Nhà báo, NSNA Lâm Tấn Tài - Những trang sử ảnh gắn liền với máu và hoa

Trong suốt thập niên 1980, ngồi sau chiếc xe Honda cũ, không quản nắng mưa, rong ruổi khắp 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và 8 tỉnh miền Đông Nam bộ. Vẫn giữ nguyên phong cách sống của một người lính “cùng ăn - cùng ở - cùng làm”, Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Lâm Tấn Tài là người mở đường, gầy dựng nên phong trào nhiếp ảnh nghệ thuật ở cả hai khu vực. Trong mặt trận Tết Mậu Thân 1968, ông để lại một con mắt trái ngay tại nội thành quận 10, Sài Gòn. Ở bất kỳ cương vị nào, Phóng viên chiến trường - Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Lâm Tấn Tài đều sống hết mình với trái tim nhiệt thành, những trang sử bằng ảnh về đất nước của ông luôn gắn liền với máu và hoa…   

Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Lâm Tấn Tài

Sinh ngày 22 tháng 5 năm 1937, tại phường Thắng Tam, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ngay từ lúc 15 tuổi, chàng thiếu niên Lâm Tấn Tài đã sớm giác ngộ cách mạng, tham gia nhập ngũ chống Pháp, làm công tác binh vận tại xã nhà và sau đó ở đại đội B, chi đội 6 Bà Riạ - Vũng Tàu. Đến cuối năm 1954, ông được chọn góp mặt trong đoàn học sinh miền Nam tập kết ra Bắc.

Tháng 5 năm 1965, vừa mãn khóa Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, khoa Văn Sử, ông theo học lớp phóng viên cấp tốc nhằm chuẩn bị chi viện tăng cường thêm sức mạnh cho chiến trường miền Nam.

Ngày 22/6/1966, chia tay với nhà trường, với bạn bè, ông cùng đoàn Dân chánh mang số hiệu K.83, K.84 vượt Trường Sơn lần thứ nhất bằng đôi chân trần. Trước ngực là máy ảnh, mang vác trên lưng là chiếc ba lô con cóc. Đoàn đã đi ròng rã gần nửa năm, mưa dầm cơm vắt, vượt qua bao đèo cao, vực sâu hiểm trở, chưa kể bệnh tật dọc đường… mới đặt chân đến trạm giao liên cuối cùng thuộc Trung ương Cục Miền Nam lúc đó đóng ở cánh rừng Đông Bắc, Tây Ninh.

Biệt động Sài Gòn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Công binh mở đường Trường Sơn cho xe qua. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Cũng chính ở khoảng thời gian “Đẹp như hoa hồng, cứng như sắt thép” này, ống kính của phóng viên ảnh chiến trường, nhà sử học Lâm Tấn Tài có cơ hội phát huy hiệu quả cao độ. Ông ghi lại hàng trăm tấm phim đen trắng về con đường chiến lược Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh, nối liền hậu phương miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam, không chỉ là tuyến vận tải quân sự huyết mạch, mà còn là một chiến trường tổng hợp, mặt trận chiến đấu quyết liệt giữa ta và địch.

Ở hai sách ảnh “Đường Hồ Chí Minh” (xuất bản năm 1997, với 332 ảnh), “Ảnh thời chiến” (xuất bản năm 2000, với hơn 500 ảnh) lay động cảm xúc người xem là những hình tượng chủ đạo về anh bộ đội cụ Hồ trẻ trung, dũng cảm đối mặt với muôn vàn hiểm nguy, cống hiến tuổi xuân, xả thân vì nước để duy trì sức chiến đấu mãnh liệt không ngưng nghỉ trên “Con đường huyền thoại”, “Đất thép Củ Chi”, “Vùng Giải phóng”…dưới bão đạn, mưa bom suốt thời kỳ đánh Mỹ.

