Nhà điêu khắc gốc Á lừng danh trên đất Mỹ

Đó là nhà điêu khắc Isamu Noguchi (野 口 勇, 1904-1988), một người Mỹ gốc Nhật.Sự nghiệp của Isamu Noguchi kéo dài từ năm 1920 cho đến khi ông qua đời vào năm 1988. Lớn lên ở Nhật Bản bởi người mẹ Mỹ (ông là con trai ngoài giá thú của nhà thơ Nhật Bản Yone Noguchi), Noguchi lúc đầu không được khuyến khích để trở thành một nghệ sỹ cho đến khi ông tham gia các lớp học điêu khắc ở New York. Sau đó ông chuyển đến Paris và dấn thân vào con đường nghệ thuật của mình như một trong những trợ lý của Brancusi, nơi ông đã học làm điêu khắc trên đá, từ đó nảy nở tài năng  kết hợp cảnh quan, nội thất, kiến trúc và thiết kế.Los Angeles đã sinh ra ông, một nhà điêu khắc, thiết kế cảnh quan và thiết kế công nghiệp. Isamu Noguchi bắt đầu sự nghiệp điêu khắc của mình bằng những sáng tác riêng, song song với việc ông đã phải trải qua một số năm trong thập niên 1940 và thập niên 50 chủ yếu về thiết kế không gian, chẳng hạn như các khu vườn và trung tâm thương mại, ông luôn kết hợp không gian với các yếu tố điêu khắc để tạo ra một tổng thể.Khởi nghiệp, ông được biết đến với các sáng tác trừu tượng và thiết kế trang trí cho tập đoàn Martha Graham. Dần về sau, các tác phẩm của ông có thể thấy trên khắp các thành phố đô thị lớn, trong các bảo tàng, trong Vườn Isamu Noguchi ở Long Island, New York.

Tác phẩm Red Cule của Noguchi

Các công trình của Noguchi quanh New York còn bao gồm Vườn Sunken (the Sunken Garden) cho tòa Chase Manhattan Bank Plaza, và tác phẩm News, một tấm chạm nổi hoành tráng bằng thép không rỉ, nặng chừng 10 tấn, ngự ở mặt tiền tòa nhà Associated Press. News là một trong những tác phẩm mang tính hình thể cuối cùng của ông, sử dụng thép không gỉ như một phương tiện nghệ thuật.Bất cứ ai khi đến New York, không thể không choáng ngợp khi nhìn thấy khối thép khổng lồ, được gọi là Red Cube (1968, thép sơn màu đỏ) nằm ở quảng trường nhỏ phía trước tòa nhà Brothers Harriman (trước đó là HSBC) tại 140 Broadway, giữa đường Liberty và Cedar, trung tâm Manhattan, gần Ground Zero. Nó nổi bật, trước tiên bởi màu, Red Cube với màu đỏ rực, tương phản mạnh mẽ với màu đen, nâu và trắng của các tòa nhà và hành lang xung quanh. Bên cạnh sự nổi bật của màu sắc, Red Cube còn như “bật” ra từ kiến trúc xung quanh bởi tất cả các đường xiên chéo tạo nên nó, trong khi các tòa nhà được tạo bởi các đường ngang và dọc. Tác phẩm điêu khắc này được bao bọc ba phía bởi các tòa nhà chọc trời với chiều cao hút mắt người xem lên phía trên. Thêm vào đó Red Cube còn như hút cao thêm tầm mắt bởi trung tâm của khối lập phương có một khoảng trống hình trụ, được bao phủ bề mặt bên trong bằng màu xám với các đường thẳng đều đặn, dẫn mắt người nhìn di chuyển khoảng cách từ đầu này đến đầu kia của hình trụ rỗng. Khi ngắm qua lỗ này, ánh mắt ta hướng về tòa nhà phía sau, đem lại cảm giác tác phẩm điêu khắc với kiến trúc là một tổng thể gắn buộc mật thiết. Ngoài ra, điều rất đặc biệt của tác phẩm điêu khắc Red Cube là việc nó được gắn cân, hơi chênh vênh trên một góc, trong khi các tòa nhà, ngược lại, được đặt một cách rất kiên cố.

Nhà điêu khắc Lê Thị Hiền, Bên tác phẩm Red Cule

Theo ghi nhận của giới nghiên cứu, phê bình và lịch sử mỹ thuật thế giới, thì nhà điêu khắc Isamu Noguchi là người đầu tiên đặt tượng “tiếp đất” trong không gian bằng điểm, chứ không phải bằng cạnh bên hay mặt đáy. Red Cube đứng cân bằng trên một góc, góc đối diện hướng về phía bầu trời. Mặc dù được gọi là Cube (khối lập phương), như tiêu đề của nó, nhưng tác phẩm điêu khắc này không thực sự là một khối lập phương, thay vì được tạo ra một cách vuông vức, có vẻ như nó được kéo dài ra theo trục thẳng đứng. Với kinh nghiệm của mình trong thiết kế cảnh quan, Noguchi gắn rất hài hòa nghệ thuật với kiến trúc.Một tác phẩm khác của Noguchi, Sunken Garden, nằm tại quảng trường trước tòa nhà Chase Manhattan Bank. Xoay quanh tác phẩm này, một cuộc thảo luận so sánh các yếu tố có thể mang đến sự khác biệt giữa Sunken Garden và Red Cube (được làm một vài năm sau khi hoàn thành Sunken Garden).

Tác phẩm News của Noguchi

Nói về vật liệu: Sunken Garden sử dụng đá hộc tự nhiên lấy từ đáy một con sông ở Nhật Bản, trong khi Red Cube sử dụng thép tấm, đại diện cho công nghệ và môi trường xây dựng, chứ không phải thiên nhiên; hình thức của Red Cube là hình học, chứ không phải là hữu cơ. Nói về cái cách mà không gian được hình thành: Sunken Garden với nghĩa là để được nhìn thấy từ bên ngoài, và là một không gian gắn kết đồng nhất tự thân, trong khi Red Cube cho phép tương tác người xem hơn, và ngay lập tức nó được nhìn thấy trong mối quan hệ với các tòa nhà xung quanh nó.Trong nhiều cuộc thảo luận, để trả lời câu hỏi mối quan hệ giữa nghệ thuật công cộng và kiến trúc là gì? Thông thường, nghệ thuật công cộng được coi là thứ yếu so với kiến trúc. Noguchi giải quyết vấn đề này trong bài viết “Nhà điêu khắc và kiến trúc sư”, năm 1968 của ông, nói rằng: “nhà điêu khắc không chỉ đơn thuần thực hiện việc trang trí các tòa nhà, mà là một cộng tác viên nghiêm túc với các kiến trúc sư trong việc sử lý, tạo ra các không gian quan trọng và các hình khối mang ý nghĩa được xác định trong không gian... “

L.T.H

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 1+2/2015)