Công tác quản lý mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm trong 3 năm (2014-2017)

Đã thành định kỳ 3 năm 1 lần, Bộ VHTT&DL tổ chức Hội nghị tổng kết công tác quản lý mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm (MTNA&TL). Hội nghị đánh giá về công tác quản MTNA&TL, những thành tựu đạt được và những vấn đề tồn tại, hạn chế, những vấn đề phát sinh trong 3 năm (2014-2017), đề ra phương hướng nhiệm vụ trong những năm tiếp theo để thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban chấp hành trung ương khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước, nhằm đưa sự nghiệp MTNA&TL phát triển đáp ứng được những đòi hỏi của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đẩy mạnh hội nhập quốc tế, tìm ra những giải pháp phù hợp trong xu thế phát triển để quản lý và thúc đẩy lĩnh vực MTNA&TL đạt được những thành tựu xứng đáng trong những năm tiếp theo.

Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Ngọc Thiện cắt băng khai mạc Triển lãm Tranh lụa trong khuôn khổ “Những ngày văn hóa Việt Nam tại Liên bang Nga” , ngày 06/6/2016. Ảnh: Hậu Anh

1. Công tác xây dựng phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật:

Việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, phục vụ cho công tác quản lý nhà nước của lĩnh vực MTNA&TL đã được chú trọng và có những bước tiến quan trọng.

Lĩnh vực mỹ thuật:

Nghị định 113/2013/NĐ-CP ngày 02/10/2013 của Chính phủ về hoạt động mỹ thuật là văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao nhất của mỹ thuật tính đến nay. Nhiều nội dung mới đã được đưa vào Nghị định như chính sách của nhà nước về phát triển mỹ thuật, kinh phí dành cho mỹ thuật trong các công trình VHTT&DL. Dự kiến đến năm 2020 Bộ VHTT&DL sẽ đề nghị với Quốc hội cho phép xây dựng Luật Mỹ thuật…

Thông tư số 18/2013/TT-BVHTTDL ngày 30/12/2016 của Bộ VHTT&DL quy định chi tiết nhằm hướng dẫn thực hiện các nội dung trong Nghị định số 113. Tuy nhiên đến nay Thông tư 18 đã bộc lộ một số vấn đề cần sửa đổi, bổ sung như việc cần làm rõ thẩm quyền cấp phép triển lãm mỹ thuật là thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL); Sở Văn hóa, Thể thao (VHTT). Hiện nay, Cục đang xây dựng Thông tư sửa đổi, bổ sung thay thế Thông tư số 18 cho phù hợp hơn với thực tế hoạt động và sự phát triển xã hội. Dự thảo thông tư thay thế Thông tư số 18 đang gửi các đơn vị, các Sở VHTT&DL; Sở VHTT xin ý kiến góp ý.

Quy hoạch phát triển ngành mỹ thuật đến năm 2020 tầm nhìn 2030 được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành theo Quyết định số 1253/QĐ-TTg ngày 25/7/2014. Đây là quy hoạch có tầm nhìn chiến lược, nhiều vấn đề cơ bản cấp thiết và lâu dài cho sự phát triển của ngành Mỹ thuật đến năm 2030. Bộ VHTT&DL đã ra quyết định số 542/QĐ-BVHTTDL ngày 26 tháng 02 năm 2015 ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Quy hoạch phát triển mỹ thuật đến năm 2020 tầm nhìn 2030. Tuy nhiên việc triển khai, thực hiện quy hoạch còn gặp nhiều khó khăn về nguồn lực, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu chưa được triển khai thực hiện.

Quy hoạch tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo bằng thông báo số 101/TB-VPCP ngày 26/5/2016. Từ quy hoạch này, các địa phương có thể tham khảo để tiến hành xây dựng quy hoạch tượng đài, tượng ngoài trời, tranh hoàng tráng ở địa phương mình.

