Hứa Kiểm - Nhà nhiếp ảnh dân tộc Tày xứ Lạng trên các nẻo đường chiến tranh

Nhà nhiếp ảnh Hứa Thanh Kiểm (Hứa Kiểm), cả cuộc đời cầm máy ảnh đã gắn bó với lớp lớp thanh niên xông pha ra trận. Khởi đầu sự nghiệp phóng viên chiến trường vào năm 1966, ông thường trú ở Vĩnh Linh 6 tháng. Từ đó trở đi, ông ra vào mặt trận như con thoi, được phân công chụp ảnh các trận đánh lớn, các chiến dịch quan trọng như trận pháo kích vào Cồn Tiên, Dốc Miếu năm 1967, trận Cù Đinh, Ba De năm 1968; túc trực ở trọng điểm giao thông Trường Sơn ATP ( Cua Chữ A, Ngầm Tà Lê, Đèo Pu La Nhích) vào Đông Xuân 1969-1970. Cuối năm 1970, ông đi cùng quân và dân Cam-pu-chia chụp ảnh các trận đánh giải phóng Stung-treng và Ka-ra-chia. Năm 1971, 1972 ông trực chiến thường xuyên ở các trận địa cao xạ, tên lửa, không quân, hải quân và lăn lộn với binh chủng Tăng, Thiết giáp ở miền Bắc. Ở những nơi ấy, các chiến sỹ trẻ tập luyện hay, chiến đấu giỏi đã thu hút ống kính của Hứa Kiểm. Năm 1973, ông chụp ảnh các hoạt động của Ủy ban Quốc tế trong Ban Liên hợp quân sự bốn bên, cuối năm 1973, và năm 1974 cùng Đoàn Tý, Hồng Thụ được đặc trách chụp ảnh xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mùa xuân năm 1975, ông cùng các phóng viên ảnh Vũ Tạo, Đinh Quang Thành, và phóng viên tin Trần Mai Hưởng trong “Tổ Tin Ảnh mũi nhọn” Việt Nam Thông tấn xã đi cùng Trung đoàn 66, Sư đoàn 304, Quân đoàn 2 tiến vào giải phóng Sài Gòn, chụp được nhiều ảnh ở Dinh Độc lập trưa ngày 30/4. Liền sau đó theo các đoàn quân chụp được cảnh Cần Thơ và các tỉnh Miền Tây Nam Bộ được giải phóng. Năm 1979, ông trở lại Cam-pu-chia ghi tiếp hình ảnh nhân dân nước bạn vùng lên đánh đổ bọn diệt chủng…

Nhà nhiếp ảnh Hứa Thanh Kiểm

Hứa Kiểm người dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên ở thị trấn Lộc Bình, sau gia đình tản cư sang thị trấn Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, vùng đất cách mạng làm nên cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn. Năm 1953 ông vào bộ đội, năm 1961 là giáo viên văn hóa của Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam. Năm 1965, học  khóa Nhiếp ảnh Thông tấn cùng Lương Nghĩa Dũng, Vũ Tạo, Lâm Tấn Tài, Nguyễn Đặng v.v… do Việt Nam Thông tấn xã mở lớp. Sau khóa học, 3 phóng viên Quân đội Nghĩa Dũng, Hứa Kiểm, Vũ Tạo cùng Biên tập viên nhiếp ảnh Đoàn Tý biệt phái sang VNTTX kết hợp với phóng viên Phân xã Nhiếp ảnh VNTTX  gồm Văn Bảo, Lâm Hồng Long, Hữu Thứ, Phạm Hoạt, rồi năm sau là Xuân Lâm, Chu Chí Thành lập ra Tổ ảnh Quân sự. Từ đấy trở đi Hứa Kiểm luôn là một tay máy xung kích của Thông tấn xã. Những ngày ấy ảnh của ông đăng nhiều trên báo chí miền Bắc và phát ra nước ngoài, các bức ảnh chụp trên chiến trường miền Nam của ông có bút danh Hứa Vì Đăng…

Tháng 7/2013, nhà nhiếp ảnh và quay phim người Pháp Patrick Chauvel đã tìm đến Hứa Kiểm hỏi về ảnh chiến tranh của ông. Ông nói với Patrick Chauvel, Jean-Francois Leroy, Giám đốc điều hành Trung tâm triển lãm ảnh báo chí quốc tế VISA (Thị thực hình ảnh) và những người trong đoàn:

