Triển lãm ảnh quốc tế VN-15 Việt Nam thắng nhiều giải, nhưng chưa nhiều ấn tượng

Là hoạt động chính trong dịp kỷ niệm 50 năm nhiếp ảnh Việt Nam (8/12/1965 - 8/12/2015), triển lãm Ảnh nghệ thuật quốc tế tại Việt Nam lần thứ 8 (VN-15) diễn ra đầu tháng 12 tại Trung tâm lưu trữ và triển lãm ảnh nghệ thuật Việt Nam (Cầu Giấy, Hà Nội). Đây  là triển lãm ảnh quốc tế 2 năm /lần thu hút sự tham gia đông đảo của các tay máy cả nước và cũng hấp dẫn nhiều tay máy ngoại quốc tham gia, phần nhiều là hội viên của FIAP và ISF.

Nhạc trưởng, HCB VAPA thể loại “Khoảnh khắc thăng hoa”. Ảnh: Huỳnh Phạm Anh Dũng 

Take me home, HCV VAPA thể loại “Tự do”. Ảnh: Abdulla Al-Mushaifri

Không có gì ngạc nhiên khi các tác phẩm của các nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam thắng lớn vì họ đã quen thuộc tại đấu trường FIAP - Liên đoàn nhiếp ảnh quốc tế và ISF - Hội hình ảnh không biên giới  (hai tổ chức bảo trợ cho cuộc thi), thêm nữa giám khảo lần này hầu hết là người Việt Nam vì thế không có sự bất đồng văn hóa đối với việc thẩm định các tác phẩm của Việt Nam. Số lượng tác giả và tác phẩm Việt Nam dự thi cũng vượt trội vì thế việc chiếm thế thượng phong của các tay máy Việt là điều dễ hiểu. Nét mới của VN-15 là có 4 chủ đề thi, tạo điều kiện cho các tác giả  thả sức thi thố: “Tự do”,”Phụ nữ và việc làm”, “Khoảnh khắc thăng hoa”, “Tĩnh vật”. Việc chấm ảnh VN-15 cũng chuyên nghiệp hơn với 2 Hội đồng chấm thi do NSNA Lý Hoàng Long - Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật và NSNA Vũ Quốc Khánh, chủ tịch Hội NSNAVN lần lượt làm Chủ tịch mỗi Hội đồng. Ở tất cả các chủ đề, mỗi tác phẩm cần đạt đủ tổng điểm từ 13 trở lên để vào accept với tỷ lệ  khoảng 5% tổng số ảnh tham gia của chủ đề đó. Dẫu vậy, từ chất lượng thực tế của ảnh dự thi, chỉ có chủ đề Tự do là lượng ảnh vào accept là  4,98%, còn lại các chủ đề khác đều thấp hơn: 3,71% (Tĩnh vật), 3,68% (Phụ nữ và việc làm), 2,61% (Khoảnh khắc thăng hoa). Cuối cùng, từ 9.657 ảnh của 988 tác giả từ 31 quốc gia, vùng lãnh thổ gửi dự thi, BGK đã chọn ra 386 ảnh (accept) và in phóng để triển lãm 200 ảnh. Từ 1.762 ảnh gửi dự thi của chủ đề Khoảnh khắc thăng hoa, Hội đồng đã chấm chọn được 46 tác phẩm vào accept, từ đó tiếp tục chọn ra 12 ảnh xuất sắc nhất để trao các hạng mục giải. Chủ đề này không có hạng mục giải của Tổ chức Nhiếp ảnh không biên giới Pháp (ISF) mà chỉ có hai hạng mục của Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam (VAPA) và Liên đoàn Nhiếp ảnh Nghệ thuật thế giới (FIAP).

The Peek, HCV VAPA thể loại “Khoảnh khắc thăng hoa”. Ảnh: Paolo Tavaroli 

Tea for me, HCV FIAP thể loại “Phụ nữ và việc làm”. Ảnh: Ravindra Ranasinghe

I am sorry mom, HCV FIAP thể loại “Tĩnh vật”. Ảnh: Nguyễn Vũ Phước

Ánh đèn đêm hội, HCB VAPA thể loại “Tự do”. Ảnh: Lê Trọng Khang

Trong số 12 giải  “Khoảnh khắc thăng hoa”, tác phẩm “Nhạc trưởng” của Phạm Huỳnh Anh Dũng dù đoạt Huy chương Bạc VAPA,  nhưng không khí ảnh với hình ảnh người nhạc trưởng vung tay chỉ huy dàn nhạc đầy cảm xúc, xem thú vị hơn ảnh Huy chương Vàng VAPA “The peek”, tác giả: Paolo Tavaroli (chụp cô dâu rạng ngời hạnh phúc trong xe với những ánh mắt nhiều tâm trạng của họ hàng, bạn bè, người thân nhìn qua cửa xe). Còn “Mưa phố núi” và “Nhạc nước ở Singapore” của hai tác giả Việt Nam - giải Khuyến khích VAPA chụp một đôi nam nữ che ô chạy mưa và cảnh đám đông xem nhạc nước thì không “thăng hoa” lắm. Trong khi, tác phẩm: “Singing together”, tác giả: Petri Damsten  (Khuyến khích VAPA) chụp cận cảnh hai người hát đầy cảm xúc. “Mát quá” ảnh đen trắng chụp một thanh niên khuyết tật dùng chân hất nước lên tắm, có vẻ hơi bày đặt.