Quy hoạch tượng đài Quốc tổ Hùng vương và danh nhân; anh hùng dân tộc đến năm 2035. Hiện Cục đã xây dựng xong đề cương của Quy hoạch, đã gửi xin ý kiến các Bộ, Ban, Ngành các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Hiện nay, Cục MTNA&TL đang xây dựng Thông tư hướng dẫn định mức các sản phẩm mỹ thuật, đây là vấn đề cấp bách trong công tác quản lý tài chính, thanh quyết toán các công trình mỹ thuật. Cục MTNA&TL đang xin ý kiến về dự thảo Thông tư này.

Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt trước trụ sở HĐND, UBND thành phố Hồ Chí Minh, trên quảng trường đi bộ Nguyễn Huệ, khánh thành ngày 17/5/2015. Tác phẩm của nhà điêu khắc, họa sỹ Lâm Quang Nới

Lĩnh vực nhiếp ảnh:

Lĩnh vực nhiếp ảnh hiện nay là lĩnh vực có lực lượng người tham gia đông, tính đại chúng cao, phát triển mạnh trong đời sống xã hội. Thông tư số 17/2012/TT-BVHTTDL về hoạt động nhiếp ảnh trước đây đã bộc lộ những bất cập và hiệu lực pháp lý chưa cao, Cục đã xây dựng, trình Chính phủ ký ban hành Nghị định số 72/2016/NĐ-CP ngày 1/7/2016 về hoạt động nhiếp ảnh. Đây là văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao nhất của nhiếp ảnh và kịp thời cho hoạt động nhiếp ảnh trong xu thế phát triển hiện nay.

Sự ra đời của Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh đã khẳng định sự quan tâm của Nhà nước, của Chính phủ với lĩnh vực nhiếp ảnh, tạo hành lang pháp lý, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong hoạt động nhiếp ảnh, bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước đối với hoạt động nhiếp ảnh.

Lĩnh vực triển lãm:

Hiện nay hoạt động triển lãm với nhiều nội dung và quy mô tổ chức khác nhau diễn ra thường xuyên, liên tục, có xu hướng gia tăng cả về số lượng, nội dung và hình thức triển lãm. Tính trung bình hàng năm, trên cả nước có khoảng 500 cuộc triển lãm với các nội dung và hình thức, các hoạt động triển lãm đã góp phần cung cấp thông tin, giới thiệu, quảng bá, nâng cao hiểu biết về mọi mặt, làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân, hỗ trợ cho cá nhân, tổ chức trong việc công bố, phổ biến tác phẩm, sản phẩm, kết nối các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội.

Công tác quản lý nhà nước lĩnh vực triển lãm hiện nay vẫn có sự chồng chéo giữa các Bộ, ngành có hoạt động triển lãm. Hiện nay, Cục đang xây dựng Nghị định về hoạt động triển lãm, đang trình xin ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Việc ban hành Nghị định về hoạt động triển lãm sẽ góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý cho lĩnh vực triển lãm, đặc biệt là những nội dung triển lãm chưa có sự điều chỉnh, quy định của Luật thương mại và các Nghị định.

Công tác quản lý nhà nước lĩnh vực MTNA&TL ở các tỉnh, thành phố trong 3 năm qua nhìn chung được thực hiện khá nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật. Công tác tuyên truyền, phổ biến, triển khai các văn bản quy phạm pháp luật như: Nghị định số 113 về hoạt động Mỹ thuật; Nghị định số 72 về hoạt động nhiếp ảnh… cơ bản được thực hiện tốt góp phần giúp các địa phương nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước lĩnh vực MTNA&TL.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn một số địa phương lúng túng, hiểu chưa đúng, chưa rõ về các quy định của Nghị định, Thông tư trong lĩnh vực quản lý MTNA&TL, vẫn còn có địa phương lúng túng trong việc phân cấp quản lý, cấp giấy phép giữa Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở VHTT&DL; Sở VHTT, một số tỉnh còn buông lỏng quản lý trong cấp phép xây dựng tượng đài có nội dung tôn giáo;  xây dựng tượng ngoài trời ở nơi công cộng không có giấy phép, không đạt yêu cầu về chất lượng, thẩm mỹ, một số phòng quản lý nghiệp vụ của Sở VHTT&DL; Sở VHTT chưa xác định được đúng vai trò, trách nhiệm quản lý trong lĩnh vực MTNA&TL.

