Sotheby’s bán tranh kinh dị đội lốt “Lê Phổ”? (Bàn về bức tranh “Người đàn bà có hai bàn tay trái”)
19/09/2017Một bức tranh lụa với tựa đề “La Famille” (Gia đình), kích thước 63x46cm, hiện nay đang được nhà đấu giá Sotheby’s quảng cáo là của danh hoạ Lê Phổ, và dự kiến sẽ bán ra với mức giá dự kiến từ 1.500.000 đến 2.500.000 đôla HK (khoảng 191.730 – 319.550 USD) tại nhà đấu giá Sotheby’s ở Hong Kong trong phiên đấu giá “Nghệ thuật Hiện đại và Đương đại” vào chiều tối ngày 30 tháng 9 năm 2017 tới đây [1].
Lê Phổ, “La Famille”, khoảng 1938-1940. Màu và goauche trên lụa bồi giấy. 63x46cm. ©sothebys.com.
Trang mạng Sotheby’s quảng cáo phiên đấu giá chiều 30/9/2017 có bức tranh lụa “Lê Phổ” (lot 1027) và “Phạm Hậu” (lot 1028). ©sothebys.com.
Tất nhiên, phiên đấu giá mang tên “Nghệ thuật Hiện đại và Đương đại” vào chiều ngày 30 tháng 9 năm 2017 tại nhà đấu giá Sotheby’s Hong Kong đang được giới mỹ thuật và các sưu tập gia nước ta hết sức quan tâm. Vì sao? Thứ nhất, đó là bởi cơn khát tranh “Mỹ thuật Đông Dương” giờ đây đang dâng cao ‘như chưa từng có’ ở trong nước, đặc biệt sau khi tranh của Lê Phổ vượt ngưỡng triệu đô trên sàn đấu giá quốc tế. Thứ hai, trong phiên này, ngoài bức “La Famille” nói trên, có hai bức tranh khác của các tác giả gốc Việt cũng có mức giá khá cao. Bức sơn mài mang tên “Gia đình nhà nai trong rừng” của Phạm Hậu, lot 1028, được chào bán từ 102.256 đến 191.130 USD. Bức sơn mài khác được giới thiệu là của Nguyễn Gia Trí, lot 1029, “Phong cảnh”, được chào bán từ 89.474 đến 115.038 USD.
Trang mạng Sotheby’s quảng cáo phiên đấu giá 30/9/2017 có hai bức sơn mài “Phạm Hậu” (Lot 1028) và “Nguyễn Gia Trí” (Lot 1029) với giá dự kiến khá cao. ©sothebys.com.
Nhưng quả thực, hầu như mọi chú ý của giới chơi tranh và chuyên sưu tập các tác giả “Mỹ thuật Đông Dương” đều đang đổ dồn vào bức tranh cao giá “La Famille”.
Và những phát lộ quanh bức tranh này thật là … ngoài sức tưởng tượng.
1. Bức tranh “La Famille” có một người đàn bà có hai bàn tay trái.
Tối ngày 14/9/2017, theo đề nghị của một nhà sưu tập có nhu cầu mua tranh “Mỹ thuật Đông Dương” (xin được dấu tên), tác giả bài viết đã vào trang mạng của Sotheby’s để tìm hiểu kỹ về các bức tranh sắp đấu giá trong phiên 30/9/2017 tại Hong Kong, và …
… đã có một phát giác động trời: bức tranh được-cho-là của Lê Phổ này hoá ra đã vẽ một người đàn bà có hai bàn tay trái. Thật hết sức kinh dị và quái đản !!!
Chi tiết bức tranh “La Famille” với nhân vật người đàn bà có hai bàn tay trái. ©sothebys.com.
Đấy mới chỉ là lỗi ngớ ngẩn về “giải phẫu cơ thể người” của kẻ chép tranh, từ đó phát lộ ra dấu vết của một bức tranh giả, chứ chưa bàn đến bút pháp non, bảng màu xấu của “nhà hoạ sĩ nhái tranh” trong bức này, khác xa với những bức tranh lụa diễm lệ mô tả tình mẫu tử và tình cảm gia đình trong hội hoạ Lê Phổ.
Và tất nhiên rồi, trong đầu tôi lập tức nảy ra hai câu hỏi:
- Danh hoạ Lê Phổ, một trong những học trò ưu tú nhất của Trường Mỹ thuật Đông Dương khoá 1, người được cụ Victor Tardieu cưng chiều nhất và đặt hy vọng nhiều nhất, có vô tình MẮC LỖI HÌNH HOẠ SƠ ĐẲNG như vậy không?
