NGHỊ ĐỊNH 72 VỀ HOẠT ĐỘNG NHIẾP ẢNH NHỮNG NỘI DUNG MỚI

Tình hình quản lý hoạt động nhiếp ảnh trước khi ban hành Nghị định só 72/2016/NĐ-CP

Lịch sử thế giới ghi nhận năm 1839 là năm chính thức ra đời bộ môn nhiếp ảnh. Chỉ 30 năm sau, nhiếp ảnh được du nhập vào Việt Nam.

Trong suốt chặng đường dài, từ những ngày đầu dựng nước, Cách mạng tháng Tám, kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ… nhiếp ảnh đã trở thành một trong những công cụ tuyên truyền đắc lực của Đảng và Nhà nước ta, được coi là loại hình nghệ thuật đặc biệt “chép sử bằng hình”.

Tuy nhiên, trong suốt một giai đoạn dài, chưa có một văn bản quy phạm pháp luật nào dành riêng cho việc quản lý ngành nhiếp ảnh.

Ngày 20 tháng 11 năm 2000, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin đã ký Quyết định số 29/2000/QĐ-BVHTT ban hành Quy chế hoạt động Nhiếp ảnh.

Tiếp theo, ngày 02 tháng 8 năm 2006 Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin ra Quyết định số 63/2006/QĐ-BVHTT ban hành Quy chế sử dụng ảnh trong sáng tác tranh cổ động và bìa xuất bản phẩm.

Vội vã chợ làng. Ảnh: Nguyễn Bá Trung. Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam, năm 2016

Sau thời gian hơn 10 năm thực hiện (đối với Quy chế hoạt động Nhiếp ảnh), 5 năm (đối với Quy chế sử dụng ảnh trong sáng tác tranh cổ động và bìa xuất bản phẩm), một số quy định tại quy chế đã không còn phù hợp; một số vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn chưa được quy định tại Quy chế.

Mặt khác, chủ trương cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ và việc ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật khác như: Nghị định 103/2009/NĐ-CP ngày 06 tháng 11 năm 2009 của Chính phủ ban hành Quy chế hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng; Nghị định số 185/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 12 năm 2007 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi, bổ sung ngày 19 tháng 6 năm 2009 đã đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải có văn bản quy phạm pháp luật quản lý riêng đối với ngành nhiếp ảnh.

Ngày 27 tháng 12 năm 2012 Thông tư số 17/2012/TT-BVHTTDL Quy định về triển lãm, thi, liên hoan và sử dụng tác phẩm nhiếp ảnh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành (sau đây gọi tắt là Thông tư 17).

Thông tư 17 đã từng bước thâm nhập vào thực tế, tạo được một hành lang pháp lý thông suốt để các hoạt động nhiếp ảnh được thực hiện đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Sau 02 năm ban hành, cọ xát với thực tiễn, một số quy định tại Thông tư trong một số trường hợp đã thể hiện sự bất cập. Đặc biệt, nhiếp ảnh là một ngành liên tục cập nhật, tiếp cận với các phương tiện kỹ thuật, số hóa. Có những vấn đề mới phát sinh chưa được Thông tư đề cập đến, hoặc có đề cập nhưng đến nay không còn phù hợp. Những vấn đề tồn tại và phát sinh này khiến cho cơ quan quản lý nhà nước và chính những người tham gia vào hoạt động này trong một số trường hợp lúng túng chưa biết xử lý thế nào? Thực trạng này đòi hỏi những người làm công tác quản lý ở Trung ương và địa phương cùng ngồi lại để bàn bạc đưa ra những giải pháp điều chỉnh, bổ sung khi xây dựng Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh để phù hợp với yêu cầu thực tế đề ra.

Mặt khác, trong thời kỳ hội nhập quốc tế, kỹ thuật số phát triển mạnh mẽ, nhiếp ảnh là một trong những ngành phát triển nhanh và đa dạng; đặc biệt khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và tham gia Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), việc xây dựng Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh khẳng định sự quan tâm của Nhà nước, của Chính phủ với ngành nhiếp ảnh, qua đó khẳng định rằng đây là một ngành có ý nghĩa quan trọng đối với xã hội, đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Trong khi chưa có Luật Nhiếp ảnh, để tăng cường công tác quản lý nhà nước, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh.