Triễn lãm “Mở cửa” - Mỹ thuật 30 năm thời kỳ Đổi mới (1986 - 2016). Ảnh: Tư liệu

2. Công tác cấp phép, thẩm định hồ sơ các hoạt động MTNA&TL

a/ Công tác cấp giấy  phép các triển lãm mỹ thuật, triển lãm nhiếp ảnh

Công tác cấp giấy phép các triển lãm mỹ thuật, giấy phép triển lãm nhiếp ảnh là hoạt động quản lý thường xuyên, hàng ngày của Cục MTNA&TL và các Sở VHTT&DL; Sở VHTT trong cả nước. Trong 3 năm qua, công tác cấp phép đã được thực hiện khá tốt, đi vào nề nếp và được thực hiện đúng quy trình, quy định; đảm bảo sự nghiêm túc trong nội dung các hoạt động mỹ thuật, nhiếp ảnh theo đúng đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng và pháp luật của nhà nước. Công tác quản lý cấp giấy phép đã ngăn chặn, loại bỏ được những tác phẩm không phù hợp về chính trị, thuần phong, mỹ tục. Đảm bảo việc đưa đến người xem và xã hội những tác phẩm có nội dung tư tưởng tốt, lành mạnh

Tuy nhiên, công tác cấp giấy phép ở một số địa phương vẫn còn lúng túng chưa xác định đúng trách nhiệm và thẩm quyền giữa Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở VHTT&DL; Sở VHTT; công tác thanh tra kiểm tra các hoạt động triển lãm, các công trình tượng ngoài trời ở nơi công cộng chưa được quan tâm đúng mức.

Công tác hậu kiểm nhiều địa phương chưa làm tốt và chưa thường xuyên. Ngoài ra, vẫn còn một số triển lãm mỹ thuật, triển lãm nhiếp ảnh không xin phép, triển lãm không đúng với nội dung đã xin cấp phép,… hiện tượng tranh giả, tranh nhái vẫn được Sở VHTT&DL; Sở VHTT cấp giấy phép triển lãm như: triển lãm “Những bức tranh trở về từ châu Âu” ở thành phố Hồ Chí Minh cho thấy việc thẩm định trước khi cấp phép cần được chú trọng.

Qua thực tế công tác cấp giấy phép các triển lãm, đề nghị các địa phương cần phải kiểm tra chặt chẽ và thực hiện chế độ hậu kiểm, đảm bảo việc công bố, phổ biến tác phẩm đến với công chúng, nội dung tư tưởng đúng đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng, phù hợp với thuần phong mỹ tục. Đặc biệt là những hoạt động triển lãm ở các thành phố lớn, những trung tâm văn hóa nước ngoài. Các triển lãm có yếu tố nước ngoài cần có sự kiểm tra, hậu kiểm thường xuyên.

Việc báo cáo cơ quan quản lý ở trung ương và địa phương về tổ chức các cuộc thi, liên hoan mỹ thuật, nhiếp ảnh chưa thực hiện nghiêm túc. Vẫn còn có cuộc thi mỹ thuật, nhiếp ảnh không báo cáo về nội dung, thể lệ của cuộc thi cho cơ quan quản lý. Thẩm định hồ sơ, cấp giấy phép triển lãm; đồng ý hay không đồng ý cho tổ chức các cuộc thi, liên hoan về mỹ thuật, nhiếp ảnh là công tác quản lý nhà nước hàng ngày, thường xuyên của các Sở VHTT&DL; Sở VHTT cần được quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Sở, sự tận tâm của các cán bộ phòng quản lý nghiệp vụ văn hóa, nắm chắc các quy định của Nghị định 113; Nghị định 72 và các văn bản luật có liên quan như Luật Sở hưũ trí tuệ, Luật Dân sự. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hậu kiểm để hoạt động này đi vào nề nếp, đúng pháp luật.

