Tranh giả lên sàn đấu giá thật chuyện thật mà như đùa

Một bức tranh lụa, chép lại từ một bức tranh sơn dầu mới vẽ gần đây của họa sỹ Nguyễn Đông rồi đề tên cố họa sỹ Vũ Giáng Hương, nguyên Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam... rồi được nhà đấu giá Chọn đưa ra sàn đấu giá với mức khởi điểm khá cao, lên tới 3.000 USD. Sự việc này tiếp tục thổi bùng lên những bức xúc trong giới họa sỹ về chuyện tranh giả bán giá thật.

Bức tranh sơn dầu do họa sỹ Nguyễn Đông vẽ từ bức ảnh chụp nguyên mẫu

Thật giả lẫn lộn

Theo thông tin được Nhà Đấu giá Chọn ghi trên tờ đấu giá cho biết, bức tranh “Con gái họa sỹ Dương Thu Hương” được vẽ năm 1995, chất liệu là thuốc nước trên lụa và nằm trong bộ sưu tập của nhà sưu tập Phạm Việt Phương. Tuy nhiên, với mức giá khởi điểm khá cao, bức tranh đã không được đấu giá thành công.

Nhưng cũng ở phiên đấu giá này, chỉ ít phút lên sàn, bức tranh đã được những nhà sưu tầm, họa sỹ lâu năm phát hiện là giả, cố tình nhái chữ ký của cố họa sỹ. Thông tin về một bức tranh trắng trợn đề tên của một trong những họa sỹ vẽ tranh lụa hàng đầu Việt Nam là Vũ Giáng Hương đã làm dư luận dậy sóng và nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội. Đặc biệt, với những người yêu mến nhân cách và tài năng của cố họa sỹ Vũ Giáng Hương cảm thấy rất bức xúc.

Trước làn sóng tẩy chay bức tranh giả của giới họa sỹ, họa sỹ Nguyễn Đông, “người góp phần tạo nên bức tranh nhái” ký g.huong nhái chữ ký Vũ Giáng Hương đã lên tiếng giải thích. Trên trang cá nhân Facebook anh viết, “tôi đã định không nói về chuyện này nhưng rồi vì danh dự của một người nghệ sỹ, tôi không thể im lặng được nữa”. Họa sỹ Nguyễn Đông chia sẻ, cách đây 8 tháng, anh đã được một gia đình Hà Nội thuê vẽ chân dung cho cô con gái nhỏ bằng sơn dầu.

Bức tranh hoàn thành, người thuê hài lòng và trả họa sỹ đầy đủ kinh phí. 3 tháng sau, một người bạn cùng quê với anh đã xin phép được chuyển thể bức tranh từ sơn dầu sang lụa làm bài chuyên khoa ở Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Nguyễn Đông đã đồng ý. Tuy nhiên, cách đây hơn 1 tháng, chính anh đã thấy bức tranh giống hệt tranh của mình trên trang của Nhà Đấu giá Chọn nhưng khác cái là lại ký g.huong và lấy tên tác giả là cố họa sỹ Vũ Giáng Hương.

Họa sỹ Nguyễn Đông khẳng định, anh có đầy đủ chứng cứ về việc được thuê vẽ cũng như đã cho phép bạn mình chép và chuyển thể sang lụa. Tuy nhiên, vì sao bức tranh sau đó lại được ai đó cố tình làm giả chữ ký của cố họa sỹ và mang đấu giá thì anh hoàn toàn không nắm được.  

Tin nhắn họa sỹ Nguyễn Đông còn lưu về yêu cầu vẽ bức tranh chân dung con gái của khách hàng

Gia đình cố họa sỹ Vũ Giáng Hương bức xúc

Khi liên lạc với gia đình cố họa sỹ Vũ Giáng Hương, chị Phương Nga, con gái của họa sỹ cho biết, chị rất bức xúc khi đón nhận thông tin này. Ngay khi bức tranh lên sàn đấu giá, một họa sỹ thân thiết với gia đình và có thời gian làm việc lâu năm với họa sỹ Vũ Giáng Hương đã gọi điện cho chị và thông tin về việc một bức tranh đã nhái chữ ký của mẹ chị. Nhìn cách vẽ và chữ ký đề trên bức tranh, chị dám khẳng định đây là bức tranh giả và đã cố tình nhái tranh của mẹ chị để nâng giá cho bức tranh.

Cũng theo chị Phương Nga, sinh thời, mẹ chị là người ôn hòa, không bao giờ gây hấn với ai nên khi xảy ra sự việc, chị cũng chỉ nhờ các cơ quan báo chí lên tiếng hộ thay vì làm rõ trắng đen. Còn để nhờ sự vào cuộc của pháp luật hay bản quyền là điều gia đình không mong muốn. “Người thiệt thòi cuối cùng là người sở hữu bức tranh đó nếu được đấu giá thành công. Nhưng cũng may, bức tranh giả đã không tìm được chủ nhân”- chị Phương Nga chia sẻ.

