NSNA Mầu Hoàng Thiết - Những hình ảnh sâu lắng về Hậu phương thời chống Mỹ

Mầu Hoàng Thiết là phóng viên ảnh Báo Tiền Phong từ năm 1962, ông vốn là Việt kiều Thái Lan, năm 1950 tham gia Quân tình nguyện Việt Nam ở Thái Lan, rồi sang Lào chiến đấu. Ông cùng đơn vị từng chiến đấu ở Hạ Lào từ năm 1950 đến 1954. Hòa bình lập lại ở Đông Dương, đội quân ấy về nước ban đầu tập kết ở Thanh Hóa, ông được điều làm cán bộ tuyên huấn của Sư đoàn 335 với nghiệp vụ nhiếp ảnh. Khi về Báo Tiền Phong ông được phân công chụp ảnh các hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản trong phong trào Thanh niên ba sẵn sàng: Sẵn sàng chiến đấu, Sẵn sàng nhập ngũ, Sẵn sàng đi bất cứ nơi nào khi Tổ quốc cần và với tinh thần: Đâu cần Thanh niên có, đâu khó có Thanh niên... Các chủ đề: Thanh niên tòng quân, Thanh niên sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi, học tập tốt v.v.. ở các tỉnh miền Bắc luôn luôn là đối tượng thể hiện qua ống kính của ông. Đặc biệt ông còn chụp được một số bức ảnh quý hiếm về Bác Hồ với Thanh niên Việt Nam. Tính đến nay, ông sống với nghề ảnh đã hơn 60 năm.

NSNA Mầu Hoàng Thiết

Khi xem xét giải thưởng về ảnh chiến tranh, trong rất nhiều ảnh bom đạn ngút trời rất hào hùng của nhiều tác giả, bỗng nhiên các thành viên Hội đồng như chững lại, dịu đi bởi những tấm ảnh Hậu phương thời chiến bình dị, đầy lạc quan của Mầu Hoàng Thiết. Đó là cuộc sống thực của hậu phương lớn, nơi không có quân đội Mỹ và quân đội Sài Gòn hành quân tàn sát đồng bào ta, nhưng lại có máy bay Mỹ liên tục oanh tạc. Các đường giao thông, cầu cống, bến cảng, kho bãi, đê điều đều là mục tiêu bắn phá của máy bay Mỹ. Lính Mỹ thì dấu mặt trên trời, nhưng bom đạn Mỹ, cái chết do Mỹ gây ra lại hiển hiện từng ngày, từng giờ dưới mặt đất. Hà Nội, Hải phòng và các thành phố lớn luôn có báo động, từng hồi còi rú lên, tiếp đó là tiếng phát thanh viên dõng dạc loan báo: Đồng bào chú ý! Đồng bào chú ý, máy bay địch cách Hà Nôi 60 Km,… 30km! Tất cả xuống hầm, các lực lương vũ trang sẵn sàng chiến đấu! Cứ thế, không có một ngày yên ổn. Từ trẻ em đến người già đều sống trong bầu không khí căng thẳng, cảnh giác. Cụm tác phẩm Hậu phương thời chiến gồm 5 ảnh của Mầu Hoàng Thiết được sinh ra trong khung cảnh đó. Với 5 tấm ảnh giản dị, người xem nhận ra những nét đặc biệt trong cuộc sống bận rộn hàng ngày của nông thôn miền Bắc thời chiến mà nữ giới trở thành chủ gia đình và là lực lượng trụ cột của địa phương. Ảnh toàn phụ nữ, nhiều phụ nữ, vì nam giới ra trận hết. Mặt trận trong Nam, mặt trận ngoài Bắc, rồi cả Lào và Campuchia kêu gọi họ, những nơi ấy lại toàn đàn ông. Với những con người gọi là yếu đuối - phụ nữ và trẻ em, trong hoàn cảnh chiến tranh rất cam go, vất vả, nhưng họ chủ động tạo cho mình thói quen với nếp sống khẩn trương cảnh giác, và chẳng bao lâu tác phong thời chiến đã trở thành nếp sống kiên cường và bình tĩnh của mọi người. Hơn nữa bom đạn Mỹ làm sao có thể trải thảm kín ruộng đồng, núi đồi bát ngát của ta. Mà chiến tranh đâu chỉ có bom đạn, đâu chỉ có thương vong. Vượt qua những hy sinh khủng khiếp do địch gây ra vẫn là cuộc sống vật chất và tinh thần thiết thực của con người, vẫn là niềm tin vào tương lai hòa bình, thống nhất đất nước. Cụm ảnh này là một lời giải đáp bằng hình ảnh cụ thể, sinh động, thế nào là hậu phương vững chắc, thế nào là chiến tranh nhân dân ở Việt Nam.