Les Harengs, HCB FIAP thể loại “Tĩnh vật”. Ảnh: Martin Paul

Nhìn chung, chủ đề này, ảnh không thật ấn tượng, so với cái tên. Chủ đề “Tĩnh vật” các tác giả Việt Nam chiếm gần hết giải (10/12) với những bức ảnh ấn tượng, có ý tứ và kỹ thuật chụp cũng như xử lý hậu kỳ rất chuyên nghiệp, nhưng có vẻ như sự đột phá, táo bạo trong bố cục lại không bằng hai tác giả nước ngoài: ”Conflict”, tác giả: Majid Alamri (HCĐ FIAP) và  “Les harengs”, tác giả: Martin Paul (HCB FIAP).Chủ đề “Phụ nữ và việc làm”, hình ảnh nón lá với người phụ nữ Việt tần tảo chịu thương chịu khó với công việc nhà, nghề truyền thống (làm muối, làm ruộng…) dạy học vùng cao,  quá quen thuộc lại giành giải. Không thấy có sự sáng tạo mạnh mẽ mang tính đột phá ở một chủ đề đã quen thuộc, nó có gì đó tương đồng với cuộc thi “Phụ nữ và cuộc sống” của TPHCM từng duy trì hàng năm. Các tác giả nước ngoài phản ánh người phụ nữ tự tin hơn, thân phận hơn và giành các HCV,HCB FIAP xứng đáng, như tác phẩm: “Vanilla Sky”, tác giả: Ravindra Ranasinghe (HCĐ ISF) khá bắt mắt. Hai tác phẩm: “White balance”, tác giả: Istvan Magdo và : “Cho mùa vụ mới”, tác giả: Nguyễn Tuấn Nghĩa đoạt bằng danh dự FIAP nhưng thực sự là chơi ảnh, với bố cục thú vị, cách xử lý không gian và màu sắc nhân vật. Chủ đề “Tự do” chủ đề dễ và khó thi nhất, các tác giả Việt Nam đoạt 14 giải áp đảo cuộc thi, dù vậy số tác giả nước ngoài có 7 giải nhưng ảnh lại ấn tượng, đa dạng hơn và dữ dội hơn so với Việt Nam, như “Tension 03”, tác giả: Sasa Preradovic (HCB FIAP) hay tác phẩm: “Take Me Home BW”, tác giả: Abdulla AL-Mushaifri (HCV VAPA) với cách xử lý không gian, sắc độ cũng như câu chuyện trong ảnh.  Tác phẩm: “Ánh đèn đêm hội”, tác giả: Lê Trọng Khang (HCB VAPA) là dạng ảnh đẹp du lịch mang tính quảng bá văn hóa Việt Nam. Tác phẩm: “Muslim life”, tác giả: Majid Alamri (BDD FIAP) phản chiếu hình ảnh người cầu nguyện và ngôi đền , cảm giác được chiều sâu không gian cũng là chiều sâu của tâm linh,  sự thành kính của con người với thánh thần.

Conflict, HCĐ Fiap thể loại “Tĩnh vật”. Ảnh: Majid Alamri

Tension 03, HCB FIAP thể loại “Tự do”. Ảnh: Sasa Preradovic

Cũng hàm ý sự cô đơn, chỉ biết bám víu vào một đấng siêu nhiên, để đi tìm lời giải cho cuộc sống. Tác phẩm: “Hội vật truyền thống”, tác giả: Trần Bảo Hoà đã từng đoạt giải cao tại Festival Nhiếp ảnh trẻ Toàn quốc 2015, đoạt bằng danh dự ISF xứng đáng, với bố cục chắc chắn. Điều đáng tiếc là có 2 ảnh đã lọt vào danh sách accept nhưng bị loại vì phạm quy của tác giả Đinh Duy Quang và Hoàng Xuân Hảo, một vì đã được trưng bày triển lãm tại cuộc thi ảnh nghệ thuật Toàn quốc lần thứ 26 do Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTTDL) phối hợp với Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức và một vì hiển thị tên tác giả trên ảnh…Nhìn tổng thể, các tác phẩm đoạt giải VN-15 đúng với dạng ảnh FIAP bấy lâu: đẹp, nhẹ nhàng, (có một số ít dữ dội, mạnh mẽ) thích tìm tòi thẩm mỹ và phi chính trị. So với các ảnh của các tác giả nước ngoài, ảnh của Việt Nam còn hiền lành và vẫn thường đi theo một lối mòn đã quen thuộc, dù lối mòn đó có thể đem lại nhiều vinh quang tại đấu trường của FIAP và ISF. Bản chất nghệ thuật là sáng tạo vì thế dám vứt bỏ hay để lại những thành công trong quá khứ để khai phá, tìm tòi một lối đi mới thực sự là dũng cảm nhưng cần thiết của một nghệ sỹ khát khao cái mới.

V.V

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 11+12/2015)