Còn về Nhà Đấu giá Chọn, chị Nga cho rằng, đó là tai nạn của nhà đấu giá này trong quá trình thẩm định tranh đã xảy ra sơ suất. “Chọn” là nơi giao dịch, mua bán tranh, tất cả những bức tranh cần bán sẽ được bày ra. Tất nhiên, để trở nên chuyên nghiệp hơn, chị Nga cho rằng, Chọn cần đầu tư nhiều hơn cho khâu thẩm định tác phẩm.

Bức tranh lụa được cho là giả mạo chữ ký của họa sỹ Vũ Giáng Hương đã được Nhà Đấu giá Chọn đưa lên sàn đấu giá

Nhà đấu giá Chọn nói gì trước sự việc?

Liên quan tới vụ tranh giả chữ ký của cố họa sỹ Vũ Giáng Hương có mặt trên sàn đấu giá, chiều ngày 4/9/2018, nhà đấu giá Chọn đã lên tiếng phản hồi và sẵn sàng tổ chức đối thoại trực tiếp giữa các bên liên quan để tìm ra hướng giải quyết. Ban điều hành Nhà đấu giá Nghệ thuật Chọn đã ra thông cáo trên trang mạng xã hội facebook.

Theo đó, “đây là sự việc liên quan trực tiếp đến nhà đấu giá Chọn và tác phẩm đã được nhà đấu giá đưa ra trưng bày, đấu giá. Để xảy ra sự việc tranh cãi này, nhà đấu giá Chọn không thể chối bỏ trách nhiệm và mong muốn cùng các bên liên quan xác minh thông tin một cách rõ ràng, trung thực”- Chọn viết.

Cũng theo thông cáo, nhà đấu giá Chọn sẵn sàng tổ chức đối thoại trực tiếp giữa nhà sưu tầm Phạm Việt Phương, gia đình cố họa sỹ Vũ Giáng Hương, họa sỹ Nguyễn Đông, gia đình bé Bảo Khánh (nguyên mẫu của bức tranh). Chọn sẽ nhanh chóng liên hệ để thống nhất về thời gian, địa điểm với các bên liên quan và có thông tin rộng rãi tới công chúng.

Giữ đúng lời hứa, chiều ngày 5/9, nhà đấu giá Chọn đã tổ chức cuộc đối thoại 3 bên giữa nhà sưu tầm Phạm Việt Phương, họa sỹ Nguyễn Đông và ông Trần Quốc Hùng, Giám đốc nhà đấu giá Chọn cùng sự có mặt của rất đông các cơ quan báo chí đưa tin về sự kiện. 

Theo thông tin mà Nhà đấu giá Chọn đã công bố thì có mời gia đình cố họa sỹ Vũ Giáng Hương, gia đình nguyên mẫu trong bức tranh và người đã chuyển thể bức tranh sơn dầu sang lụa, nhưng vì một lý do nào đó họ đã không tham dự.

Cuộc gặp gỡ mà nói theo cách của Nhà Đấu giá Chọn là “đối thoại” đã “nóng” ngay từ phút đầu tiên khi ông Trần Quốc Hùng, Giám đốc Nhà Đấu giá Chọn đã có màn hỏi đáp với họa sỹ Nguyễn Đông, một họa sỹ trẻ mới tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Tuy nhiên, cuộc đối thoại theo nhiều người là thất bại bởi có quá nhiều các câu hỏi dư thừa mang tính áp chế. Trong khi ấy, điều mà mọi người mong muốn được biết là bức tranh mà Chọn đã đấu giá là thật hay giả, hội đồng thẩm định của Chọn là ai, vai trò của Chọn trong việc để tranh giả lên sàn là gì, cũng như lần theo manh mối để tìm ra đường dây làm tranh giả đã không được như kỳ vọng.

Bức tranh lụa do Bùi Thị Hằng đang vẽ dở

Nhà sưu tầm đã có bức tranh từ cách đây 3 năm

Tại cuộc đối thoại đó, nhà sưu tầm Phạm Việt Phương cho biết, ông là người chơi đồ cổ lâu năm nhưng chơi tranh mới chỉ 6-7 năm. Chuyện bức tranh của ông bị nghi giả mạo chữ ký của họa sỹ Vũ Giáng Hương, ông Việt Phương mới nghe cách đây 2 hôm khi được nhà đấu giá Chọn thông tin. “Khi xem 2 bức tranh ấy, tôi ngạc nhiên vì có sự trùng hợp, không giống 100% nhưng rõ ràng 2 tác phẩm có nhiều nét tương đồng. Chuyện Đông nói ai đặt, vẽ như thế nào tôi không quan tâm vì tôi yêu tranh”-ông Phương chia sẻ.