Phóng viên Hoàng Thiết chụp ảnh theo phương pháp thông tấn báo chí, với mục đích cung cấp thông tin hình ảnh cho  bạn đọc. Nhưng với đặc tính tạo hình trực tiếp của nhiếp ảnh, nó mở đường cho những bức ảnh chuẩn mực về nội dung và hoàn hảo về hình thức trở thành những bức ảnh nghệ thuật đích thực. Lịch sử báo chí chỉ ra rằng: Báo chí thế giới và báo chí của ta đã sớm biết khai thác thế mạnh của nhiếp ảnh để thông tin. Thế mạnh lớn nhất của nhiếp ảnh là ghi thực trực tiếp, chính xác, kịp thời và sinh động. Các yếu tố này tạo nên giá trị chân thật, giá trị lịch sử và trường tồn  của ảnh. Có người nói đây là sự giao thoa giữa ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật. Đấy là cách nhìn từ góc độ báo chí. Còn góc nhìn từ bản chất của nhiếp ảnh thì đó là sự kết tinh của nghệ thuật nhiếp ảnh.

Từ khi cầm máy ảnh đến nay, Hoàng Thiết luôn tâm niệm, nhà nhiếp ảnh phải thường xuyên nâng cao bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, rèn luyện tay nghề, chụp ảnh phải rõ mục đích, bức ảnh phải hàm chứa nội dung xã hội và có sức cảm hóa người xem. Trong nhiều cuộc trao đổi nghiệp vụ của Hội NSNAVN, ông thường nhấn mạnh tinh thần đó. Và chính từ nhận thức đúng đắn này, cầm máy ảnh đi vào cuộc sống mà ông và Mai Nam mới có những tác phẩm ảnh để đời, trở thành những phóng viên nổi tiếng của Báo Tiền Phong và là Nghệ sỹ Nhiếp ảnh có vị thế của Hội NSNAVN.

Cụm tác phẩm Hậu phương thời chiến là một phần trong sự nghiệp nhiếp ảnh của Mầu Hoàng Thiết. Năm 2005 ông đã cho ra mắt bạn đọc cuốn sách ảnh Tuổi trẻ thời kháng Mỹ, NXB Văn hóa - Thông tin, tập hợp gần 130 tác phẩm ảnh ưa thích của mình sáng tạo trong nhiều năm. Hiện nay, ông đang lựa chọn thêm những bức ảnh giá trị từ các tập phim ảnh cũ để tổ chức một triển lãm ảnh về đề tài chống Mỹ cứu nước, tiếp tục thắp sáng ngọn lửa yêu nước qua những bức ảnh sinh động, chuyển tới thế hệ trẻ tinh thần bất khuất của dân tộc ta.

Chu Chí Thành

Cụm tác phẩm: Hậu phương thời chiến

Gái làng tiễn trai làng Phú Xá, xã Phúc Xá, huyện Từ Liêm đi nhập ngũ mùa xuân năm Tân Hợi 1971

Ảnh: Mầu Hoàng Thiết

Em đến lớp nơi sơ tán (con em công nhân nhà máy in Tiến Bộ sơ tán về Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Nội (Hà Tây năm 1967)

Ảnh: Mầu Hoàng Thiết

Đón con sau giờ trực chiến năm 1967 ở thị xã Hải Dương. Ảnh: Mầu Hoàng Thiết

Trường Trung cấp Nông nghiệp Hà Tây sơ tán về làng phục vụ sản xuất. Ảnh: Mầu Hoàng Thiết

Tay cày tay súng-một người làm việc bằng hai.Vựa ngô thời chiến tranh (Ở các xã ven đê sông Hồng như huyện Khoái Châu-Hưng Yên,ven đê sông Đáy thuộc huyện Hoài Đức, Hà Nội đều lập vựa ngô kháng chiến chống Mỹ). Ảnh: Mầu Hoàng Thiết