Những nội dung chính của Nghị định só 72/2016/NĐ-CP

Nghị định số 72/2016/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hoạt động nhiếp ảnh được ban hành ngày 01/7/2016 và có hiệu lực kể từ ngày 15/8/2016 (sau đây gọi tắt là Nghị định 72).

Nghị định 72 được xây dựng căn cứ vào các quy định của Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản pháp luật khác có liên quan; có sự tổng hợp, tiếp thu góp ý của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; sự tham khảo các Nghị định về các hoạt động văn hóa nghệ thuật; sự kế thừa Thông tư 17.

Các nghệ sỹ nhiếp ảnh tham gia Trại sáng tác Nhiếp ảnh chủ đề Khám phá đất phương Nam. Ảnh: Bá Hân

Nghị định 72 quy định về hoạt động nhiếp ảnh và quản lý nhà nước về hoạt động nhiếp ảnh, gồm 04 Chương, 17 Điều.

Chương I gồm 05 điều (từ Điều 1 - Điều 5): quy định về phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích những từ ngữ được quy định trong Nghị định; quyền; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khi tham gia hoạt động nhiếp ảnh.

Chương II gồm 03 điều (từ Điều 6 - Điều 8): quy định về chính sách của Nhà nước về hoạt động nhiếp ảnh; nội dung quản lý nhà nước về hoạt động nhiếp ảnh; cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động nhiếp ảnh

Chương III gồm 07 điều (từ Điều 9 - Điều 15): quy định về các hoạt động: vận động sáng tác, trại sáng tác, thi, liên hoan tác phẩm nhiếp ảnh tại Việt Nam (Điều 9), đưa tác phẩm nhiếp ảnh từ Việt Nam ra nước ngoài dự thi, liên hoan (Điều 10); triển lãm tác phẩm nhiếp ảnh tại Việt Nam (Điều 11), đưa tác phẩm nhiếp ảnh từ Việt Nam ra nước ngoài triển lãm (Điều 12); thu hồi, cấp lại giấy phép triển lãm tác phẩm nhiếp ảnh (Điều 13); các Hội đồng trong hoạt động nhiếp ảnh (Điều 14); sử dụng tác phẩm nhiếp ảnh (Điều 15).

Chương IV gồm 02 Điều quy định về Hiệu lực thi hành, trách nhiệm thi hành Nghị định.

Những nội dung mới của Nghị định 72

Trong quá trình xây dựng Nghị định, cơ quan chủ trì soạn thảo đã tiến hành khảo sát thực tế hoạt động nhiếp ảnh; tổng hợp và phân tích những ý kiến của các địa phương, các cơ quan có liên quan, các tổ chức, cá nhân; đồng thời đối chiếu với những văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan đến lĩnh vực nhiếp ảnh.

Trên cơ sở đó, Nghị định 72 được xây dựng với những điểm mới, những sự thay đổi cần thiết so với Thông tư 17.

Đối với vận động sáng tác, trại sáng tác, thi, liên hoan tác phẩm nhiếp ảnh tại Việt Nam; đưa tác phẩm nhiếp ảnh từ Việt Nam ra nước ngoài dự thi, liên hoan, tổ chức, cá nhân khi tổ chức các hoạt động trên chỉ phải gửi thông báo đến cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được văn bản thông báo, nếu cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền không có văn bản trả lời, tổ chức, cá nhân gửi văn bản thông báo được triển khai thực hiện. Khi thấy có dấu hiệu vi phạm Điều 5 của Nghị định này thì cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền có văn bản trả lời không đồng ý và nêu rõ lý do. Như vậy, hoạt động này đã được đơn giản hóa, tạo ra sự thông thoáng cho các tổ chức, cá nhân trong quá trình thực hiện.