Cũng theo ông Phương, cách đây 3 năm có người muốn bán bức tranh lụa đó. Khi nhìn tranh ông thích ngay bởi tác phẩm đẹp và tình cảm. Hơn thế, giá mua cũng khá rẻ. Việc mua bán hoàn toàn thỏa thuận miệng giữa hai bên mà không có giấy tờ. Ông Phương tin đó là tác phẩm đẹp, của đúng tác giả Vũ Giáng Hương. Còn bây giờ có đúng hay không thì nhà sưu tầm này cũng cho rằng, cần phải thẩm định.

Buổi đối thoại 3 bên được nhà đấu giá Chọn tổ chức

Trong khi ấy, ông Trần Quốc Hùng, Giám đốc nhà đấu giá Chọn khẳng định, Chọn đã tiến hành các bước cần thiết trước khi đưa tác phẩm lên sàn như trưng bày 7 ngày trước phiên đấu giá, in thông tin tác phẩm lên tờ rơi và đã được thẩm định kỹ càng bởi một hội đồng có chuyên môn. Tuy nhiên, khi được yêu cầu cung cấp danh tính của các thành viên hội đồng thẩm định, ông Hùng đã từ chối vì sợ ảnh hưởng tới uy tín cá nhân.

Ông Hùng cho biết: “Chọn không phải cơ quan điều tra, chúng tôi sẽ lần theo logic. Tuy nhiên, chúng tôi đã cố gắng để kết nối với gia đình họa sỹ Vũ Giáng Hương và sẽ cố gắng giúp nhà sưu tầm xác định đây có phải tranh của họa sỹ Hương hay không. Chúng tôi có trách nhiệm với nhà sưu tầm và sẽ tập hợp thông tin Đông cung cấp để tìm hiểu xem bạn Hằng là ai, vẽ có ký tên hay không, chúng tôi sẽ hỗ trợ tìm hiểu….”

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đề nghị cơ quan chức năng vào cuộc

Trước vụ tranh giả tranh thật liên quan tới tên tuổi của họa sỹ Vũ Giáng Hương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Trần Khánh Chương đã lên tiếng. Họa sỹ Trần Khánh Chương cho rằng, đây là vụ việc dễ dàng nhất từ trước tới nay để truy ra ai đã làm giả bức tranh này, trong khi đó, các vụ việc khác hầu như đều mập mờ, nhiều uẩn khúc bên trong. Hơn thế, vụ làm giả chữ ký cố họa sỹ Vũ Giáng Hương rồi đem tranh lên sàn đấu giá là cơ hội để đưa vụ làm tranh giả đầu tiên ra trước pháp luật.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam lý giải, các manh mối của vụ làm giả chữ kỹ cố họa sỹ Vũ Giáng Hương khá rõ ràng. Bắt đầu từ người vẽ sơn dầu, người chuyển thể sang lụa, người sưu tầm và Nhà Đấu giá Chọn đều được công khai. Từ trước tới nay, các bức tranh giả bị phát hiện khá nhiều nhưng chưa có một vụ việc nào đi tới đầu tới đũa. Hầu hết các họa sỹ lên tiếng chỉ ra người chép tranh của mình, sau đó hai bên tự thỏa thuận với nhau và... cho qua. 

Nhưng ở trong trường hợp này, họa sỹ Trần Khánh Chương mong muốn sự việc sẽ được đưa ra trước pháp luật bằng việc chỉ ra tên của người đã làm giả chữ ký cố họa sỹ và một hình thức xử lý phù hợp.

“Hội Mỹ thuật Việt Nam là một tổ chức nghề nghiệp, là nơi tập hợp các hội viên trên cả nước trên sân chơi của nghệ thuật. Hội chỉ có thể đưa ra các hình thức xử lý đối với hội viên của mình, còn với những vụ việc nằm ngoài tầm với của hội, chúng tôi chỉ có thể lên tiếng phản bác hoặc ủng hộ”-họa sỹ Trần Khánh Chương chia sẻ.

Buổi đối thoại có sự tham dự của đông đảo các nhà báo

Cái cần tìm ra sự thật ở đây là ai đã làm giả chữ ký của Vũ Giáng Hương để nâng giá trị bức tranh lên? Theo họa sỹ Trần Khánh Chương, chỉ có thể xảy ra 3 trường hợp. Đó là chính bạn của Nguyễn Đông sau khi hoàn thành bức tranh đã làm giả chữ ký; hoặc là, bức tranh sau khi được chuyển thể đã được bán ra và người mua lại đã làm giả; hoặc là có ai đó đã chép từ chính bức sơn dầu của Nguyễn Đông để làm giả.