b/ Công tác Quy hoạch, cấp phép các công trình tượng đài, tranh hoành tráng

Công tác cấp phép xây dựng các công trình tượng đài, tranh hoàng tráng thực hiện theo Nghị định 113 thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Sở VHTT&DL; Sở VHTT là đơn vị thẩm định hồ sơ, tham mưu, đề xuất. Tuy nhiên, ở một số địa phương, cấp Sở làm chưa hết trách nhiệm. Thực tế một số công trình tượng đài xây dựng không phép, chất lượng nghệ thuật còn yếu do không thực hiện đúng quy trình. Nghị định 113 và Thông tư số 18 quy định hội đồng nghệ thuật là cánh tay nối dài của cơ quan quản lý giúp chủ đầu tư kiểm soát về chất lượng nghệ thuật. Theo quy định trước khi quyết định thành lập Hội đồng phải có sự thỏa thuận bằng văn bản của Cục MTNA&TL để đảm bảo đúng thành phần chuyên môn; thành viên đủ năng lực và trình độ, uy tín trong hoạt động nghệ thuật. Tuy nhiên, một số công trình tượng đài, tranh hoàng tráng chưa thực hiện đúng quy định này.

Trong tình hình hiện nay, cần hạn chế xây dựng các tượng đài có quy mô quá lớn, đặc biệt chú trọng đến chất lượng nghệ thuật của tượng đài; công tác quy hoạch tượng đài cần được tiến hành song song với quy hoạch xây dựng của các địa phương.

Tác phẩm được trao giải Vàng tại Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015 - Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng của tác giả Đinh Gia Thắng 

3. Công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động MTNA&TL

Công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm các hoạt động MTNA&TL ở Trung ương đã có sự phối hợp tốt giữa Thanh tra Bộ VHTT&DL với Cục MTNA&TL. Ở địa phương, đã có nhiều cố gắng nhưng chưa được quan tâm đúng mức, chưa đáp ứng được thực tế bởi lực lượng thanh tra mỏng, thiếu thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực MTNA&TL.

Hiện nay, các sai phạm trong lĩnh vực MTNA&TL vẫn tập trung vào một số vấn đề như: xây dựng tượng đài, tranh hoành tráng không xin phép, đặc biệt là tượng có nội dung tôn giáo; triển lãm không xin phép, triển lãm sai với nội dung đã xin phép, vi phạm bản quyền tác giả, sao chép tác phẩm không xin phép, không đúng quy định,…. Từ thực tế này cho thấy phải tăng cường công tác kiểm tra cấp giấp phép, hậu kiểm, kiểm tra, giám sát. Tăng cường sự phối hợp giữa thanh tra văn hóa của Sở với các phòng chuyên môn nghiệp vụ để kiểm tra, hậu kiểm. Đồng thời các cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Xử lý nghiêm đối với những trường hợp vi phạm.

4. Phương hướng, nhiệm vụ trong thời gian tới

Trước sự phát triển của đất nước, cùng với những cơ hội phát triển là những thách thức đặt ra trong công tác quản lý nhà nước và hoạt động sự nghiệp lĩnh vực MTNA&TL. Trong thời gian tới, lĩnh vực MTNA&TL cần sự chỉ đạo và phối hợp từ trung ương đến địa phương. Bộ VHTT&DL đến Sở VHTT&DL; Sở VHTT các tỉnh, thành phố cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:

+ Tiếp tục xây dựng hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho ngành MTNA&TL phát triển toàn diện, theo đường lối văn hóa văn nghệ của Đảng và pháp luật của nhà nước, tiếp tục hoàn thiện các văn bản quản lý nhà nước, ngoài ra cần triển khai thực hiện:

+ Xây dựng các cơ chế chính sách, các quy định, hướng dẫn để hình thành thị trường mỹ thuật, nhiếp ảnh trong nước;

+ Đề nghị Chính phủ đầu tư xây dựng các trung tâm triển lãm ở các thành phố lớn.

