Từ tranh nude nghĩ về ảnh nude

Trong tháng 12, Chi Art Space tổ chức một cuộc triển lãm và đấu giá online 6 tác phẩm hội họa nude của 6 tác giả ở nhiều độ tuổi khác nhau, đa dạng về phong cách. Và từ những tác phẩm hội họa nude này, tự nhiên tôi nghĩ về ảnh nude ở ta.

Tác phẩm của Đặng Thị Thu An

Vẻ đẹp bí ẩn của thân thể qua mắt họa sỹ

6 tác phẩm tham dự  triển lãm thuộc nhiều chất liệu: lụa, sơn mài, sơn dầu… của 6 tác giả Đặng Thị Thu An, Lê Anh Cẩn, Bùi Tiến Tuấn, Nguyễn Phan Bách, Phan Linh Bảo Hạnh và Nguyễn Đình Hợp. Xin điểm qua một số cái tên và tự bạch của chính họ về tác phẩm của mình.

Họa sỹ Đặng Thị Thu An (sinh năm 1983 tại Đồng Hới, Quảng Bình), tốt nghiệp Khoa Sư phạm Mỹ thuật trường Đại học Nghệ thuật Huế và Cao học chuyên ngành Nghệ thuật thị giác tại Đại học Mahasarakham, Thái Lan (2012). Thu An đã gây chú ý với triển lãm cá nhân Giao cảm (2013) và nhiều triển lãm nhóm, triển lãm chung khác như Men đàn bà (2017). Với chị “vẽ là cuộc dạo chơi và tìm kiếm, làm mới, làm rõ cảm xúc trong mớ hỗn độn ký ức và nội tâm của người họa sỹ”.

Thu An tự bạch về tác phẩm sơn dầu “Thanh xuân” (90x90cm, sáng tác 2018):  “Khi vẽ bức này tôi lấy cảm hứng giữa thời khắc năm cũ và năm mới, một chút níu kéo lại phảng phất trong ánh mắt cô gái nhưng đôi môi kịp nếm trọn vị hồng chát của ly rượu nồng vừa khi mai vàng đã bung nở. Cô gái vồn vã hồ hởi đón xuân mới. Một ý tứ rất riêng của tôi trong tác phẩm này là tuổi thanh xuân là điều mà bất kỳ người phụ nữ nào cũng muốn giữ, nhưng dẫu không giữ được niềm riêng đó người phụ nữ luôn hạnh phúc đón nhận những điều mới mẻ khác đó là sự thay đổi về cơ thể khi được làm vợ, làm mẹ như tất yếu của bao người phụ nữ trên thế giới. Vậy nên tuổi thanh xuân là mãi mãi khi người phụ nữ biết yêu cơ thể mình...”

Tác phẩm của Lê Anh Cẩn

Họa sỹ Lê Anh Cẩn (sinh năm 1985), tốt nghiệp Khoa Sơn mài Đại học Mỹ thuật Huế, sinh trưởng trong một gia đình truyền thống theo đuổi sáng tác mỹ thuật. Cha anh là họa sỹ Lê Anh Tân, hai anh ruột là họa sỹ Lê Võ Tuân và họa sỹ Lê Võ Tuyển. Với anh, hình ảnh người phụ nữ đẹp nhất luôn là người bạn đời xinh đẹp, thủy chung và hình bóng vợ luôn là người mẫu nude đẹp nhất, hoàn hảo nhất mà chỉ cần nhắm mắt cũng hiện lên thật rõ nét. Và tác phẩm Trái cấm (sơn mài, 80x80cm, sáng tác 2018) đã ra đời như vậy khi họa sỹ một mình sáng tác tại Huế, luôn hướng tình yêu và con tim mình về gia đình riêng ấm cúng tại Bình Dương. Họa sỹ Lê Anh Cẩn tâm sự: “Tôi nghĩ thân hình phụ nữ là một tác phẩm vĩ đại của tạo hóa. Vì thế bản thân mỗi người phụ nữ đã là một tác phẩm. Khi tôi vẽ khỏa thân, tôi đưa vào trong tác phẩm những cảm nhận, tâm tư tình cảm riêng của mình. Lấy hình tượng khỏa thân làm chủ thể để giải phóng ý tưởng năng lượng...”

Họa sỹ: Phan Linh Bảo Hạnh, sinh năm 1981 tại Huế, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Huế (2007), hiện sinh sống tại TP.HCM, tranh của chị liên tục tham gia triển lãm ở nhiều nước và khu vực. Tác phẩm Giọt sương mai (Sơn dầu, 120 x 120 cm, sáng tác 2016) vẽ người phụ nữ đẹp nõn nà đang mơ màng ngủ trên chiếc lá sen. Những đường cong trên cơ thể cô gái, gót sen hồng, bầu ngực trần kiêu hãnh vươn cao... được thể hiện khéo léo, không chút dung tục.