Ở cả 3 trường hợp này, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đều cho rằng, không khó khăn để truy ra người đã làm giả. Chỉ cần cơ quan chức năng vào cuộc và bắt đầu từ Nhà Đấu giá Chọn, rồi tiếp đến là Nhà sưu tập Phạm Việt Phương sẽ tìm ra ngay chân tướng sự việc. Còn Nhà Đấu giá Chọn ở vụ việc ồn ào này chỉ là đơn vị trung gian trong quá trình mua bán tác phẩm. Tất nhiên, Chọn cũng có cái chưa được của mình là đưa một bức tranh giả lên sàn đấu giá.

Qua sự việc này, họa sỹ Trần Khánh Chương cho rằng, cần có một hình thức ứng xử phù hợp trước nạn tranh giả, tranh thật. Điều đó được thể hiện bằng sự vào cuộc khẩn trương của cơ quan có thẩm quyền để sớm tìm ra người đã dám lấy danh của một họa sỹ tên tuổi nhằm trục lợi.

Bùi Thị Hằng khẳng định cô đã vẽ bức tranh mà Chọn đưa lên sàn đấu giá

Trong khi vụ việc tưởng như lại sắp chìm xuồng thì sáng ngày 7/9, mắt xích quan trong vụ làm giả chữ ký của họa sỹ Vũ Giáng Hương là sinh viên Bùi Thị Hằng, người chuyển thể bức tranh sơn dầu của họa sỹ Nguyễn Đông sang lụa đã chính thức lên tiếng xác nhận, cô chính là tác giả bức tranh lụa giả mạo chữ ký họa sỹ Vũ Giáng Hương mà Chọn đã đấu giá không thành công.

Lý do xuất hiện sau thời gian khóa facebook và tắt điện thoại được Bùi Thị Hằng giải thích rằng “Khi sự việc liên quan đến bức tranh giả mạo chữ ký của họa sỹ Vũ Giáng Hương bị phát giác, tôi đã hình dung được những áp lực từ dư luận nên khóa facebook và tắt điện thoại. Tôi còn phải tập trung cho việc học và những công việc khác. Nhưng sau đó anh trai tôi cùng một số bạn bè có nhắn tôi lên mạng, xem lại toàn bộ diễn tiến vụ việc. Đọc từng bình luận của mọi người, tôi hiểu rằng đang có những suy diễn không đúng về tôi trong vụ việc này. Vì thế, tôi mới đồng ý gặp báo chí để nói rõ hơn về những hiểu lầm liên quan đến tôi. Lần này, tôi lên tiếng cho tôi, không vì ai cả. Tôi chỉ muốn nói bức tranh mà Chọn đã đấu giá là tranh tôi vẽ. Và người ký tên không phải là tôi”.

Bùi Thị Hằng còn tiết lộ, cô đã bán bức tranh với giá 5 triệu cho một người đàn ông khoảng 70 tuổi tại cửa hàng làm khung tranh. Đặc biệt, nếu cô nhớ không nhầm thì chị chủ cửa hàng đã gọi người mua tranh này B.K. Khi bán, tranh không có chữ ký vì đó là bài tập của sinh viên. Còn vì sao bức tranh đó lại xuất hiện trên sàn đấu giá Chọn và giả mạo chữ ký của họa sỹ Vũ Giáng Hương, cô hoàn toàn không biết và cũng đang mong muốn được biết câu trả lời.

Theo họa sỹ Lương Xuân Đoàn, vụ việc này cho thấy, các họa sỹ Việt Nam đang làm việc trong môi trường nội địa nghiệp dư, ảnh hưởng nghiêm trọng tới tâm lý sáng tác. Bởi tranh vừa vẽ ra có thể bị sao chép và ăn cắp bất cứ lúc nào. Trong khi đó, việc đi kiện tụng và khiếu nại kéo dài, tốn kém công sức tiền bac lại không được nhiều người lựa chọn.

Họa sỹ Lương Xuân Đoàn cho rằng: “Sự xuất hiện của một vài sàn đấu giá nghệ thuật vừa ra mắt thời gian qua là khởi động cho 1 việc nên phải có của mỹ thuật Việt Nam. Nhưng nếu cứ tồn tại như thế sẽ không hay ho gì cho đời sống nghệ thuật mà cần phải chuyên nghiệp hơn, chịu sự điều tiết và chi phối của pháp luật. Giả sử như anh làm sai thì sẽ bị xử lý chứ không thể nói suông với nhau. Đáng lý các sàn đấu giá cần bảo vệ uy tín, danh dự của chính mình trước nạn tranh giả, tranh thật. Hội đồng thẩm định gồm những ai cũng cần công khai danh tính”.    

T.C (số 9, tháng 9/2018)