Vượt Trường Sơn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Thần tốc tiến về Sài Gòn. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Điều đặc biệt là qua khóe nhìn tinh tế và độc đáo của ông, cuộc chiến đấu chống Mỹ cứu nước không chỉ hiện lên đầy đủ cái trần trụi, khô khốc nơi hiện thực, mà người xem còn cảm nhận, khám phá được những mạch ngầm “lãng mạn” ẩn chứa nơi chính hiện thực ấy…Đó là “chất thơ”đầy tự hào nơi các cô gái, chàng trai ở tuổi đôi mươi tự nguyện theo tiếng gọi của quê hương đi mở đường, những người lính cầm súng mà chính tâm hồn lãng mạn cách mạng đã chắp cánh cho họ bước vào cuộc chiến đấu gian khổ - hy sinh với tư tưởng lạc quan, những chiếc xe không kính băng băng trên đường ra trận.

16g30, chiều ngày 29/3/1973, tháp tùng đoàn Đại biểu quân sự của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, phóng viên chiến trường Lâm Tấn Tài ghi được thời điểm lịch sử, giàu tính thời sự:“Đại tá không quân David Odel, sỹ quan cuối cùng của quân đội Mỹ ra sân bay Tân Sơn Nhất, rút khỏi chiến trường Việt Nam”. Bức ảnh đánh dấu bước ngoặc thắng lợi trong ngoại giao - quân sự, thực hiện trọn vẹn lời dạy của bác Hồ “Trong cuộc kháng chiến này, ta không phải tiêu diệt hết quân Mỹ để thắng, mà ta phải đuổi hết Mỹ để thắng”.

Trưa 30/4/1975, cũng chính phóng viên ảnh Lâm Tấn Tài  theo đại quân tiến về Sài Gòn đã lưu lại được khoảnh khắc giá trị: “Các thành viên nội các Dương Văn Minh trong lễ phóng thích tại Dinh Độc Lập”, để bắt đầu từ đây đất nước nối liền một dãi.

Hiệp định Paris 1972 Mỹ rút quân. Ảnh: Lâm Tấn Tài

Sau ngày đất nước thống nhất, ông được giao nhiệm vụ xây dựng và thành lập Hội Nhiếp ảnh thành phố Hồ Chí Minh (tháng 11/1981). Thiết tha với tâm nguyện đào tạo lực lượng trẻ kế thừa, ở cương vị Tổng Thư ký, địa chỉ số 122 Sương Nguyệt Ánh, Quận 1(giai đoạn 1981-2001) trở thành ngôi nhà chung của giới ảnh cả khu vực thường xuyên đến giao lưu học tập kinh nghiệm. Ông được tín nhiệm bầu làm Phó Tổng thư ký Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam, kiêm Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật nhiệm kỳ IV. Cũng chính nghệ sỹ Lâm Tấn Tài cùng nhà thơ Bảo Định Giang đã có sáng kiến tổ chức Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực Đồng bằng sông Cửu Long lần thứ nhất tại Cần Thơ (1986), từ đó phát triển lan rộng ra cả nước. Thật tiếc, Nghệ sỹ Lâm Tấn Tài từ trần ngày 07/8/2001, ở tuổi 66 vì bệnh hiểm nghèo. Lần giở lại lịch sử, trong đội ngũ của Thông tấn xã Giải phóng, Phóng viên ảnh chiến trường Lâm Tấn Tài có cả thảy hai lần vuợt Trường Sơn và ba lần tiến vào giải phóng Sài Gòn. Những bức ảnh giàu tính báo chí, vừa mang dấu ấn nghệ thuật của ông trong mỗi giai đoạn, dù thời chiến hay thời bình, đều là những trang nhật ký bằng ảnh chân thực, những sử liệu quý giá, đi qua một giai đoạn hào hùng của đất nước. Đó là bản hùng ca bất diệt về tinh thần yêu nước, về tình đồng chí - đồng đội…hòa quyện trong dòng chảy của cả dân tộc luôn đấu tranh bảo vệ chủ quyền đất nước, xây dựng tổ quốc.

Lê Xuân Thăng