Mỹ thuật Việt Nam - Malaysia, cùng tìm cơ hội phát triển (*)

Lần đầu tiên, một triển lãm dành riêng giới thiệu nghệ thuật của các nữ họa sỹ hai nước Việt Nam và Malaysia, do ĐSQ Malaysia tại Hà Nội phối hợp thực hiện cùng một số cơ quan, cá nhân của Việt Nam. Đây là sự kiện văn hóa quy mô được tổ chức tại Hà Nội, nhân kỷ niệm 58 năm, ngày Quốc khánh Malaysia (31/8/1957) và 70 năm ngày Quốc khánh Việt Nam (2/9 /1945).

Trong bối cảnh việc hội nhập thực sự của khu vực Đông Nam Á sẽ tới đích vào cuối năm nay, với ba mô hình cộng đồng cốt lõi: cộng đồng kinh tế, cộng đồng an ninh và cộng đồng văn hóa xã hội ASEAN, những triển lãm giao lưu mỹ thuật như trên là rất quan trọng. Lâu nay, một số nhóm nghệ sỹ Việt Nam cũng đã lập ra các chương trình hoạt động triển lãm chung trong khu vực, với mong muốn tạo nên sức mạnh nhóm để cùng nhau phát triển và có thêm điều kiện thuận lợi giao lưu với nhiều nghệ sỹ trên toàn thế giới.

Đoàn Thị Thu Hương, Chiều cuối năm, sơn mài, 2014

Có thể thấy nhóm Asia Art Link với hai sáng lập viên Trịnh Tuân (Việt Nam) và Ng Bee (Malaysia) là ví dụ điển hình. Các triển lãm Điểm đến I, II, III diễn ra ở Hà Nội (2012, 2014), Kuala Lumpur (2014) được hình thành với sự kết nối chủ động, tích cực của một số cá nhân nhà tổ chức và nghệ sỹ Việt Nam, Malaysia cũng là một ví dụ cho thấy nỗ lực “tự thân vận động” của nghệ sỹ hai nước. Bên cạnh đó, cuộc thi và triển lãm Đồ họa ASEAN - 2012 do Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức đồng thời thể hiện cố gắng của các cơ quan liên quan của Việt Nam trong việc cùng nghệ sỹ lĩnh vực này làm mạnh mẽ hơn nữa sức mạnh văn hóa - mỹ thuật của cả cộng đồng.Tiếp thêm vào những nỗ lực đã có ấy, triển lãm của các nữ nghệ sỹ Việt Nam - Malaysia do ĐSQ Malaysia tại Hà Nội phối hợp cũng Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội và chị Tâm Nguyễn, chủ nhân ý tưởng của series triển lãm Điểm đến, đã thêm một lần khẳng định tầm quan trọng của việc giao lưu mỹ thuật không chỉ giữa hai nước mà còn giữa tất cả các nước trong khu vực chung ASEAN. Theo Kok Lee Fong, nữ nghệ sỹ điêu khắc Malaysia, thành viên của triển lãm, nghệ thuật thị giác nói riêng ở Malaysia đang ngày càng là một chủ đề “hot” trong đời sống văn hóa đương đại ở đây. Và theo chị, trong xu hướng thiên về phương Đông của cả thế giới trong thế kỷ XXI này, nghệ thuật thị giác ASEAN cũng lại đang được xem như một câu chuyện nóng sốt. Kok Lee Fong bận rộn với cùng lúc hai dự án Vườn điêu khắc của chị ở trong nước cho năm 2016 và một triển lãm cá nhân khác ở Thượng Hải vào cuối năm nay. Chị cũng thừa nhận là nghệ thuật của các nữ nghệ sỹ Việt Nam là rất ấn tượng, song có lẽ, “vấn đề lớn nhất với các bạn chính là việc đưa sáng tác của mình ra với thế giới bên ngoài, thông qua các triển lãm, hội chợ, liên hoan nghệ thuật đẳng cấp quốc tế”.

