Phòng tranh Giao mùa, nhìn lại và cảm nhận
Triển lãm Giao mùa là kết quả của những chuyến đi thực tế do Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức. Triển lãm do Chi hội Hội họa 3 tổ chức nhân dịp một năm Chi hội được kiện toàn. Với gần 200 họa sỹ là những sỹ quan quân đội, công an, những viên chức nghỉ chế độ và các họa sỹ đang làm việc trong các cơ quan tại Hà Nội. Sau 3 tháng phát động, Ban Tổ chức Triển lãm Giao mùa đã nhận được gần 70 tác phẩm của 65 tác giả, với nhiều chất liệu khác nhau. Đời sống mỹ thuật đương đại thật đa dạng, trăm hoa đua nở. Trong bối cảnh đó, anh chị em họa sỹ Chi hội Hội họa 3 vẫn giữ cho mình những cái riêng, những cái riêng đó đã được trải nghiệm, được nâng lên thành phong cách, không pha trộn với đồng nghiệp hay chạy theo thị hiếu thị trường. Trong hội họa đó là điều đáng quí, đáng trân trọng. Quê hương, đất nước, con người, chiến tranh vệ quốc, truyền thống cách mạng… sẽ luôn là những đề tài bất tận trong sáng tác của các tác giả…
Nguyễn Thị Kim Thái, Mẹ con, acrylic, 75x85cm
Nhiều thập kỷ qua, người yêu Hội họa cả nước, khu vực, đã biết đến những tác phẩm: Quê biển, Chợ cá của Mai Văn Kế; Trọng điểm Ma-Thé, Vượt Xê Băng Hiêng của Đức Dụ; Người con gái Bến Tre của Phạm Lực; Hành quân trên đồng tháp mười của Chu Thảo; Làng chài của Phạm Phi Châu; Chợ Sapa của Tô Ngọc Thành; Khóm tre bên đình của Nguyễn Đình Huống; Chùm tranh đồ họa của Phạm Trí Tuệ… Các tác phẩm và tác giả trên là lớp đàn anh của tuổi đời và bề dày của tuổi nghề. Với triển lãm Giao mùa lần này các anh vẫn cháy hết mình. Tác phẩm sơn dầu Chim trời là một bố cục lạ, với lối biểu cảm đan xen giữa hư và thực. Mai Văn Kế đưa người xem về một vùng quê dân dã, cảnh vật, con người và những đàn chim bay, núi non, sông suối như lôi cuốn người xem. Khác với các cuộc trình làng trước, Đức Dụ lại rung cảm với một góc phố cổ mùa thu, sắc mầu gợi cảm cho người xa xứ hoài niệm về một nơi mình đã ra đi. Mấy năm gần đây sức khoẻ là vật cản trong sáng tác, song bút lực của họa sỹ Phạm Trí Tuệ lại tung tẩy trong hình và mầu của 2 tác phẩm Hoa và Quả. Về chất liệu bột mầu ít có họa sỹ nào sử dụng điệu nghệ như họa sỹ họ Phạm này. Hai họa sỹ Tô Ngọc Thành và Nguyễn Đình Huống khai thác những gam màu rực rỡ trên y phục của các cô gái vùng sơn cước, những đoá hoa rừng rất hoang dã, nhưng cũng rất hiện đại. Bố cục của 2 tác phẩm của 2 anh gần gũi với người xem. Họa sỹ Chu Thảo với Chiều vàng mang phong cách rất riêng “Phong cảnh miền quê với gam màu vàng óng, đoàn người đi chợ về, họ đi bên nhau dưới hàng cây gạo, chiếc nón lá, tấm áo nâu nổi bật giữa cánh đồng lúa chín… bao kỉ niệm ùa đến, đong đầy cảm xúc trong tôi” (lời tự sự của tác giả nói về tác phẩm này). Họa sỹ Phạm Lực “đột phá” qua tác phẩm sơn mài Cho xin xô nước. Đề tài là cái cớ để họa sỹ chắt lọc và khoe vẻ đẹp của người con gái Việt. Các anh Phạm Phi Châu, Trương Đình Hào và Nguyễn Ngọc Mỹ vẫn giữ cho mình những nét riêng trong phong cách: Đơn giản, dễ hiểu nhưng bao hàm nhiều ẩn ý qua các tác phẩm Cảm ơn thượng đế, Cứu bão hay Xuân Bắc Hà.