(Theo như tôi được biết, cụ Lê Phổ không vẽ tranh siêu thực bao giờ, nên không thể có hứng thú vẽ người ‘quái thai dị dạng’).
- Thế thì đây có phải là tranh của Lê Phổ không?
Song trong lúc hai câu hỏi trên chưa có lời đáp, thì … tiếp tục tra cứu tư liệu trên mạng Sotheby’s, truy cập vào cuốn catalogue điện tử của phiên 30/9/2017, tôi lại phát hiện thêm một sự thật còn kinh hoàng hơn [2]:
- các chuyên gia thẩm định nghệ thuật của Sotheby’s đã không những không phát hiện ra người đàn bà có hai bàn tay trái trong bức “La Famille”;
- mà còn “giáng bút” viết những lời ‘có cánh’ về tay phải - tay trái hết sức buồn cười trong cuốn Danh mục Chào hàng (catalogue).
Xin bạn đọc chớ hoảng hốt và sốt ruột, hãy bình tĩnh đọc tiếp phần dưới đây.
2. Nhận xét và thẩm định bức tranh “La Famillie” của các chuyên gia Sotheby’s
Trong phần Ghi chú của Danh mục Chào hàng của phiên đấu giá chiều 30/9/2017 (Catalogue Note) tại nhà Sotheby’s Hong Kong, các chuyên gia nghệ thuật của nhà Sotheby’s đã phân tích và giới thiệu bức tranh này như sau (trích đoạn; hai chỗ đánh dấu là của tác giả bài viết):
Đoạn trích trong catalogue giới thiệu bức tranh “La Famille” (Lot 1027). Những chỗ đánh dấu nhằm nhấn mạnh rằng các chuyên gia nghệ thuật của Sotheby’s – do không phát hiện ra người đàn bà trong bức tranh này có hai bàn tay trái – đã viết rất say sưa về “tay trái” – “tay phải” của nhân vật. ©Sothebys.com.
Tạm dịch là:
“…Phần lớn vẻ đẹp của tranh Lê Phổ đều toát lên từ những cảnh đời dung dị trong những căn nhà và vườn cây xanh lá. [Bức tranh] La Famille thể hiện cái nhìn thoáng qua vào một khoảnh khắc riêng tư của một gia đình - một ô cửa hé lộ lối sống thôn dã của họ. Bà mẹ ôm lấy một đứa con bằng [cánh] tay trái, ngả đầu về phía nó trong lúc cậu bé hôn lên má mẹ. Hành động [hôn má] như thể tự phát của đứa trẻ nhấn mạnh tình cảm gắn bó giữa hai mẹ con; trong cử chỉ ngọt ngào của cậu con trai, nét mặt thanh thản của người mẹ lộ vẻ khoan khoái, an tịnh. [Bàn] tay phải của bà nắm lấy chiếc khăn mà một đứa con trai nghịch ngợm khác đang cầm. Cậu bé dường như đã nhặt chiếc khăn này lên từ chiếc rổ đựng đồ may vá đặt cạnh vạt áo bà mẹ. Người cha hiền từ ngắm nhìn cả nhà với vẻ mãn nguyện. Trong bức tranh này, sự bố trí các [nhân vật] thành viên trong gia đình rất bình dị, không cầu kỳ, làm nổi bật vẻ thân mật của khung cảnh đã được Lê Phổ ghi lại…” (Hết trích dịch).
Quan sát tư thế người mẹ trong tranh, ta thấy bà đang ngồi quay mặt ra phía người xem, chân phải co lên, chân trái xếp bằng. Chiếc rổ đựng đồ may để gần đầu gối chân trái. Bà mẹ đang ôm lấy một đứa con bằng [cánh] tay phải (và đứa bé này đang hôn má mẹ nó). Trong khi đó [bàn] tay trái của bà nắm lấy chiếc khăn mà một đứa con trai nghịch ngợm khác đang cầm.
Như vậy, rõ ràng chuyên gia thẩm định bức tranh này hết sức tắc trách, không nghiên cứu kỹ từng nhân vật trong tranh, chỉ nhìn loáng thoáng rồi lập tức đinh ninh rằng “người mẹ đang ngồi quay lưng ra phía người xem”, vì thế, không những không phát hiện ra nhân vật người đàn bà có hai bàn tay trái, mà còn lẫn lộn tay trái thành tay phải của nhân vật này, và ngược lại, để rồi phát huy trí tưởng tượng viết nên những câu chữ mô tả đôi tay người mẹ hết sức ngớ ngẩn.