Nguyễn Thu Hương, Muốn thoát ra khỏi cái bóng ấy!, lụa, 2015

Trở lại với triển lãm, tiêu đề Điểm đến IV - chủ đề Mọc, lựa chọn trưng bày hơn 30 sáng tác của 4 nữ nghệ sỹ Malaysia, và 5 nữ họa sỹ Việt Nam. Họ đều có vị trí nhất định trong đời sống nghệ thuật mỗi nước, đã cố gắng hoàn thành những sáng tác mới nhất của họ để dành cho triển lãm lần đầu tiên của riêng nữ nghệ sỹ hai nước này. Các nghệ sỹ Malaysia hướng đến những chủ đề tưởng như ở bên ngoài cá nhân mỗi người song thực tế lại hết sức thiết thân đối với chính mỗi cá nhân, với tất cả nhân loại: sự biến đổi khí hậu, Mẹ Thiên nhiên, câu chuyện dài về nữ quyền và việc trao quyền cho phụ nữ trong xã hội vẫn còn nhiều định kiến giới. Qua đó, họ bộc lộ cảm xúc và thái độ sống của cá nhân, dù mạnh mẽ đến đâu song vẫn còn đó nguyên tính nữ, tình yêu cái đẹp và sự nhân bản. Trong khi đó, các họa sỹ Việt Nam trong triển lãm này, tình cờ đều là những người chuyên chú với chất liệu hội họa có truyền thống Đông phương như lụa (1 họa sỹ), sơn mài (3 họa sỹ), đồ họa (1 họa sỹ).

Kok Lee Fong, Vẻ đẹp và sức mạnh, điêu khắc, sợi đồng, sợi cước, chỉ màu và kim móc, 2014.

Christine Das, Sự lôi cuốn, Acrylic, 2012

Các chủ đề nghệ thuật trong sáng tác của họ được khơi nguồn từ những câu chuyện, những mảnh cảm xúc cá nhân, những góc khuất trong tâm lý cá nhân song qua đó, ảnh xạ một phần nào những vấn đề lớn lao hơn của cuộc sống xã hội bên ngoài. Nói cách khác, trong triển lãm này, các nghệ sỹ Malaysia hướng đến việc soi chiếu bản ngã trong tấm gương cuộc sống, còn các nghệ sỹ Việt Nam lại soi chiếu cuộc sống thông qua chính bản thân mình. Tuy có vẻ ngược dòng nhau trong cách thức biểu hiện, song tất cả các nghệ sỹ đều hướng đến cái đẹp, cầu mong cái thiện và sự bình đẳng tồn tại mãi mãi trong cuộc sống này, giữa con người với con người, con người với thiên nhiên.Như một cách đánh giá về chất lượng triển lãm, ông Dato’ Azmil Zabidi, Đại sứ Malaysia tại Việt Nam, phát biểu: “Triển lãm tôn vinh tài năng, nữ tính, sự tự tin và trưởng thành của các nữ nghệ sỹ của chúng ta.

Hiền Nguyễn, Giao mùa, sơn mài, 2015

Christine Das, Vật kỷ niệm, acrylic,  2013

Mỗi người đều có một câu chuyện riêng để kể với công chúng và họ mong chờ được chia sẻ với chúng ta những trải nghiệm cuộc sống này thông qua các sáng tác nghệ thuật trong triển lãm chung chủ đề Mọc - tựa như  cách họ tham gia trên hành trình sống để thay đổi, phát triển chính bản thân mình”.Trong câu chuyện với chúng tôi, chị Tâm Nguyễn cho biết, mỗi một phiên triển lãm Điểm đến là một bước phát triển về chất lượng tác phẩm cũng như cơ hội tiếp cận thị trường trong và ngoài nước. Với chị, những chuyến tham quan thị trường mỹ thuật của Malaysia thông qua các triển lãm, hội chợ lớn nhỏ, những câu chuyện với một số nghệ sỹ tài năng, có giá tác phẩm tăng dần đều trên thị trường trong và ngoài nước như Kok Lee Fong, Yusof Ghani, càng thúc đẩy mong muốn của chị đóng góp một phần công sức nhỏ bé cùng các họa sỹ, các tổ chức xã hội trong và ngoài nước chung tay thực hiện nhiều hơn những cuộc triển lãm nghệ thuật, không chỉ của riêng hai nước Việt Nam - Malaysia mà còn của cả cộng đồng ASEAN và nhiều nước khác  trên thế giới.

(*) Triển lãm Điểm đến IV – chủ đề Mọc, giói thiệu nghệ thuật của các nữ nghệ sỹ Việt Nam – Malaysia, diễn ra từ ngày 26 – 8 đến ngày 2 – 9 – 2015, tại Trung tâm giao lưu văn hóa Phố cổ Hà Nội, số 50 – Đào Duy Từ, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Các nghệ sỹ có tác phẩm trong triển lãm gồm: Christine Das (hội họa), Kok Lee Fong (Jasmine) (điêu khắc, đồ họa), Lisa Foo (nghệ thuật sắp đặt), Yante Ismail (hội họa), Hiền Nguyễn (tranh sơn mài), Đoàn Thị Thu Hương (tranh sơn mài), Nguyễn Thu Hương (tranh lụa), Vũ Bạch Liên (đồ họa), Ngô Hải Yến (tranh sơn mài). 

A.Đ

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 9/2015)