Những bức ảnh vượt thời gian
Lần đầu tiên một triển lãm ở thủ đô Luân Đôn trưng bày những bức ảnh với độ phân giải cao về Antarctis - Châu Nam Cực, do nhiếp ảnh gia Frank Hurley chụp. Hurley là người đóng một vai trò hết sức quan trọng ở cuộc thám hiểm Shackleton huyền thoại những năm 1914-1916, ông không chỉ là nhiếp ảnh gia tư liệu và qua đó được minh chứng là nghệ sỹ nhiếp ảnh tài ba.
Nhiếp ảnh gia Frank Hurley đang tác nghiệp dưới mũi thuyền
Bi kịch lớn xảy đến với 28 thuyền viên khi đang ở chuyến thám hiểm Antarctis. Chiếc thuyền buồm – chiếc thuyền bằng gỗ gụ cực kỳ chắc chắn của họ bị băng đóng cứng xung quanh đã mắc kẹt không hề nhúc nhích giữa mùa đông lạnh giá của cái rét Nam Cực khắc nghiệt. Hàng tháng, cả đội chờ mùa hạ đến để băng chảy để họ được giải thoát. Nhưng điều gì lại xảy ra? Băng đã nghiến nát gỗ, cái thuyền chìm dần. Bọn họ nhảy lên được một tảng băng lớn, thế nhưng tai họa vẫn bám chặt theo do băng bắt đầu tan.Số phận không thể tối tăm hơn cho những người đàn ông đó, thế nhưng cuối cùng thì tất cả đã thoát nạn. Nhờ thuyền trưởng là người đàn ông cực kỳ dũng cảm, có tài lãnh đạo và dĩ nhiên cũng nhờ... gặp may.Cuộc phiêu lưu mạo hiểm Châu Nam Cực của thuyền trưởng người Anh Ernest Shackleton trước đây đến nay tròn một thế kỷ đã trở thành huyền thoại. Đóng góp hết sức to lớn cho việc đó là những bức ảnh cực kỳ quý giá mà nhiếp ảnh gia của chuyến đi Frank Hurley không chỉ đã chụp được mà còn cứu các tác phẩm không bị hỏng khi cất giữ chúng trong những cái thùng to nặng và cực kỳ kín.
Các thuyền viên đang sưởi ấm dưới cái lạnh âm 200C. Ảnh: Frank Hurley
Hơn 90 bức ảnh về băng tuyết đó - với chất lượng ảnh cho tới nay chưa ai đạt tới - được trưng bày ở một cuộc triển lãm tại thủ đô Luân Đôn. Những âm bản của Hurley trên kính ảnh dầy 5mm phủ xêluylô, vốn được lưu trữ tại các phòng điều hòa của Royal Geographical Society - Hội Địa lý Hoàng gia Anh đã được một công ty chuyên nghiệp Hà Lan số hóa hết sức cẩn thận và công phu.Điều này được trả công rất xứng đáng: các bức ảnh, trước đây vốn được in thành tập tranh, có kích cỡ thường là 4 Megabyte. Thế nhưng những dữ liệu ảnh mới trái lại đến 1,5 Gigabyte, vậy là chúng chứa lượng thông tin gấp 375 lần. Và chưa bao giờ các bức ảnh của Hurley đến nay trông lại tươi mát và sống động đến thế. Chúng cho thấy thiên anh hùng ca Shackleton ở kích cỡ lớn, với độ sắc nét, chiều sâu, chi tiết rõ ràng hơn trước nhiều. Rất nhiều bức ảnh trông cứ như là chúng được chụp bằng những máy ảnh hiện đại, thời nay - mà thật ra khi ấy Hurley dùng máy nặng nề, thô sơ chụp và tráng ảnh ở điều kiện khắc nghiệt, thường âm 200C.
Đêm - thuyền Endurance bị giam trong băng. Ảnh: Frank Hurley
Theo Alasdair Macleoid, Trưởng phòng Sưu tập Hội Địa lý Hoàng gia Anh thì tài năng của Hurley thật sự có thể sánh vai với nhiếp ảnh gia phong cảnh Mỹ vĩ đại Ansel Adams. Cuộc triển lãm sẽ mở cửa ở Luân Đôn cho đến hết ngày 29/3, rồi tiếp sang Hoa Kỳ và Canada và như thế sẽ nâng cao vị thế của Hurley lên hơn rất nhiều.Các nhiếp ảnh gia phục vụ đoàn thám hiểm vào thời đó chỉ xem mình là nhà lưu trữ tư liệu thuần túy. Hurley, người Australia, trái lại là nghệ sỹ thật sự, và Shackleton đã nhận ra điều ấy nên đã chọn ông. Hurley lập kịch bản cho các bức ảnh của mình sao cho tối ưu hóa lượng kịch tính trong con mắt người xem. Các bức ảnh đầy ấn tượng cho thấy con thuyền Endurance lại cứ như do họa sỹ lừng danh người Đức Caspar David Friedrich vẽ ra: thiên nhiên hùng vĩ, con thuyền của con người nhỏ bé, dễ nát. Trong đêm dài Nam Cực, Hurley phải lắp những chuỗi đèn điện để tạo 20 tia chớp chiếu sáng chiếc thuyền và băng tuyết làm nó cứ như ma. Nên ngày hôm nay người xem có được cảm giác cuộc chiến sống còn, cô đơn toàn diện và tuyệt vọng khi đó.Lẽ ra Shackleton đã muốn là người đầu tiên vượt qua Châu Nam Cực, thế nhưng cuộc thám hiểm của ông sớm thất bại, với ngày hôm nay, ông chỉ nổi tiếng ở tư cách người giải quyết được tai nạn một cách tài tình. Các nhà tâm lý học, sử gia, thầy dạy cách điều hành và tư vấn doanh nghiệp ca ngợi tài lãnh đạo của ông. Không phải dễ dàng gì với việc đưa 28 thuyền viên tuyệt vọng trên con thuyền kẹt gữa băng tuyết âm 20 0C về lại vượt qua 1300km trong hai tuần về lại điểm xuất phát là đảo Sudgeorgien.
N.H.T
(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 3/2016)