Những năm tháng trong binh nghiệp, cuộc sống sôi động, cọ xát với chiến trường cuộc đời quân ngũ đã tạo nên những tác phẩm: Pháo chuyển làn sơn dầu, Đảo lính sơn dầu, Đánh lấn sơn dầu của Thế Hữu; Sau những chuyến bay sơn dầu của Phạm Ngọc Doanh; Đường vào chiến dịch sơn dầu của Ngân Chài; Lính canh biển sơn dầu của Đoàn Thân; Trận địa vùng cao sơn mài của Phạm Văn Tám; Kỷ niệm miền đông sơn dầu của Tiến Hội; Trận địa trên cao sơn dầu của Đào Hoa Vinh…
Lê Đức Biết, Nhịp thời gian, acrylic, 100x100cm
Đến với Triển lãm Giao mùa họa sỹ Thế Hữu vẫn giữ cho mình mạch nguồn sáng tạo. Thế mạnh của họa sỹ này là những bố cục khổ lớn về những người lính, với gam màu lạnh, ghi xám quen thuộc “không đụng hàng với ai” tác giả đưa người xem về một vùng biên cương, các chiến sỹ ngày đêm bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của tổ quốc. Họa sỹ Ngân Chài đắm mình trong hình tượng các cô gái dân quân miền núi, tác phẩm chủ đạo với gam màu xanh chàm, ánh lên sắc đỏ, đen va đập tạo không gian gợi cảm mênh mang vùng biên ải. Phải nói đây là một trong những tác phẩm thành công nhất của anh. Phạm Ngọc Doanh thì lại khác với những lần bày trước đây, với tác phẩm phong cảnh Tam cốc Ninh Bình, miền quê thiên nhiên kỳ thú, bồng bềnh sông nước, núi non, bảng lảng mây trời… như mời chào du khách đến với danh thắng Tràng An. Họa sỹ Đoàn Thân là “tân binh” trong làng sơn mài, nhưng qua 2 tác phẩm Xuống chợ và Thuyền trên sông đã thấy sự chắc tay trong cách xử lý chất liệu truyền thống này. Chiến tranh đã lùi xa, song trong tâm tưởng của người nghệ sỹ, chiến sỹ Hải Nghiêm gợi nhớ lại một thời chiến tranh vệ quốc, sự khốc liệt của cuộc chiến tranh qua tác phẩm sơn dầu Rừng khộp. Họa sỹ Tiến Hội vẫn vậy, nhẹ nhàng, thanh thoát nhưng sâu lắng, đầy triết lý qua tác phẩm Phương đông huyền bí. Các họa sỹ Kiều Hải, Mai Xuân Chung, Thọ Tường, Bằng Lâm, Đào Hoa Vinh, Đỗ Hiển, Cao Ban Ban và Nguyễn Chính mỗi người một tâm trạng Chất lính vẫn dữ dội trong các anh, qua các tác phẩm: Hoa sen, Kéo rừng, Tuổi thơ, Giao mùa, Mùa đông, Phố 1, Phố 2, Lễ hội mùa xuân, Vũ hội… để trải lòng mình với những khoảng khắc ngoài đời và chuyển tải đến người xem những tâm trạng khác nhau.
Phạm Ngọc Doanh, Tam cốc Ninh Bình, acrylic, 2016
Triển lãm Giao mùa đã khép lại nhưng những ấn tượng của bạn nghề và người xem vẫn còn bâng khuâng nhớ đến các tác phẩm của Lê Văn Kỳ, Phạm Ngọc Điệp, Đặng Xuân Cường, Nguyễn Quang Trung, Nguyễn Sơn Ka, Lê Đức Biết, Lê Đắc Ngọc, Quách Trường Sơn, Ngô Cao Giang, Trần Ngọc Hải, Phạm Thành Hương, Bằng Lam. Đặc biệt là họa sỹ Trần Phi Trường với tác phẩm Hoa sen và cá chất liệu sơn mài, là một trong những tác phẩm gây nhiều ấn tượng cho bạn bè trong giới, bố cục tìm tòi, lộng lẫy vàng son, tác phẩm thật sự chinh phục người xem.
