Nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương

Nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương sinh tại Thái Nguyên. Quê ở xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội. Năm 14 tuổi, Phan Thị Gia Hương vào học lớp trung cấp 7 năm, khóa 1965 - 1972 và tiếp tục học đại học, khoa Điêu khắc trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, khóa 1972 - 1977. Sau khi tốt nghiệp, năm 1977, bà cùng gia đình chuyển vào sinh sống tại thành phố Hồ Chí Minh, làm công tác giảng dạy tại trường Đại học Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh cho đến năm 1997. Là hội viên ngành Điêu khắc, Hội Mỹ thuật Việt Nam từ năm 1980 và Hội Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh.

Nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương

Từ khi chuyển vào thành phố Hồ Chí Minh, cùng với công tác giảng dạy, nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương đã dành nhiều thời gian cho sáng tác. Các tác phẩm chủ yếu là tượng tròn, phù điêu bằng chất liệu đồng, gỗ, đá. Nhiều tác phẩm có chất lượng nghệ thuật cao được giải thưởng tại các Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc, Triển lãm 10 năm Điêu khắc toàn quốc, Triển lãm Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh và lưu giữ tại các Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh... Những tác phẩm điêu khắc của bà được thực hiện chủ yếu sau thời kỳ Đổi mới có chất lượng nghệ thuật cao, ấn tượng trong phong cách, bút pháp thể hiện, đặc biệt là việc tìm tòi các khối rỗng trên tác phẩm đã góp phần khẳng định Phan Thị Gia Hương là một trong những nữ điêu khắc gia có nhiều sáng tạo thành công, được giới Mỹ thuật đánh giá cao.

Từ năm 1995, nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương chuyển sang sáng tác và thể hiện nhiều tượng đài có kích thước lớn, đồ sộ với chất liệu đá bền vững, về đề tài Lực lượng Vũ trang, Chiến tranh Cách mạng. Các tượng đài được xây dựng ở nhiều tỉnh, thành thuộc khu vực phía Nam. Tượng đài “Mẹ Tổ quốc” ở Nghĩa trang Liệt sỹ huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp trong Cuộc thi thiết kế Tượng đài cho Nghĩa trang Liệt sỹ huyện Cao Lãnh, do UBND Huyện tổ chức vào năm 1998, hoàn thành vào năm 2005. Đây là tượng đài bằng đá Granit có kích thước lớn, tượng cao 15m, bệ cao 4m có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, với sức lan tỏa và phổ biến lâu dài. Tác phẩm này có nội dung tư tưởng và ngôn ngữ nghệ thuật xuất sắc, có phong cách nghệ thuật riêng độc đáo, đáp ứng được tiêu chí là tác phẩm xuất sắc về đề tài Lực lượng Vũ trang và Chiến tranh Cách mạng, có tác dụng tốt trong giáo dục, xây dựng con người mới, nâng cao trình độ thẩm mỹ của nhân dân, góp phần vào việc thay đổi nhận thức của nhân dân trong Sự nghiệp phát triển Mỹ thuật Việt Nam, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tượng đài “Mẹ Tổ quốc” đã được Giải thưởng Liên hiệp Văn học Nghệ thuật của thành phố Hồ Chí Minh, được Hội đồng Nghệ thuật nghiệm thu tượng đài xếp loại A. Ngoài ra, còn có các phù điêu ở các tỉnh Tuyên Quang, Cà Mau, Kiên Giang... tiêu biểu nhất là phù điêu cỡ lớn “60 năm xây dựng và phát triển Công an Nhân dân” - 100x5,5x50m ở tỉnh Tây Ninh. Hiện nhà điêu khắc Phan Gia Hương đang thực hiện tượng đài tại Đài liệt sỹ Nghĩa trang Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh.

Phan Thị Gia Hương,Tượng đài "Mẹ Tổ quốc" tại nghĩa trang liệt sỹ huyện Cao Lãnh, Đồng Tháp

Đá Granit, (130x50x80)cm, 2003. 

Với nhiều tượng đài đã được hoàn thành, nhà điêu khắc Phan Gia Hương là nữ tác giả duy nhất có nhiều tượng đài chất liệu đá bền vững đã được xây dựng với kích thước lớn, hoành tráng, ngôn ngữ nghệ thuật độc đáo và được đánh giá cao.

Cùng với sáng tác, nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương tích cực tham gia các hoạt động xã hội, mà chủ yếu là công tác tại Hội Mỹ thuật Việt Nam và Hội Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh. Đối với Hội Mỹ thuật Việt Nam, nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương đã được tín nhiệm bầu làm Ủy viên Hội đồng Nghệ thuật Chuyên ngành Điêu khắc Khóa IV (1994 - 1999); Ủy viên Hội đồng Nghệ thuật Trung ương Hội Khóa V (1999 - 2004); Ủy viên Ban Chấp hành, Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam phụ trách phía Nam khóa VI (2004 - 2009), khóa VII (2009 - 2014) và khóa VIII (2014 - 2019). Tham gia Ban Chấp hành - Ban Thường vụ Hội Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Là người trung thực, năng động, có trách nhiệm và nhiệt tình, nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương đã triển khai hoạt động có hiệu quả những công việc được giao, góp phần vào sự nghiệp phát triển mỹ thuật của đất nước, đặt biệt là ở khu vực phía Nam và thành phố Hồ Chí Minh.

Nhà điêu khắc Phan Thị Gia Hương là nữ tác giả điêu khắc xuất sắc của thế hệ nghệ sỹ tạo hình thời kỳ Đổi mới, có nhiều tác phẩm tham gia các triển lãm mỹ thuật và được tặng nhiều giải thưởng xứng đáng, được giới mỹ thuật đánh giá cao và cũng là nhà điêu khắc nữ đầu tiên của cả nước được tặng “Giải thưởng Nhà nước” về Văn học Nghệ thuật.

Trần Khánh Chương

(số 8, tháng 8/2018)