Phần 8: Lần thứ 17 năm 2010

17/ Triển lãm MTTQ lần thứ 17, năm 2010, duyệt treo qua ảnh và lần đầu tiên có Nghệ thuật Sắp đặt

 
Bối cảnhBối cảnh thiên nhiên có vẻ kém thuận lợi với Việt Nam. Đó là lúc toàn thế giới phải đối phó vất vả với biến đổi khí hậu toàn cầu, nguyên do là sự tham lam quá độ của con người: khai thác cạn kiệt các nguồn tài nguyên, xả khí thải vô giới hạn làm thủng tầng ozon, tranh chấp nguồn nước, tàn phá rừng… Người Việt bắt đầu tận mắt chứng kiến những hậu quả tàn khốc chưa từng có như ngập mặn, triều cường, bão cực mạnh... Nghiêm trọng nhất là vụ cháy phần lớn rừng U Minh và vụ ô nhiễm sông Thị Vải do nhà máy bột ngọt VEDAN xả nước thải công nghiệp trực tiếp hàng ngày ra sông…Bối cảnh quốc tế và khu vực cũng ngày càng trở nên phức tạp. Xung đột vũ trang triền miên ở nhiều nơi trên thế giới. Tại Đông Nam Á: chính trị Thái Lan bất ổn, 2 nước Thái Lan và Campuchia tranh chấp biên giới ở ngôi đền Preah Vihear, Trung Quốc ngang ngược đòi chủ quyền không chỉ với 2 quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa mà còn với cả 80% Biển Đông, lấn sát đến bờ biển không những của Việt Nam mà còn của cả Philippin, Malaixia, Brunei. Nhiều đập nước được làm trên đầu nguồn sông Hồng Hà, Mê Kông… làm giảm nguồn nước vốn tưởng như dồi dào của các nước Việt Nam, Lào, Thái Lan, Campuchia. Ngoài khơi, các tàu cá của ngư dân ta thỉnh thoảng lại bị “tàu lạ” húc chìm hoặc bị các nước khác bắt phạt rất nặng do “xâm phạm lãnh hải” của họ. Nhiều hội nghị quốc tế về Biển Đông được tổ chức, song không hẳn các nước ASEAN đều đồng tâm, nhất trí trên mọi vấn đề…VN ra khỏi danh sách các nước nghèo để được thế giới xếp vào hàng các nước trung bình.

Vũ Cương, Mầm đá, sơn dầu, 2009

Tuy nhiên ta bắt đầu phải nhập khẩu than đá từ Inđônêxia vì than Quảng Ninh bắt đầu cạn. Về biên giới: ta đã cùng phía Trung Quốc cắm xong toàn bộ các cột mốc biên giới trên bộ và phân chia hải giới thoả đáng trên vịnh Bắc Bộ, tạo ra sự ổn định và yên tâm. Kim ngạch buôn bán Việt - Trung ngày càng phát đạt, chỉ tiếc rằng Việt Nam chủ yếu bán nguyên liệu thô để mua về toàn hàng hoá tiêu dùng!Bối cảnh Văn hóa- Nghệ thuật: do kinh tế phát triển nên nhà nước ta có nguồn vốn rất lớn so với thời bao cấp để hàng năm cung cấp cho các hoạt động, triển lãm và phong trào. Mỹ thuật không chỉ có triển lãm MTTQ 5 năm/lần hay Điêu khắc toàn quốc 10 năm/lần mà còn có cả các triển lãm khu vực trong toàn quốc hàng năm (đều đặn từ 1993) do Hội MTVN tổ chức, chưa kể các triển lãm MT Thủ đô thường niên và nhiều triển lãm chuyên đề hấp dẫn do Cục MT tổ chức. Đặc biệt, các triển lãm MT hay nhiếp ảnh có tính chất quốc tế ngày càng xuất hiện thường xuyên hơn ở 2 thành phố lớn là HN và Tp. HCM. Các Trại sáng tác Điêu khắc quốc tế cũng diễn ra hấp dẫn ở nhiều tỉnh, thành: Hà Nội, Tp. HCM, Huế, Đà Nẵng, Vũng Tàu, An Giang… Mặc dù biết rõ việc bán tranh trì trệ hơn do khủng hoảng kinh tế thế giới nhưng các họa sỹ vẫn tích cực làm triển lãm cá nhân và nhóm, khiến cho các phòng tranh chưa khi nào bị gián đoạn, chứng tỏ tình yêu nghề và thái độ chuyên nghiệp của họ!