Nếu là thiếu sót khi không điểm qua các nữ họa sỹ hiện diện trong Giao mùa, các chị: Nguyễn Minh Mỹ, Phạm Kim Bình, Hà Mỹ Lý, Trương Ngọc Hiên, Bùi Tuyết Mai, Nguyễn Kim Thái, Nguyễn Thị Phúc, Nguyễn Mai Hương, Đỗ Thị Nhài. Với đời thường trên vai các chị còn nhiều việc phải để tâm. Thiên chức là bà, là mẹ các chị phải gồng mình để lo: gia đình, chồng con, bếp núc, sức khoẻ và công tác xã hội. Song những sáng tác của các chị trong Giao mùa là những tìm tòi khám phá, biết chắt lọc và vận dụng những điều cơ bản trong nhà trường để có những cái riêng, nâng lên thành tác phẩm. Cách đặt vấn đề trong các tác phẩm của các chị thật bình dị: Tình mẹ con, Một góc phố, Lên nương, Hoa trinh nữ, Phong cảnh, suy ngẫm trong “chuyển động”… mỗi người một tâm trạng để suy tư, hoài niệm và lắng đọng. Các tác phẩm của các chị đã khẳng định được vị trí của mình trong đợt trưng bày này.
Lê Văn Kỳ, Mùa xuân, sơn dầu, 110x130cm
Với thời gian ngắn ngủi, vượt lên những vật cản về tuổi tác, sức khoẻ, thời tiết… các tác giả đã cho “ra lò” những tác phẩm giàu tính nhân văn, đó thực sự là những đứa con tinh thần biểu hiện sự lao động nghệ thuật đầy trách nhiệm của người nghệ sỹ với xã hội. Cùng với Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam, Triễn lãm Mỹ thuật Khu vực và các Triển lãm nhóm, cá nhân … Giao mùa thực sự là nơi gặp gỡ, trao đổi, gắn kết với các bạn nghề trong chi hội. Qua đó bản thân từng Hội viên kiểm nghiệm được chính mình và rút ra được những vấn đề trong cách xử lý chuyên môn. “Giao mùa” đã gặt hái được những quả ngọt trong những ngày giao mùa. Tuy nhiên đâu đây trong phòng tranh này vẫn còn những hạt sạn (các chi tiết trong tranh cần đơn giản, tránh kể lể, minh họa và đặc biệt là tác giả phải bứt phá trong tư duy sáng tạo, tránh sự “vừa lòng với bản thân” và “hiền lành trong sáng tác”). Điều đó mỗi họa sỹ trong Chi hội hơn ai hết phải biết và điều chỉnh nhằm hoàn thiện tác phẩm cho những đợt Giao mùa sau.
Điểm nhấn của Giao mùa là cuộc toạ đàm. Đây là dịp mà các họa sỹ trong chi Hội bày tỏ những cảm xúc với bạn nghề, trên tinh thần thẳng thắn, cởi mở và xây dựng, những trăn trở trong sáng tác và những đề xuất với Lãnh đạo Hội về hướng đi tới trong nghệ thuật. Có được những “quả ngọt” trên, ngoài sự phát huy về nội lực của từng tác giả, sự đồng thuận trong Ban Chấp hành Chi hội trong việc năng động chuyển tải thông tin đến từng Hội viên và sự chỉ đạo sát sao của Ban Thường vụ Hội Mỹ thuật Việt Nam đã tạo điều kiện cho Giao mùa đối thoại trực tiếp với công chúng yêu mến loại hình này.
Cùng với các chi hội bạn, dưới mái nhà chung 51 Trần Hưng Đạo – Hà Nội. Hội họa của Chi hội 3, từng ngày khởi sắc và mỗi họa sỹ tâm niệm: Sống và lao động nghệ thuật hết mình để có những sáng tác đỉnh cao nhằm lưu lại cho đời những tác phẩm đọng lại với thời gian.
L.Đ.B
(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 5/2016)