 - Tôi tưởng chiến tranh qua lâu rồi, mấy ai nghĩ tới ảnh thời chiến nữa. Tôi không giữ một tấm phim, một bức ảnh nào làm của riêng. Tất cả ảnh do tôi chụp đều được lưu trữ tại Thông tấn xã Việt Nam…

Các nhà nhiếp ảnh Pháp đã đến Phòng Tư liệu ảnh TTXVN khai thác, họ thực sự vui mừng được xem ảnh của Hứa Kiểm, lập tức mời ông gửi ảnh và sang dự Festival ảnh báo chí quốc tế lần thứ 26 vào cuối tháng 9/2014 ở Perpignan miền Nam nước Pháp. Trong buổi ra mắt triển lãm ảnh Người Miền Bắc (Việt Nam) tại Festival ảnh báo chí thế giới, Jean-Francois Leroy nói: “Ông Kiểm thân mến, Tôi vẫn nhớ câu ông nói ở Hà Nội, vậy hôm nay ông sẽ thấy người ta không quên ảnh của ông, mà người ta ngưỡng mộ ảnh của ông và các bạn Việt Nam như thế nào”.

Hứa Kiểm trực tiếp giới thiệu ảnh của mình với người xem, ông không ngờ giới báo chí, nhiếp ảnh các nước Âu, Mỹ và công chúng Pháp đến xem đông như  vậy. Những bức ảnh Bộ đội tên lửa xung trận; Pháo cao xạ bắn máy bay Mỹ; Đường 20 Quyết thắng; Nhân dân Sài Gòn chào đón Quân giải phóng v.v… đã làm công chúng nơi đây ngạc nhiên và xúc động. Bức ảnh Công binh vượt lầy trên đường Trường Sơn của ông được phóng to chừng 60-70 mét vuông, căng ngang dòng suối giữa lòng thành phố cổ cùng 3 ảnh ngang cỡ to như vậy của 3 tác giả Việt Nam: Đoàn Công Tính, Mai Nam, Chu Chí Thành, làm tiêu điểm quảng bá cho Festival. Tháng 4/2015 Trung tâm Văn hóa Pháp tại 24 Tràng Tiền Hà Nội đã trưng bày bộ ảnh này vào dịp kỷ niệm 40 năm ngày giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước. Chỉ riêng ảnh của Hứa Kiểm, trong đó có bộ ảnh Đường 20 Quyết thắng đã khiến người xem vô cùng ngạc nhiên và cảm phục tuổi trẻ Việt Nam thời chiến, dũng cảm kiên cường. Đồng thời họ cũng cảm phục người cầm máy đã có mặt tại nơi ác liệt đó ghi lại một cách trung thực, chính xác, sinh động những con người, những chiến công phi thường.

Tới hôm nay những bức ảnh ấy đã được tôn vinh, chính là tôn vinh những con người trong ảnh. Trong họ không biết ai còn ai mất để cùng ông  đón nhận Giải thưởng Nhà nước cao quý này.

Hứa Kiểm - Người phóng viên Xứ Lạng đáng tự hào có nhiều ảnh như vậy. Ảnh của ông không chỉ là những tài liệu quý, mà còn là những tác phẩm ảnh nghệ thuật giá trị góp phần làm cho kho tàng nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam thêm dầy dặn và phong phú.

Chu Chí Thành

Cụm tác phẩm: Đường 20 - Quyết thắng

Lễ tuyên thệ quyết tâm vượt cung đường lửa của những chiến sỹ lái xe. Ảnh: Hứa Thanh Kiểm

Cua chữ A, một trọng điểm trong cụm liên hoàn ATP (cua chữ A, ngầm Tà Lê, đèo Phu La Nhích-đường 20, Trường Sơn)

 Ảnh: Hứa Thanh Kiểm

Chiến sỹ lái xe Lê Văn Bạch, giáo viên xung phong vào chiến trường, vượt cung đường 20-Quyết thắng. Ảnh: Hứa Thanh Kiểm

 Mở đường qua ngầm Tà Lê sau trận bom của máy bay B.52 Mỹ. Ảnh: Hứa Thanh Kiểm

 Vượt lầy. Ảnh: Hứa Thanh Kiểm