Thế giới muôn màu của Oliver Follmi

Được đánh giá là một trong 50 nhiếp ảnh gia nổi tiếng nhất hiện nay của thế giới, theo bình bầu của tạp chí Life và nhiều cơ quan thông tấn Mỹ, là nghệ sĩ nhiếp ảnh người Pháp - Olivier Follmi. Anh không những giỏi về chuyên môn, là một tài năng xuất chúng trong nghệ thuật đón bắt ánh sáng, mà đã từng đi khắp năm châu, tìm hiểu về đất nước - con người, những nét sinh hoạt, tâm tư tình cảm cũng như tín ngưỡng của các dân tộc bản địa và ghi lại được hàng nghìn bức ảnh giá trị, trong đó có vùng núi Himalaya, Tây Tạng và Zanskar, vùng đất huyền bí và hẻo lánh nhất thế giới - nơi anh đã gắn bó 25 năm như một quê hương thứ hai.

Thiếu nữ Châu Phi

Vũ điệu Bharatanatyam 

Thường các nhà nhiếp ảnh tạo dựng danh tiếng ngay trên mảnh đất quê hương và tiếp cận với những vấn đề nóng bỏng, đang thu hút sự quan tâm đương đại. Riêng với Olivier Follmi, anh nổi tiếng khi ở nước ngoài và bởi một đề tài hết sức nhẹ nhàng, đó là cảnh sắc con người trong các sinh hoạt dân dã và cụ thể là văn hóa các dân tộc. Sinh năm 1958, trong một gia đình đa quốc tịch, cha người Thụy Sĩ, mẹ người Pháp đã cho anh cái tính phiêu lưu, thích khám phá và sở thích ấy đã được chắp cánh năm anh 17 tuổi, khi được tài trợ đi du lịch ở châu Á, và nước đầu tiên chàng trai trẻ đặt chân tới là Afghanistan.

Hứng thú với vẻ hoang sơ, tĩnh lặng của các thảo nguyên, núi đá cùng những vực thẳm, sông sâu của các thung lũng thuộc dãy Himalaya - dãy núi cao nhất quả đất còn có tên Mái nhà thế giới, nghệ sĩ đã dừng chân tại Zanskar và bắt đầu sự nghiệp sáng tác. Những bức ảnh đầu tiên của anh về đời sống Tây Tạng đã cho anh dành giải nhất cũng là giải thưởng lớn đầu tay vào năm 1980. Tiếp tục năm 1987 là giải Người không biên giới với phóng sự Tây Tạng-Zanskar và năm 1989, 91 là giải báo chí thế giới... Xuất phát điểm từ thung lũng Himalaya, từ năm 1984, anh đã du lịch khắp nơi, qua nhiều vùng đất gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Miến Điện, Thái Lan, Mexico, Colombia, Guatamela, Brazil, Equador, Amazon, Bolivia, Peru, Chile, Greenland, viễn đông Canada,... Từ những chuyến đi ấy, đã cho ra đời 30 cuốn sách ảnh độc đáo về vẻ đẹp tri thức và tâm hồn. Một số ấn phẩm lừng danh là Phật tử Himalaya, Cúng Dường, Trí tuệ Ấn Độ, Nơi núi gặp trời, Cội nguồn, Sự thức tỉnh, Hít thở và hy vọng... Anh cũng cộng tác với nhiều tạp chí như Life, Geo, National Geographic, Paris Match, Stern...

Thiên đình bên dòng Hằng Giang

Sách cội nguồn

Trong sự nghiệp của Olivier Follmi, người vợ, chị Danielle Pons-Follmi, cũng là một cộng sự giúp anh rất nhiều. Chị lớn lên ở Mỹ, học y tại Pháp - nơi hai người gặp nhau, sau khi ra trường thì xung phong tới làm việc tại Lào, Campuchia, Panama và giờ đây là cả ba châu lục. Lấy nhau rồi, họ càng đi nhiều hơn và mỗi lần du ngoạn đưa lại một cuốn sách. Trong khi anh khám phá những không gian rộng mở hoang dại qua ống kính thì vợ anh đi tìm hiểu các câu chuyện dân dã mà ghi chép lại. Đặc biệt yêu mến người dân vùng núi Himalaya, họ đã có nhiều đóng góp trong việc củng cố hòa bình, sự đa dạng và vẻ đẹp nơi này. Hai vợ chồng đã nhận bốn em nhỏ Tây Tạng làm con nuôi và lập nên tổ chức khuyến học HOPE giúp dân nghèo biết chữ.

Dù nức tiếng đồn là một tay ảnh kỳ tài, có nhiều tác phẩm phản ánh đa sắc cuộc sống các dân tộc song nghệ sĩ Olivier Follmi chỉ tự nhận mình là một nhà nhân học, chụp ảnh để lưu giữ những khoảng khắc đẹp và khung cảnh thái hòa. Ảnh của anh do vậy đẹp một cách hồn nhiên, thánh thiện, đầy vẻ tích cực. Nhiều tác phẩm có tính thiền, hiền hòa theo đạo Phật.

