Nhân kỷ niệm 70 năm ngày chiến thắng Phát xít Đức (9/5/1945 - 9/5/2015) Chiến tranh vệ quốc vĩ đại qua những bức ảnh

Ảnh về đề tài chiến tranh vệ quốc (1941-1945) xuất hiện trong những ngày đầu tiên và liên tục cho đến ngày thắng lợi. Đó là những ngày mà nhân dân Liên Xô phải chịu đựng những thử thách nặng nề, những ngày của lòng dũng cảm và chủ nghĩa anh hùng tập thể của những người Xô Viết, là thời kỳ mà các nhà nhiếp ảnh, các nhà báo Xô Viết giống như các chiến sĩ Hồng quân đã tham gia hết sức mình vào cuộc kháng chiến bảo vệ đất nước. Họ là những người gặp kẻ thù khi chúng mới xuất hiện ở phía tây Liên Xô, có mặt trong những cuộc chiến đấu phòng thủ dài ngày ở Lênin-Grát, Stalin-Grát, Matx-cơva, trong các cuộc phản công của Hồng Quân vào tận hang ổ của chủ nghĩa phát xít Đức ở Beclin, giải phóng các nước Châu Âu. Một số người trong số đó đã chứng kiến sự thất bại của bọn quân phiệt Nhật Bản.Sau các tấm ảnh được chụp vào những năm 40 của thế kỷ là bao điều khiến chúng ta xúc động; những cảnh đổ nát do sự phá hoại của bọn lính Đức, những người dân lao động bình thường chia tay nhau đi sơ tán hoặc ra mặt trận, những đơn vị xe tăng mới được thành lập nhờ sự quyên góp của nhân dân.v.v.. Và dĩ nhiên, chủ đề nổi bật - được diễn tả thành công là hình ảnh các cuộc chiến đấu giành từng góc phố, từng thước đất với kẻ thù, chân dung những người lính và cán bộ Hồng quân ở mặt trận và cả sau lưng địch.

Cờ chiến thắng trên nhà Quốc hội Đức

Chiến sỹ Hồng quân và cháu bé Ba Lan

Ngày trở về

Gặp quân đồng minh tại Berlin

Nhiều ảnh chụp các chiến sĩ Hồng quân đang làm nghĩa vụ công dân một cách xuất sắc như bức ảnh “Người chính trị viên tiếp tục cuộc chiến đấu” (I.Saghin), “Chiếc cầu trên các phố ở Stalin-Grat” (G.Dâyma). Với sự có mặt của hàng trăm phóng viên ảnh, các cuộc chiến đấu như vậy đã được ghi lại rất sinh động. Bức ảnh “Cờ chiến thắng trên nhà Quốc hội Đức” của E.Khan-đây chụp cùng ngày 1 tháng 5 năm 1945 với góc chụp mở rộng cảnh hơn được coi như biểu tượng sự thất bại của chủ nghĩa Phát xít.Có thể nói hàng ngàn tấm ảnh với nội dung như thế đã được sưu tầm, biên soạn lại và được công bố xuất bản trong sách ảnh, trên các báo và trên vô tuyến truyền hình, làm tài liệu cho nhiều bộ phim nói về chiến tranh. Cuốn sách nhiều tập “Chiến tranh vệ quốc vĩ đại qua các bức ảnh” được xuất bản trong năm 1980 đã gây sự chú ý của nhiều độc giả ở Liên Xô cũ, các nước SNG và nhiều quốc gia trên thế giới.Mặc dù chưa phải đã sưu tầm hết được tất cả những phim, ảnh quý giá chụp được qua hơn 5 năm chiến tranh, cuốn sách được coi là bộ sưu tập về ảnh đầy đủ nhất. Đằng sau cuốn sách ấy là tên các nhà nhiếp ảnh, mà khi đọc lên chúng ta hình dung ra họ là những người đã cống hiến cuộc đời mình cho sự nghiệp cao quý. Trong số đó, có những người không còn nữa. Họ đã nằm xuống vĩnh viễn trên các cánh đồng với chiếc máy ảnh và khẩu súng, ở những nơi đã từng xảy ra các trận đánh ác liệt.Nhà thơ Côn-stantin Ximônốp người được giải thưởng Lênin trong hồi ức “Những trang về chiến tranh” đã nhắc lại kỷ niệm sâu sắc của mình trong những năm có mặt ở mặt trận với tư cách một phóng viên chiến tranh. Là nhà báo yêu thích nhiếp ảnh, Ximônốp đã gắn bao nỗi vui buồn với các nhà nhiếp ảnh mà tên của họ đã đi vào lịch sử nhiếp ảnh Xô viết như: G.Dên-ma, I.Saghin, G.Ban-te-rơ-man, M.Rét-kin, IA Kha-lip, M.Be-rờ-stê-in, P.Tờ-rốt-skin, E.Khan-đây .v.v...Ngày 23 tháng 6 năm 1941, một ngày sau khi Đức tấn công Liên Xô, A, Ê-gô-rốp phóng viên của báo theo tiếng gọi của Tổ quốc” đã có ngay ở mặt trận với tư cách một phóng viên nhiếp ảnh quân sự.Khi mặt trận lui về phía Đông, (7-1941) Ê-gô-rốp ở lại hậu phương địch và làm việc trong điều kiện rất khó khăn, nhất là khi thiếu tá Cơ-la-đi-sét cộng tác viên của toà soạn bị thương. Một mình vừa chụp ảnh vừa tham gia chiến đấu. Các nhân vật trong ảnh của anh là các trinh sát viên, người chỉ huy du kích, xạ thủ súng máy, cô nữ giao liên.v.v...

Nữ cảnh sát giao thông tại Tiệp Khắc

Các chiến sỹ Hồng quân và người dân Ba Lan

Đánh giáp lá cà

Trong cả thời gian chiến tranh A, E-gô-rốp hầu như đã có mặt ở tất cả các mặt trận chủ yếu.Ngày 9/5/1945 phóng sự ảnh của E-gô-rốp từ Tiệp Khắc được chuyển về Mat-xco-va. Và vài ngày sau anh đã có mặt trong đoàn quân tấn công bọn quân phiệt Nhật Bản. Từ một phóng viên ảnh chiến tranh dũng cảm, anh đã được kết nạp vào Đảng Cộng sản Liên Xô.Trong khi khẳng định chiến công oanh liệt của nhân dân Liên Xô chống lại chủ nghĩa Phát xít, nhiếp ảnh Xô Viết đã lớn tiếng lên án mọi cuộc chiến tranh xâm lược, kêu gọi con người đấu tranh bảo vệ hoà bình. Các thế hệ nhiếp ảnh hôm nay ở nước Nga và các nước thuộc Liên bang Xô viết trước đây vẫn đến những nơi xảy ra các trận đánh quyết liệt năm xưa, nơi có những bia tưởng niệm, các nhà bảo tàng.v.v... để khai thác chủ đề lớn lao này, bức ảnh Đừng cho điều đó lặp lại của M.A-na-nhin là một ví dụ sinh động. Người chiến binh đã vì Tổ quốc để lại trên chiến trường đôi chân yêu quý, nay anh trở lại pháo đài Brét. Anh đau đớn nhớ tới bao đồng đội. Tấm ảnh như vang lên lời hô “đả đảo chiến tranh” “chúng tôi cần hoà bình”. Người xem ảnh xúc động mà không sợ hãi, vẫn sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu chống bọn phát xít mới của nhân loại.

V.H

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 5/2015)