Vựng tập Triển lãm MTTQ 2006-2010

Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc 2010  

khai mạc 4 giờ chiều ngày 4/12/2010 tại khu triển lãm Vân Hồ. Đầu tháng 1/2011 mang khoảng 40% tác phẩm vào bày tại Tp. HCM rồi đến 27/4/2011 mang 168 tác phẩm còn lại bày tại Đà Nẵng. Đồng Tổ chức: Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch và Hội Mỹ thuật VN. Ban Chỉ đạo gồm 3 vị: Lê Tiến Thọ, Thứ trưởng Bộ VHTTDL làm Trưởng ban, Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm và Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật VN làm Phó ban. Ban Tổ chức gồm 14 vị do ông Vi Kiến Thành làm Trưởng Ban, ông Trần Khánh Chương làm Phó Trưởng Ban, cùng 12 uỷ viên: Nguyễn Phú Cường - Phó Cục trưởng Cục MTNATL (thường trực), Nguyễn Trung Nhật- Phó Cục trưởng Cục MTNATL, bà Lưu Huyền Ngọc - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch- Tài chính của Bộ VHTTDL, Tô Văn Động- Chánh Văn phòng Bộ VHTTDL, Lê Anh Vân- Hiệu trưởng Trường ĐHMTVN, Từ Mạnh Lương- Giám đốc Trung tâm Triển lãm VHNT Vân Hồ, Phan Văn Tiến- Phó giám đốc Bảo tàng MTVN, Phạm Quang Long - Giám đốc Sở VHTTDL Hà Nội, Nguyễn Thành Rum- Giám đốc Sở VHTTDL TP. HCM, Ngô Quang Vinh- Giám đốc Sở VHTTDL Tp. Đà Nẵng, Đỗ Quốc Việt- Trưởng Phòng MT của Cục MTNATL, bà Nguyễn Thị Loan- Kế toán trưởng Cục MTNATL.Hội đồng Nghệ thuật Hội hoạ, Đồ hoạ gồm 11 vị do ông Lê Anh Vân, Hiệu trưởng Đại học MTVN làm Chủ tịch và 10 uỷ viên: Nguyễn Thanh Châu- Hội viên Hội MTVN, Nguyễn Thành Chương - Chủ tịch HĐNT chuyên ngành Đồ hoạ của Hội MTVN, Lương Xuân Đoàn - Phó Vụ trưởng Vụ VHVN thuộc Ban Tuyên giáo TW, Nguyễn Đức Hoà - Uỷ viên HĐNT chuyên ngành Đồ hoạ của Hội MTVN, Đào Quốc Huy - Giảng viên khoa Hội hoạ trường ĐHMTVN, Lê Trọng Lân- Chủ tịch HĐNT chuyên ngành Hội hoạ của Hội MTVN, Nguyễn Ngọc Long- Trưởng khoa Hội họa trường ĐHMTVN, Huỳnh Văn Mười- Chủ tịch Hội MT TPHCM, Đặng Mậu Tựu - Uỷ viên HĐNT chuyên ngành Hội họa của Hội MTVN, Ca Lê Thắng- Phó Chủ tịch HĐNT chuyên ngành HH của Hội MTVN. Ban Thư ký của HĐNTHH-ĐH gồm 3 vị: Đỗ Quốc Việt- Trưởng phòng MT của Cục MTNATL, Hoàng Minh Đức - Chuyên viên phòng MT của Cục, bà Trần Kim Thoa- cán bộ phòng MT của Cục.Hội đồng Nghệ thuật Điêu khắc, Nghệ thuật Sắp đặt gồm 7 vị do ông Ng Phú Cường làm quyền Chủ tịch (thay ông Tạ Quang Bạo bị ốm), 5 vị còn lại là bà Hoa Bích Đào - Phó trưởng khoa ĐK thuộc trường ĐHMTVN, bà Phan Gia Hương - Phó Chủ tịch Hội MTVN, Đào Châu Hải - Uỷ viên HĐNT của Hội MTVN, Lưu Danh Thanh - Phó CT HĐNT chuyên ngành ĐK của Hội MTVN, bà Mai Thu Vân - Giảng viên Khoa ĐK thuộc Trường ĐHMTVN. Ban Thư ký của HĐNTĐK - SĐ gồm Ngô Quang Dương - Chuyên viên Phòng MT, Phan Thanh Trường- cán bộ phòng MT của Cục.