Tác phẩm của Nguyễn Đình Hợp

Họa sỹ Nguyễn Đình Hợp sinh năm 1975 tại Hải Phòng. Tốt nghiệp trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, từng có một số triển lãm trong nước và khu vực, lần này có tác phẩm Đêm êm đềm (sơn dầu, 60x80cm, sáng tác 2017). Chia sẻ về tác phẩm này, họa sỹ Nguyễn Đình Hợp cho biết: “Bức này là một trong những bức tranh lành nhất, kín đáo nhất, vẽ trong thời gian ngắn nhất khi làm phóng sự về tranh nude (trong một ngày).

Ý tưởng nói về một cô gái rất e lệ khi động phòng đêm tân hôn. Cô ấy còn ngại ngùng ngay chính với chồng vừa cưới của mình. Tinh thần và cảm xúc của họ luôn sẵn sàng cho cuộc mây mưa đêm tân hôn, nhưng thể xác cô gái dường như vẫn chưa theo kịp xúc cảm ham muốn, nên cô ấy vẫn co ro che dấu vẻ đẹp cơ thể mình.

Chỉ mong rằng đêm thật dài để cô ấy quen và thích nghi dần sự âu yếm ái ân của chồng”.

Tác phẩm của Phan Linh Bảo Hạnh

Sự chấp chới của ảnh nude

Có thể thấy việc diễn đạt ý tưởng của các họa sỹ Việt Nam về tác phẩm nude của họ nhất là các tác giả trẻ đều rất rõ ràng, rành mạch. Có cảm giác ngay trước khi đặt bút, ý tưởng đã thông suốt. Và với một họa sỹ đương đại thì khả năng viết, đặc biệt là “tuyên ngôn” hay quan điểm nghệ thuật (artist statement) là đặc biệt cần thiết, trong khi với nhiều nhiếp ảnh gia thì khả năng chuyển tải ngôn từ chưa mạnh.

Số tay máy chụp nude cũng ít hơn hẳn so với các họa sỹ vẽ nude. Và thực tế cho thấy một số tác giả chụp nude vẫn thiên về chụp mô tả hình thể bên ngoài hoặc cầu kỳ chơi sáng mà thiếu một điểm nhìn riêng. Nó ảnh hưởng ngay ở việc bố cục, chọn lựa ống kính - thể hiện AND sáng tạo riêng của mỗi nghệ sỹ.

Phù dung. Ảnh: Thái Phiên

Có những nghệ sỹ nước ngoài chuyên chụp người mẫu trong một không gian mênh mông nhiều khi phải mở to mắt mới nhìn ra người mẫu. Có người lại chỉ sử dụng ống kính góc rộng để tạo nên những hình dáng lạ mắt, trừu tượng. Và có những tác phẩm đầy ẩn dụ về mối quan hệ giữa vật thể và con người, theo cả hai chiều: con người thích vật thể và vật thể cũng đón nhận con người.

Ít ảnh nude nào của Việt Nam khiến người xem phải giật mình. Và câu chuyện - khả năng tạo ra một series ảnh nude có tính liên hoàn là thách thức khó vượt qua. Nghệ sỹ Thái Phiên cố diễn tả cuộc đời của người phụ nữ qua một số bộ ảnh nude nhưng câu chuyện của anh chưa đạt tới độ phổ quát hoặc chưa đủ sức đi vào chi tiết khai thác cái cá nhân đậm đặc của ngôn ngữ cơ thể một người phụ nữ cụ thể. Trong khi Dương Quốc Định sau khi mô tả vẻ đẹp nude theo dạng thời trang (fashion) hoặc sức thuyết phục của các đường cong, bắt đầu đi sâu vào sự biểu cảm mang tính triết lý về sự sống, bản năng giống nòi… nhưng vẫn chỉ mới dừng lại ở sự thử nghiệm. Một số cái tên khác lại chưa đồng nhất về phong cách mà mới chỉ dạo qua nude như là một điểm dừng chân tạm thời.

Dĩ nhiên ngay cả họa sỹ vẽ nude phải kể tên một số cá nhân nổi bật mang phong cách riêng cũng rất khó.

Nhưng rõ ràng những bức tranh nude của họa sỹ Việt vẫn mạnh mẽ hơn, sống động hơn và mang ý tưởng rõ ràng hơn các bức ảnh nude nghệ thuật Việt.

Tinh Khiết. Ảnh: Dương Quốc Định

V.V (số 12, tháng 12/2018)