Nghị định về hoạt động triển lãm: Thông thoáng và cởi mở

Nghị định số 23/2019/NĐ-CP về hoạt động triển lãm vừa được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành đã tạo một hành lang pháp lý quan trọng, giúp hoạt động triển lãm phát triển đúng quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhằm quảng bá, giới thiệu các nội dung phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Gian triển lãm Việt Nam tại Hội chợ Du lịch quốc tế Thái Lan 6/2017

Thực trạng hoạt động triển lãm

Trong đời sống xã hội hiện nay, triển lãm là hoạt động không thể thiếu để gắn kết trong các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội. Hoạt động triển lãm diễn ra ngày càng thường xuyên, liên tục, có xu hướng phát triển đa dạng và gia tăng cả về số lượng, nội dung và hình thức.

Tuy nhiên, những năm qua do thiếu những quy định pháp quy nên công tác quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm gặp khó khăn và còn lỏng lẻo. Rất ít địa phương thực hiện được việc thống kê số liệu, kiểm tra, kiểm soát nội dung các triển lãm được tổ chức tại địa phương. Nhiều triển lãm diễn ra mà cơ quan quản lý nhà nước không được biết, một số triển lãm có những sai phạm về nội dung, hình thức mà thiếu văn bản quản lý để điều chỉnh. Nhiều nội dung triển lãm mang tính chất quảng bá nhưng lại trưng bày các nội dung, tư liệu và hình ảnh không phù hợp. Một số triển lãm có nội dung không phù hợp với truyền thống và thuần phong mỹ tục của dân tộc, khiến dư luận phản ứng, bức xúc. Ví dụ như Triển lãm cơ thể người đã diễn ra ở thành phố Hồ Chí Minh; Triển lãm giới thiệu về du lịch Việt Nam ở nước ngoài nhưng hình ảnh lại không phải của Việt Nam mà là hình ảnh của nước khác; giới thiệu trang phục truyền thống Việt Nam nhưng lại giới thiệu trang phục của nước khác; giới thiệu bản đồ Việt Nam nhưng lại thiếu quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa… 

Vì vậy, việc Chính phủ ban hành Nghị định về hoạt động triển lãm là rất cần thiết giúp cơ quan quản lý nhà nước quản lý chặt chẽ và đưa vào nền nếp lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm và có phạm vi rộng là triển lãm.

Những nội dung chính của Nghị định

Nghị định về hoạt động triển lãm quy định về hoạt động tổ chức, phối hợp tổ chức triển lãm không vì mục đích thương mại, do tổ chức, cá nhân thực hiện tại Việt Nam và đưa ra nước ngoài. Những triển lãm không thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định mà do các văn bản pháp lý khác quy định gồm: Triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh; Các triển lãm xuất bản phẩm, bảo vật, cổ vật; triển lãm thuộc hệ thống bảo tàng; Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội quốc gia thực hiện theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội của địa phương thực hiện theo Quyết định của Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố; Hoạt động trưng bày tác phẩm, hiện vật, tài liệu thuộc sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, cá nhân tại khuôn viên, nội thất của tổ chức hoặc tại nhà riêng của cá nhân nhằm mục đích trang trí hoặc trong các hoạt động mang tính chất nội bộ.

Nghị định này áp dụng đối với tổ chức, cá nhân Việt Nam ; tổ chức quốc tế; tổ chức, cá nhân nước ngoài liên quan đến hoạt động triển lãm.

Nội dung quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm của Nghị định này bao gồm: Xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động triển lãm; Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược triển lãm; Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về hoạt động triển lãm; Quản lý, chỉ đạo, thực hiện công tác nghiên cứu khoa học, đào tạo, bồi dưỡng,  phát triển nhân lực về chuyên môn, nghiệp vụ trong hoạt động triển lãm; Quản lý, tổ chức thực hiện, giao lưu, hợp tác quốc tế trong hoạt động triển lãm; Cấp giấy phép, thu hồi giấy phép và tiếp nhận Thông báo tổ chức triển lãm; Thực hiện công tác thi đua, khen thưởng trong hoạt động triển lãm và Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong hoạt động triển lãm. Nghị định quy định, các tác phẩm, hiện vật bị đình chỉ lưu hành, cấm lưu hành, thu hồi, tịch thu không được tham gia triển lãm.