Nguyễn Nguyên Hà, Lọ hoa, đồng đá, 2007

 

Lê Thế Anh, Sông chết, sơn dầu, 2010

Lần đầu tiên cách duyệt đổi mới: vòng ngoài duyệt treo qua ảnh (gần 5000 bức) cỡ A4 do tác giả gửi tới, sau đó BTC mới nhận tranh đã được duyệt để HĐNT xét giải trực tiếp.Ngoài Hội hoạ, Đồ hoạ, Điêu khắc quen thuộc thì MTTQ 2010 có thêm NT Sắp đặt. Tổng số có 836 tác phẩm của 735 tác giả với nhiều chất liệu và thể loại quen thuộc như sơn dầu, sơn mài, lụa hay đá, đồng, gốm, gỗ thì nay có thêm khắc phá bản, nho mài, in độc bản, digital art, giấy bồi, ĐK cực thực, sắp đặt. Phần Hội hoạ có 543 tranh, gồm: 250 sơn dầu, 160 sơn mài, 57 lụa, 30 tổng hợp, 22 acrylic, 8 sơn khắc, 8 mực nho - màu nước - thuỷ mặc - giấy dó, 4 bột màu, 1 lụa tổng hợp (2 lớp), 1 tempera, 1 phấn màu, 1 nho mài. Phần Đồ hoạ có 94 tranh, gồm: 60 khắc gỗ - khắc thạch cao - in khắc, 12 in độc bản - in tổng hợp, 5 khắc đồng - kẽm, 5 bút sắt - bút kim - bút lông (bút dạ), 3 tranh đen trắng, 2 digital art, 2 in đá, 1 in gỗ, 1 in trên lụa, 1 khắc cao su, 1 trổ giấy, 1 chì sáp trên giấy. Phần Điêu khắc có 194 tác phẩm, gồm: 34 gốm - sành - sứ - đất nung, 33 composit - nhựa tổng hợp, 32 gỗ, 22 sắt - dây thép, 18 đá, 17 đồng, 17 tổng hợp, 8 ghép chất liệu, 5 nhôm, 2 inox, 1 than đá, 1 điêu khắc giấy bồi, 1 gang, 1 phù điêu sơn mài, 1 điêu khắc cực thực, 1 không rõ chất liệu (Đa đa của Nguyễn Đức Luận). Phần nghệ thuật Sắp đặt được ghép lẫn vào điêu khắc và tương đối khó phân biệt; theo ý riêng, chúng tôi thấy chỉ có 5 tác phẩm loại này, gồm: bộ đôi Chết và sự sống phần 1 và 2 với nhiều bể kính của Nguyễn Văn Hè (TT Huế), Ban nhạc đồng nát kiểu ready-made (ghép đồ vật cũ) của Phạm Ngọc Lâm (Hải Phòng), Lý thuyết màu xám với 3 cái bàn dán giấy báo của Trần Ngọc Minh (Hà Nam) và Biển đớn đau ghép kim loại-gỗ-đá vào trong 1 cái hòm mở của Đỗ Quốc Vỵ và Nguyễn Viết Quang.

Nguyễn Đức Khởi, Dưới mưa, sơn dầu, 2010

 

