này, anh phải tiên liệu được, nét vẽ phải dứt khoát, kiên quyết.”

Theo Nhi, quan trọng là, phải mở được biên độ của chất liệu. Phải nhìn thấy những khả năng biểu đạt khác trên chính những khả năng đã được gần như mặc định cho chất liệu giấy dó.

Vượt qua tính loang, nhòe, thế mạnh của giấy dó, nhưng cũng là bất lợi, dễ bị rơi vào sến sẩm. Đinh Ý Nhi đã mang đến cho giấy dó một khả năng biểu đạt mới, mà trước đó tôi chưa thấy ở họa sỹ giấy dó nào.

Trước đây, thấy Đinh Ý Nhi cứ vẽ mãi đen trắng, hỏi: “Khi nào thì Nhi thôi không đen trắng nữa?” “ Em thấy vẫn đi chưa đến tận cùng, vẫn còn hứng thú nên cứ đi thôi! Khi nào thấy thỏa mãn, thấy hết hứng thú, thì sẽ dừng lại...”

Là như vậy.

Điều kỳ diệu ở Nhi là niềm đam mê miệt mài, không mệt mỏi. không chùn bước, là tiếng cười sảng khoái khi nói lên một suy nghĩ nào đó của mình.

Trong hai năm vẽ giấy dó, Nhi hầu như bỏ quên mọi thứ khác. Các con của chị phải tự xoay xở tự lo cho mình. Chị tự tối giản mọi nhu cầu cho bản thân, trừ đôi khi thư giãn, cho phép mình đi chơi.

Tất nhiên, trong triển lãm này, không chỉ có câu chuyện chất liệu. Nhưng người viết thấy riêng nó, cũng đã nói được điều gì đó rất  Đinh Ý Nhi.        

G.V