Trước giờ khai hội. Ảnh Lý Minh Tuấn. Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam, năm 2016

Thực tế, việc phát triển của công nghệ thông tin đã ảnh hưởng, làm thay đổi rất nhiều đến hoạt động nhiếp ảnh. Thay vì phải in ảnh, việc gửi ảnh ra nước ngoài dự thi được thực hiện nhanh gọn bằng mạng internet. Khi một ngày, có nhiều tác giả gửi ảnh ra nước ngoài dự thi, số lượng ảnh dự thi cũng rất lớn. Việc quản lý các tổ chức, cá nhân gửi ảnh ra nước ngoài dự thi là khó kiểm soát. Vì vậy, Nghị định quy định, tổ chức, cá nhân đưa tác phẩm nhiếp ảnh từ Việt Nam ra nước ngoài dự thi, liên hoan chịu trách nhiệm trước pháp luật về bản quyền và nội dung tác phẩm nhiếp ảnh dự thi, liên hoan. Trường hợp phát hiện có sai phạm, tổ chức, cá nhân đưa tác phẩm nhiếp ảnh ra nước ngoài dự thi, liên hoan bị xử lý theo quy định của pháp luật. Chỉ đối với trường hợp đưa tác phẩm nhiếp ảnh từ Việt Nam ra nước ngoài dự thi, liên hoan với danh nghĩa đại diện cho quốc gia Việt Nam mới phải gửi thông báo đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Quy định này, một mặt đúng với chủ trương cải cách thủ tục hành chính của nhà nước, tạo sự phát triển cho một ngành công nghiệp văn hóa. Mặt khác thể hiện đúng bản chất, tình hình hoạt động nhiếp ảnh trong thực tiễn.

Trong thực tế, trước khi ban hành Nghị định 72, có những trại sáng tác, vận động sáng tác tác phẩm nhiếp ảnh, đơn vị tổ chức không biết phải thông báo cho ai và ngay cả cơ quan quản lý nhà nước cũng chưa xác định được có thuộc thẩm quyền của mình hay không? Khi Nghị định 72 được ban hành, vấn đề này đã được quy định cụ thể.

Việc triển lãm tác phẩm nhiếp ảnh tại 02 tỉnh/thành phố trở lên, tổ chức, cá nhân phải nộp hồ sơ ở nhiều địa phương. Có trường hợp cùng một nội dung nhưng xin cấp phép ở địa phương này thì được, địa phương khác thì không được. Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh với quan điểm là nên tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người xin phép bằng cách được nộp hồ sơ 1 lần, được cấp phép 1 lần cho triển lãm ở 2 hoặc nhiều địa điểm.

Tại Nghị định 72 cũng làm rõ trường hợp địa điểm tổ chức triển lãm không phải là nhà triển lãm thì phải có văn bản đồng ý của chủ địa điểm tổ chức triển lãm. Từ thực tế công tác quản lý nhà nước về hoạt động nhiếp ảnh, nhiều địa phương đã đưa ra ý kiến phải làm rõ vấn đề này.

Một quy định mới tại Nghị định 72 là Điều 13: Thu hồi, cấp lại giấy phép triển lãm tác phẩm nhiếp ảnh. Vấn đề này chưa được quy định tại Thông tư 17 thì nay Nghị định 72 đã thể hiện rõ. Điều 13 chỉ ra những trường hợp bị thu hồi giấy phép triển lãm tác phẩm nhiếp ảnh; trình tự, thủ tục thu hồi và cấp lại giấy phép.

Việc buổi sáng. Ảnh: Nguyễn Văn Bình, Giải Ba Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam, năm 2016

Tại Điều 14 của Nghị định cũng có những thay đổi so với Thông tư 17. Điều 14 quy định về các Hội đồng trong hoạt động nhiếp ảnh. Điều 14 phân tách rõ về quy định thành viên giữa các loại Hội đồng thay vì gộp lại như Thông tư 17 thể hiện. Nội dung thay đổi này, là cơ sở quan trọng, tránh gây những rắc rối, lúng túng trong quá trình thành lập Hội đồng thẩm định, Hội đồng nghệ thuật, Hội đồng Giám khảo hoặc Ban Giám khảo trong các hoạt động nhiếp ảnh khác nhau.

Nghị định 72 thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 về xây dựng, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đặc biệt là Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16 tháng 6 năm 2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới và Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Thực tế chứng minh rằng việc ban hành Nghị định về hoạt động nhiếp ảnh là hết sức cần thiết. Sự ra đời của Nghị định tạo hành lang pháp lý, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực nhiếp ảnh, đảm bảo tính thống nhất trong hoạt động nhiếp ảnh thực hiện đúng theo các quy định của pháp luật, tăng cường mối quan hệ giao lưu nhiếp ảnh Việt Nam và quốc tế để phát triển và hội nhập, giúp bạn bè thế giới hiểu hơn về văn hóa, đất nước và con người Việt Nam; góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền và thực hiện các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.

N.T