Phạm Khắc Quang, Kịch bản đương đại, khắc gỗ, 2010

Giải thưởng triển lãm MTTQ 2010 (được trao ngay tại lễ khai mạc) gồm đủ 4 hạng: Huy chương Vàng, Bạc, Đồng và giải Khuyến khích. Có 3 Huy chương Vàng (trị giá 30 triệu đồng/HC, trừ thuế thu nhập 10% nếu có mã số thuế, còn thực lĩnh 27 triệu đồng/tp) cho: 1/ Mầm đá sơn dầu của Vũ Cương, 2/ Hà Nội có cầu Long Biên sơn mài của Nguyễn Trường Linh, 3/ Những lá thư thời chiến tượng đồng của Nguyễn Quốc Thắng. Có 6 Huy chương Bạc (trị giá 20 triệu đồng/HC, trừ thuế thu nhập 10% nếu có mã số thuế, còn 18 triệu/tp) cho: 1/ Sông chết sơn dầu của Lê Thế Anh, 2/ Giấc xuân thì sơn mài của Võ Nam, 3/ Kịch bản đương đại khắc gỗ phá bản của Phạm Khắc Quang, 4/ Đàn bà, mặt nạ và bóng tối lụa của Bùi Tiến Tuấn, 5/ Phố điêu khắc sắt hàn của Nguyễn Huy Tính, 6/ Chiều về tượng gỗ của Trần Quang Vinh. Tiếp theo có 9 Huy chương Đồng (trị giá 15 triệu đồng/HC trừ thuế thu nhập 10% nếu có mã số thuế, còn 13,5 triệu/tp) cho: 1/ Ngày yên bình lụa của Trần Xuân Bình, 2/ Dưới mưa sơn dầu của Nguyễn Đức Khởi, 3/ Lời rừng in độc bản của Duy Ninh, 4/ Trước giờ lên đường lụa của Lê Văn Sửu, 5/ Buổi chiều sơn dầu của Nguyễn Trung Tín, 6/ Nước sông đầu nguồn khắc gỗ của Vũ Đình Tuấn, 7/ Nơi đầu sóng tượng composit của Đoàn Văn Bằng, 8/ Dưới phố tượng composit của Nguyễn Vinh, 9/ Ngóng điêu khắc cực thực của Trần Văn Thức.

Vũ Đình Tuấn, Nước sông đầu nguồn, khắc gỗ, 2010

 

Nguyễn Trung Tín, Buổi chiều, sơn dầu, 2009

Có 30 Giải Khuyến khích (trị giá 5 triệu đồng/giải, trừ 10% thuế thu nhập, còn lại 4,5tr/tp) gồm 20 tranh của Phúc An, Trương Bé, Lê Nguyên Chính, Nguyễn Văn Chuyên, Nguyễn Ngọc Dân, Trần Văn Hải, Nguyễn Khắc Hân, Trần Quang Huy, Hồ Văn Hậu, Mai Xuân Oanh, Nguyễn Vũ Quyên, Nguyễn Khắc Tài, Bùi Thanh Tâm, Trần Văn Thảo, Lê Huy Tiếp, Cao Trọng Thiềm, Phạm Tuấn Tú, Mai Thị Thu Trang, Trần Phi Trường, Phạm Thanh Vân và 10 điêu khắc của Dương Đăng Cẩn, Trần Xuân Công, Thái Nhật Minh, Nguyễn Nguyên Hà, Huỳnh Thanh Phú, Đinh Rú, Lê Ngọc Thái, Lương Văn Trịnh, Khổng Đỗ Tuyền, Lê Hồng Yến.Bên cạnh 48 giải thưởng của Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch trên đây, Hội MTVN cũng trao 10 giải thưởng nữa tại TLMTTQ 2010 cho các tác giả Nguyễn Dương Đính, Nguyễn Thuỳ Trang, Nguyễn Tất Lập… Đáng chú ý là 10 giải này không chỉ giới hạn trong số các hội viên.Nhuận treo: 730.000đ/tác phẩm, nhưng trừ 10% thuế thu nhập còn thực lĩnh 657.000đ/tác phẩm. Đó là mức nhuận bút cao nhất dành cho tác phẩm mỹ thuật treo tại triển lãm MTTQ theo Nghị định 61 (bằng mức lương tối thiểu), nhưng cao hơn năm 2005 để bù trượt giá.HĐNT cũng bày danh dự, mỗi vị 1 tác phẩm (không duyệt và không dự giải). Trong 11 họa sỹ ở Hội đồng Hội họa - Đồ họa chỉ có họa sỹ Lương Xuân Đoàn không bày tranh. Riêng tranh của họa sỹ Ca Lê Thắng Mùa nước nổi chỉ có tên trong danh sách chung của vựng tập, không in ảnh, do lỗi của biên tập! Trong số 7 vị ở Hội đồng NTĐK - SĐ thì có 3 vị là Nguyễn Phú Cường, Hoa Bích Đào, Phan Gia Hương không có tượng bày.