Trong hơn 20 năm sống ở các lục địa, gần gũi với quần chúng và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ đạo Phật - tôn giáo bản địa ở vùng núi Himalaya,  Olivier Follmi đã nghiệm ra được nhiều phẩm chất đáng quý của người dân và thể hiện nó một cách tuyệt đẹp trong các tác phẩm của mình. Các tác phẩm cho thấy đặc tính nổi bật nhất ở châu Phi là lòng nhân ái, Mỹ La Tinh - niềm vui sống, châu Á - sự chung thủy, vương quốc đạo Hồi - sự trinh tiết và thế giới Hindu - vũ trụ luận. Anh đã dành nhiều thời gian đặc tả chân dung trong đó nêu bật các cung bậc cảm xúc tự nhiên và chân thành của dân gian và xây dựng được tới 15 cuốn sách về tư tưởng Phật giáo. Hay nhất là cuốn Cúng Dường - một bộ sưu tập tổng quan về kiến thức và tư tưởng của các cao tăng Tây Tạng. Sách gửi đến bạn đọc 360 tấm ảnh màu, dưới mỗi bức là lời chú của một vị Phật, minh nhân đắc đạo và là những lời khuyên tinh thần phù hợp với mọi tín ngưỡng, gồm 52 tiểu mục, qua đó gửi đi những thông điệp về hòa bình và hy vọng trên khắp hành tinh. Qua tư tưởng của các đại sư như Dalai Lama, Kalu Rinpoche, Chogyam Trungpa, Shabkar, Jack Kornfield và Arnaud Desjardins, ngoài niềm hoan hỷ nhiều người còn có thể tự tìm cho mình một đường đi đúng đắn. Bằng những tuyết rơi, những dòng sông băng, những đỉnh núi đèo cao hiểm trở, nghệ sĩ cho người xem biết Himalaya là một nơi vô cùng lạnh giá, một năm có tới chín tháng tuyết rơi dày đặc, người dân chỉ chăn nuôi trồng trọt được một số loại, và ở trong những ngôi nhà đất mộc mạc... song ai nấy đều sống vô tư, thuần khiết. Dù đói nghèo cũng không bao giờ đi trộm cắp. Và ngày nào cũng tịnh tâm niệm Phật, đi chùa cầu an cho những người xung quanh và thế giới. Một cuộc sống hoàn toàn giản dị và cao cả. Nếu những ai chưa biết Himalaya khi xem sách có thể có vốn kiến thức rộng mở và một tinh thần nhân ái.

Olivier Follmi cũng có nhiều sách ảnh về đất nước Ấn Độ - vùng đất anh lưu lại lâu thứ hai. Một trong đó là cuốn Gợi cảm Ấn Độ, đặc tả một vương quốc huyền bí với hơn một tỷ dân, 18 ngôn ngữ cùng nhiều tôn giáo kỳ diệu. Mặc dù bề ngoài rất sôi động song trong từng sinh hoạt dân dã lại hết sức thanh bình với nhiều khoảng lặng, người dân luôn giữ cho mình những sự riêng tư, thầm kín. Họ tiếp nhận xu hướng hiện đại nhưng không đánh mất truyền thống. Hơn thế còn sống chan hòa với muôn vật. Ai nấy yêu mến con bò, con voi, con khỉ...; thích làm đẹp, thường trang trí nhà cửa, trang sức cho mình và vật nuôi. Cũng thích múa hát và cực kỳ sùng đạo.

Cũng về Ấn Độ là cuốn Trí tuệ Ấn Độ, còn gọi Sự thông thái: 365 ngày/ 365 tư tưởng hiền triết, giới thiệu gần 400 tấm ảnh màu, mỗi bức là một ngày trong năm và về một con người, một tu sĩ hoặc nhà tư tưởng, nhà thơ với những lời vàng thước ngọc. Sách có ý ca ngợi lối sống hiền hòa giữa người với thiên nhiên, tư tưởng từ bi, hỷ xả mà qua đó những bậc chân nhân đạt tới cảnh giới thanh tịnh đẹp đẽ vô cùng - nói theo đạo Phật là đã tới niết bàn và khuyên nhủ những ai còn mê muội từ bỏ dục vọng tầm thường để sống có ích.

Về châu Phi, có cuốn Cội nguồn đưa người xem đến trung tâm của đời sống lục địa đen với những phong cảnh tuyệt mỹ như sa mạc Namibia rực nắng, các thảo nguyên và rừng thưa Cameroon bát ngát, và quan trọng hơn ở đó có những bộ tộc lâu đời như người Hamar, người chăn cừu Himba và dân du mục Peul... mang trong mình những di sản, những phong tục, tập quán độc đáo. Các di sản của họ đã tạo nên sự giàu có cho nền văn hóa châu Phi, và là các giá trị được tiếp dẫn nhiều đời qua đường truyền khẩu và một lần nữa được phản chiếu một cách lộng lẫy dưới sự dẫn dắt tài tình của các lãnh tụ, từ Leopold Sedar Senghor tới Nelson Mandela. Qua những bức ảnh chân thực, bạn đọc có thể hiểu tại sao châu Phi được gọi là một trong ba cái nôi của thế giới.

Ngoài sách ảnh, nhiều sáng tác của Olivier Follmi cũng thường xuyên được đăng trên mặt báo, phải kể đến các tấm ảnh như Câu chuyện của thiên nhiên, Đồng lúa ở Tamil Nadu, Hang sư tử ngủ, Ngọn đèn trong đêm Zanskar, Thiền định bên dòng Hằng giang, Tuyết đầu mùa ở Charka, Vũ điệu Bharatanatyam, Vũ điệu Kerala,... Và mỗi năm, lại có thêm nhiều tác phẩm mới cho thấy những lát cắt cô đọng, xinh đẹp về các vùng đất. 

Vì niềm đa mê khám phá như vậy, giới báo chí đã đặt cho Olivier Follmi danh hiệu Nhiếp ảnh gia du khảo vô địch.

                                                                                                            (Bài đăng trên tạp chí Mỹ Thuật-Nhiếp ảnh số 09/2013)