Trang catalogue điện tử của phiên đấu giá chiều 30/9/2017 tại nhà Sotheby’s Hong Kong giới thiệu bài viết về bức “La Famille” của chuyên gia nghệ thuật Sotheby’s. ©sothebys.com.
Tìm hiểu về lai lịch của bức tranh này, theo giới thiệu của trang mạng Sothebys.com, thì chỉ thấy mấy dòng khá đơn giản: “… từng được mua từ phòng tranh Galerie Romanet ở Paris, và về sau thuộc về một bộ sưu tập cá nhân tại châu Á.”
Sau khi phát hiện ra nhân vật “người đàn bà có hai bàn tay trái” trong bức tranh “La Famille” và đưa thông tin này lên mạng facebook vào tối ngày 14/9/2017, tôi đã nhận được rất nhiều phản hồi của các hoạ sĩ, các nhà nghiên cứu và những người am hiểu hội hoạ “Mỹ thuật Đông Dương”. Hầu như tất cả mọi người được xem bức tranh này qua mạng đều chung một nhận định rằng sự xuất hiện của “người đàn bà có hai bàn tay trái” là QUÁI ĐẢN và KHÔNG THỂ LÀ LỖI KỸ THUẬT CỦA DANH HOẠ LÊ PHỔ. Thậm chí, có nhà môi giới nghệ thuật trong nước vì quá bức xúc với nạn tranh giả đã gửi ngay email cho nhà Sotheby’s Hong Kong để truy vấn thông tin về tính xác thực của bức tranh KINH DỊ này [3].
Vài suy nghĩ ngay và luôn
Thôi thì, trong lúc chờ xem số phận của bức tranh kinh dị tại phiên đấu giá sắp diễn ra và phản ứng của nhà Sotheby’s khi họ biết bức tranh “La Famille” có “người đàn bà có hai bàn tay trái”, chúng ta hãy cùng nhau suy nghĩ – ngay và luôn - về mấy điểm sau:
- Xuất xứ bức tranh “La Famille” kinh dị đội lốt “Lê Phổ” nói trên?
- Trách nhiệm và trình độ của các chuyên gia nhà đấu giá Sotheby’s Hong Kong khi chấp nhận đưa bức tranh này kinh dị này vào chương trình đấu giá, và tiến hành thẩm định hết sức tắc trách?
- Nếu không sớm bị phát hiện, bức tranh kinh dị này sẽ gây thiệt hại lớn tới mức nào về tài chính cho nhà sưu tập?
- Sau khi đấu giá trót lọt, đàng hoàng bước vào thế giới tranh xịn, bức tranh kinh dị này sẽ gây hậu quả khôn lường ra sao trong những phiên đấu giá nghệ thuật trong nước và quốc tế trong tương lai?
- Phải chăng đã và đang có một (hay vài) đường dây tội phạm nghệ thuật luồn sâu, cài người, ngày càng trắng trợn tuồn tranh rởm của các hoạ sĩ Việt thời “Mỹ thuật Đông Dương” (và cả thời đương đại) ra sàn Sotheby’s (và các sàn đấu giá quốc tế khác). Nếu có, thì kẻ nội gián, nằm vùng tiếp tay trong các phi vụ mua bán tranh rởm đó là ai?
- Cuối cùng, liệu có bọn tội phạm quốc tế nào đang âm mưu phá hoại uy tín và làm lung lay niềm tin của người chơi tranh nội địa và quốc tế đối với tranh Việt (Mỹ thuật Đông Dương và đương đại) thông qua các ‘chiến dịch’ và ‘chiến thuật’ trưng bày và bán tranh nhái/tranh giả?
Càng ngẫm càng buồn cho nền hội hoạ nước nhà. Sự kiện tác phẩm mỹ thuật “Đời sống gia đình” (Family Life) của danh họa Lê Phổ bán được hơn 1 triệu đô - cũng tại nhà Sotheby’s Hong Kong hồi đầu tháng 4 năm nay – hoá ra đúng như tôi đã dự báo [4], thực sự là phát pháo hiệu mở màn cho một thời kỳ tranh giả tranh rởm Việt bùng nổ trên thị trường nội địa và quốc tế.
Phạm Long
Tham khảo:
[2]. http://www.sothebys.com/pdf/2017/HK0736/index.html
[3]. https://www.facebook.com/nguyenductien.3979/posts/10210337841904287?pnref=story
[4]. http://www.vietnamfineart.com.vn/Story/Tapchimythuat/2017/6/5606.html