Một số tác phẩm đáng chú ý khác của MTTQ 2010: Hoa văn từ thiên nhiên II digital art của Vũ Quốc Dũng, Thành phố mới digital art của Việt Kim Quyên, Bố cục hệ thống khắc gỗ màu của Nguyễn Dương Đính, Say sơn dầu của Võ Duy Đôn, Dương gian lụa 2 tầng của Nguyễn Thị Huệ, Chùa Trấn Quốc sơn mài của Nguyễn Quốc Huy, Đất Thăng Long tổng hợp của Nguyễn Tất Lập, Long Biên sơn dầu của Mai Duy Minh, Ký túc xá lụa của Hà Thị Hồng Ngân, Hà Nội chiến luỹ và hoa sơn dầu của Nguyễn Doãn Sơn, Lời khuyên của bà sơn dầu của Nguyễn Thành Sơn, Ban nhạc đồng nát ready - made của Phạm Ngọc Lâm, Nghiêng bóng ông bù nhìn giấy bồi của Lê Lạng Lương, Hoà chung tình yêu sắt hàn của Lê Trọng Nghĩa, Mưa bong bóng inox của Vũ Quang…

Nguyễn Vũ Quyên, Bình và hoa, in độc bản, 2010

Vựng tập của triển lãm MTTQ 2010 theo xu hướng chung của sách Việt ngày càng đẹp và sang hơn: có đủ bìa cứng, bìa áo, bìa lót, in màu thoải mái, có dây đánh dấu màu đỏ. Cuốn sách trang trọng này có kích thước bìa 31,7x25,2cm, dày 256 trang với khổ 30,8x24,4cm, bìa màu đỏ đậm, chữ màu trắng - vàng nổi bật, đặc biệt có in cả logo riêng của TLMTTQ. Sách dàn trang thoáng, đẹp với trình tự các chuyên mục khá hợp lý: Lời giới thiệu, Danh sách Ban Chỉ đạo và Ban TC, Danh sách HĐNTHH-ĐH, Danh sách HĐNT ĐK - SĐ, Danh sách Giải thưởng, Danh mục ảnh tác phẩm được giải theo trình tự Vàng, Bạc, Đồng, Khuyến khích (mỗi ảnh tác phẩm riêng 1 trang, kể cả giải KK), Danh mục ảnh tác phẩm danh dự của các thành viên HĐ, Danh mục ảnh tất cả các tác phẩm tham dự theo thứ tự bảng chữ cái VN, cuối cùng là Danh sách toàn bộ tác giả, tác phẩm. Sách in 1200 cuốn, không có giá bán, chỉ để biếu, tặng.10 nhận xét sơ bộ về TLMTTQ 2010: 1/ Có đầy đủ các loại huy chương Vàng, Bạc, Đồng và Khuyến khích. Bên cạnh 48 giải thưởng của Bộ VH-TT-DL còn có 10 giải của Hội MTVN (rất tiếc không công bố trong vựng tập, dù Hội là 1 trong 2 đơn vị tổ chức triển lãm). 2/ Nghệ thuật Sắp đặt đã xuất hiện ở VN khoảng 15 năm nhưng đây là lần đầu nghệ thuật này chính thức có mặt tại TLMTTQ, dù rằng sự phân biệt và trình bày nghệ thuật này chưa thật rạch ròi (bị lẫn vào điêu khắc). 3/ Một số chất liệu mới xuất hiện như: khắc phá bản, in độc bản, digital art, điêu khắc giấy bồi, điêu khắc cực thực, tempera/gỗ… do quá trình giao lưu, học hỏi, ảnh hưởng cộng với nỗ lực sáng tạo và cách tân của các cá nhân họa sỹ.

Phạm Tuấn Tú, Ở đời, acrylic, 2010

 

Đoàn Văn Bằng, Nơi đầu sóng, composit, 2010

 