Triển lãm cơ thể người gây tranh cãi ở Sài Gòn, tháng 6/2018

Phạm vi điều chỉnh của Nghị định rất rộng, với nhiều loại hình triển lãm khác nhau. Điều đó đặt ra nhiều yêu cầu chặt chẽ trong công tác quản lý. Theo đó, Nghị định xây dựng hai cách thức quản lý gồm: cấp Giấy phép, được áp dụng đối với các triển lãm có yếu tố nước ngoài, do tổ chức, cá nhân tại Việt Nam đưa ra nước ngoài và do tổ chức quốc tế, tổ chức, cá nhân nước ngoài tổ chức tại Việt Nam. Hình thức gửi Thông báo, được áp dụng với các triển lãm do tổ chức ở Trung ương tổ chức tại Việt Nam; triển lãm do các tổ chức thuộc 02 tỉnh, thành phố trở lên liên kết tổ chức tại Việt Nam và triển lãm do tổ chức ở địa phương hoặc cá nhân tổ chức tại địa phương. Với hai hình thức cấp phép và thông báo tổ chức triển lãm, hoạt động này đã được đơn giản hóa, tạo ra sự thông thoáng và cởi mở cho các tổ chức, cá nhân trong quá trình thực hiện. Quy định này, một mặt đúng với chủ trương cải cách thủ tục hành chính của nhà nước, tạo sự phát triển cho một ngành công nghiệp văn hóa. Mặt khác thể hiện đúng bản chất, tình hình hoạt động triển lãm trong thực tiễn.

Thẩm quyền cấp giấy phép hoặc tiếp nhận thông báo tổ chức triển lãm cấp Trung ương sẽ do Bộ VHTTDL, tại địa phương do các Sở VHTTDL, Sở VHTT cấp. Cơ quan có thẩm quyền sẽ thu hồi giấy phép trong trường hợp các triển lãm không đáp ứng các điều kiện nội dung tổ chức, hoặc có hành vi vi phạm một số nội dung quy định cụ thể tại Nghị định. Hoặc tạm dừng hoạt động triển lãm khi phát hiện tổ chức, cá nhân kê khai hồ sơ, thông báo không trung thực, vi phạm những nội dung quy định cụ thể tại Nghị định. Nghị định quy định chặt chẽ về những điều kiện đối với tác phẩm, hiện vật, tài liệu, địa điểm triển lãm. Theo đó, tác phẩm, hiện vật, tài liệu được triển lãm không có các nội dung: Tuyên truyền chống lại Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc; tiết lộ bí mật của cơ quan, tổ chức, cá nhân mà không được sự đồng ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân và bí mật khác do pháp luật quy định; kích động chiến tranh, gây thù hận giữa các dân tộc và nhân dân các nước; gây chia rẽ tôn giáo, mất đoàn kết dân tộc; truyền bá tư tưởng phản động; xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; vu khống, xâm hại uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân; vi phạm các quy định về nếp sống văn minh, an ninh trật tự, tuyên truyền bạo lực, các hành vi tội ác, tệ nạn xã hội gây hại cho sức khỏe, hủy hoại môi trường sinh thái. 

Nghị định cũng nêu rõ, tác phẩm, hiện vật, tài liệu được triển lãm phải phù hợp với chủ đề, nội dung của triển lãm; có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp. Địa điểm triển lãm phải phù hợp với quy mô triển lãm, bảo đảm các điều kiện về trật tự an toàn xã hội, vệ sinh môi trường và phòng, chống cháy nổ.

Nghị định quy định, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm; Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ chịu trách nhiệm phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm; thẩm định nội dung, có ý kiến trả lời bằng văn bản đối với các triển lãm theo yêu cầu của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm tại địa phương. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao là cơ quan giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động triển lãm tại địa phương.

Bên cạnh đó, vì có phạm vi điều chỉnh rộng, nhiều nội dung không thuộc lĩnh vực quản lý của ngành VHTTDL nên Bộ không thể có đủ đội ngũ chuyên gia thẩm định tất cả các chuyên ngành. Do đó, ngay khi Nghị định ban hành, Cục MTNATL được giao xây dựng Thông tư ban hành quy chế và tổ chức hoạt động của Hội đồng thẩm định nội dung triển lãm. Hội đồng này gồm có các chuyên gia thẩm định nội dung triển lãm trước khi cơ quan quản lý cấp phép. Về vấn đề này, điều 9 Nghị định nêu rõ, Hội đồng thẩm định nội dung triển lãm sẽ được thành lập khi triển lãm có nội dung không thuộc lĩnh vực chuyên môn của ngành văn hóa, thể thao và du lịch; hoặc triển lãm có quy mô quốc gia, quốc tế, có nội dung phức tạp. Hội đồng có nhiệm vụ tư vấn về chuyên môn để cơ quan có thẩm quyền quyết định. 

Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 15/4/2019.            

N.N (Số 3, tháng 3/2019)