+ Các thành phố lớn trực thuộc trung ương thực hiện quy hoạch phát triển ngành mỹ thuật đến năm 2030 theo quyết định số 1253/QĐ-TTg ngày 25/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ triển khai việc lập dự án xây dựng bảo tàng Mỹ thuật ở Hải phòng, Hà Nội và Cần Thơ. Thành lập trung tâm giám định và đấu giá tác phẩm ở Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh. Xây dựng nhà triển lãm tại tỉnh Thừa Thiên Huế.

+ Xây dựng cơ chế đặc thù và hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để đặt hàng sáng tác các tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh phục vụ nhiệm vụ chính trị; cơ chế đầu tư và hỗ trợ cho việc bảo tồn và phát huy giá trị mỹ thuật truyền thống của dân tộc.

- Ở các địa phương, tích cực phổ biến, tuyên truyền sâu rộng các văn bản quy phạm pháp luật, sớm triển khai xây dựng quy hoạch tượng ngoài trời ở địa phương, thực hiện việc cấp phép xây dựng tượng đài đảm bảo quy trình, quy định, nâng cao chất lượng kỹ thuật, mỹ thuật; Đưa công tác triển lãm, hoạt động mỹ thuật, nhiếp ảnh vào chỉ tiêu kế hoạch công tác hàng năm của Sở; tăng cường công tác kiểm tra thanh tra, hậu kiểm hoạt động MTNA&TL.

- Công tác thẩm định cấp phép các triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh cần được thực hiện nghiêm túc và đúng quy trình; tăng cường công tác hậu kiểm; tổ chức các lớp tập huấn về quy trình, quy định về thủ tục cấp phép; chú trọng công tác đào tạo cho cán bộ làm công tác quản lý cấp phép triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh; tăng cường kiểm tra hoạt động của các gallery, các đơn vị sao chép tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh, xử phạt nghiêm minh các trường hợp vi phạm.

- Một vấn đề đặt ra cho công tác quản lý là việc thống kê số lượng và tiêu chí đánh giá, tiêu chuẩn nhà triển lãm ở các địa phương chưa thống nhất về quy mô, diện tích, trang thiết bị.

Đề nghị các Sở chủ động đề xuất và tham mưu cho lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tế về hoạt động MTNA&TL, phối hợp với Cục MTNA&TL để đảm bảo các hoạt động MTNA&TL thực hiện đúng pháp luật của nhà nước và khuyến khích, tạo điều kiện sự phát triển của toàn ngành.

Triển lãm ảnh di sản Việt Nam tại Hàn Quốc, tháng 5 /2016

*  *  *

Trong 3 năm (2014-2017), với sự cố gắng của toàn ngành MTNA&TL đã có những thành tựu đáng khích lệ, đặc biệt trong công tác quản lý, xây dựng các đề án, văn bản quy phạm pháp luật và các triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh ở quy mô lớn góp phần vào việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc..

Phát huy những thành tích đạt được, trong những năm tiếp theo, ngành MTNA&TL sẽ tiếp tục cố gắng hơn nữa trong công tác quản lý nhà nước cũng như hoạt động sự nghiệp đảm bảo đi đúng đường lối văn hóa văn nghệ của Đảng, thực hiện đúng pháp luật của nhà nước, tạo điều kiện và khuyến khích sáng tạo ra nhiều tác phẩm, công trình có giá trị về nội dung và nghệ thuật, nâng cao nhu cầu hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật của nhân dân, tạo nên đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân ngày càng tốt đẹp nhân văn, hướng thiện, thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín ban chấp hàng Trung ương khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

V.K.T