Nguyễn Huy Tính, Phố, sắt hàn,2006

4/ Về nghệ thuật và kỹ thuật: TLMTTQ 2010 đã quy tụ được khá nhiều trường phái, phong cách, từ Hiện thực (rất nhiều) qua Lập thể (như tranh của Nguyễn Trường Linh, Lưu Chí Hiếu, Nguyễn Tất Lập…), Trừu tượng (tranh của Trương Bé, Phạm An Hải, Nguyễn Văn Chuyên…), tới Hồn nhiên (tranh của Vũ Cương, Hà Thị Hồng Ngân), Lãng mạn (tranh của Võ Nam, Trần Xuân Bình, Lê Văn Sửu…), Biểu hiện (Mai Huy Dũng, Hồ Thị Thuỳ Vân), Biểu hiện - Trừu tượng (Mạc Hoàng Thượng, Đỗ Minh Tâm, Phan Trọng Văn) đến Cực thực (Phạm Bình Chương, Trần Văn Thức, Phúc An…), Siêu thực (Trịnh Long, Mai Duy Minh, Phạm Tuấn Tú…); từ Thô mộc mà khúc triết (Bố cục hệ thống của Nguyễn Dương Đính) đến Biểu cảm ngồn ngộn sức sống (Say của Võ Duy Đôn) hay vờn tỉa tinh tế với suy tư sâu sắc và lãng mạn (Buổi chiều của Nguyễn Trung Tín).

5/ Về chủ đề và nội dung: có đủ các thể loại tranh Cảnh đẹp quê hương (rất nhiều), Lao động sản xuất (rất nhiều) hay Phong tục - truyền thống (rất nhiều) cùng Lịch sử (Phiên chợ Hoa Lư năm 1000 của Nguyễn Đức Hoà, Ngô Quyền của Ngô Quang Nam) cho đến Chính trị - Cách mạng (Hà Nội chiến luỹ và hoa của Nguyễn Doãn Sơn, Hải quân làm theo lời Bác của Uyên Huy, Nhớ Người những sớm tinh sương của Lê Anh Vân), đồng thời có cả Châm biếm (Kịch bản đương đại của Phạm Khắc Quang) và Hiện thực phê phán (Quá tải của Dương Văn Chung) hay Môi trường (Sông chết của Lê Thế Anh, SOS của Hồ Văn Hậu)… 6/ Đáng tiếc là một số vị trong HĐNT đã không bày tác phẩm danh dự. Vựng tập cũng quên in ảnh tác phẩm bày danh dự của họa sỹ Ca Lê Thắng (thành viên HĐ). 7/ Dù cố gắng tối đa, vựng tập vẫn còn nhiều thiếu sót: Danh sách tác giả - tác phẩm cuối sách đã không tuân thủ triệt để theo thứ tự của Bảng chữ cái VN. Tổng số ảnh và danh sách tác phẩm không khớp (ví dụ: tổng số ảnh tác phẩm ĐK-SĐ là 196, trong khi tổng danh sách tác phẩm ĐK-SĐ lên tới 199!). Theo thiển ý của chúng tôi thì có 2 nguyên nhân: thời gian quá gấp và đội ngũ làm sách chưa đủ tinh nhuệ. 8/ Giải thưởng vẫn phần lớn thuộc về Thủ đô HN và Tp. HCM: toàn bộ 3 HCV, 6HCB; chỉ có 3/9 HCĐ thuộc về Bắc Ninh, Đà Nẵng, Gia Lai (33%) và 8/30 giải khuyến khích thuộc về TT Huế, Quảng Nam, Bắc Ninh, Đắc Lắc, Vĩnh Phúc, Quảng Bình, Ninh Bình. Điều này chứng tỏ 2 thành phố lớn mới là nơi hội đủ điều kiện phát triển tài năng, đồng thời đáng mừng hơn đáng buồn vì HĐ đã chọn trao giải vì tài năng chứ không dàn đều vì phong trào. 9/ Lại có 1 tác giả phạm luật: tranh khắc gỗ Quê hương I của Đinh Lực giống hệt tranh của cùng tác giả, cùng chất liệu đã tham dự MTTQ 1995 (chỉ khác màu và tên Khi mùa đông về). 10/ Một số chất liệu chiếm tỷ lệ rất cao: sơn dầu có 250 và sơn mài có 160/543 tác phẩm hội họa, khắc gỗ - khắc thạch cao - khắc in có 60/94 tác phẩm đồ họa, gốm - sứ - đất nung có 34, composit 33, gỗ 32/194 tác phẩm điêu khắc. Ngược lại, điều đáng mừng là thạch cao hoàn toàn vắng bóng, do điều kiện vật liệu và nhận thức tác giả thay đổi (kỳ MTTQ 1960, thạch cao chiếm 100% điêu khắc).  

Đ.H

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 3/2016)