Điêu khắc của những người trẻ đã thực trẻ về tư duy và hình thức?
“Điêu khắc của những người trẻ” là cuộc triển lãm do Câu lạc bộ Họa sỹ Trẻ của Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức tại Ngô Quyền từ ngày 30.6 đến ngày 5.7.2013. Triển lãm trưng bày hơn 20 tác phẩm của 13 tác giả (dưới 35 tuổi). Theo như ban tổ chức cho biết, thì đây là cuộc triển lãm lần thứ 2 dành cho các tác phẩm điêu khắc và sẽ được triển lãm định kỳ hàng năm nhằm khuyến khích các họa sỹ làm điêu khắc.
Điêu khắc của những người trẻ, một nhan đề khá quyến rũ người xem, nhưng không biết thực chất từ nhan đề đến tác phẩm là thế nào. Tôi đã hỏi rất nhiều người về triển lãm này trước khi đến, nhưng hầu như ai cũng lắc đầu bảo chưa xem, hoặc cũng không có gì đáng nói. Điều này càng khiến tôi nghĩ ngợi. Chẳng lẽ triển lãm của những người trẻ mà sao chính những người trẻ cũng ít quan tâm? Đọc các trang mạng thì hầu như không có thông tin, hoặc các thông tin được lặp đi lặp lại.
Trẻ mà sao vẫn cũ?
Đến tận nơi mới vỡ lẽ, dù là mấy bài báo thường khen theo lời giới thiệu của ban tổ chức, nhưng thực chất, triển lãm buồn tẻ hơn cả thái độ của những người tôi đã gặp. Cũng như triển lãm năm 2012, đa phần các tác phẩm trưng bày ở đây là tác phẩm nhỏ, khiến cho người ta dễ lầm tưởng đó chính là tiêu chí của ban tổ chức. Tuy nhiên, nhỏ hay lớn không phải là vấn đề quan trọng mà vấn đề các tác phẩm đó nói được lên được điều gì?
Dường như cái cũ được bộc lộ ra quá mạnh trên những tác phẩm rồi cả không gian trưng bày. Các tác phẩm với kích thước nhỏ được bày co cụm, hoặc dàn hàng ngang một cách miễn cưỡng bên mảng tường trái của triển lãm. Vài tác phẩm được đặt ở giữa, rồi vài tác phẩm lớn hơn chiếm không gian ô hộc của căn phòng tầng 2 nhà triển lãm 16 Ngô Quyền. Cách bài trí này khiến tôi nhớ lại cảm giác xem triển lãm Toàn Quốc từ những năm 90 của thập kỷ trước. Dường như cái sự nhỏ của các tác phẩm đang được co lại trong không gian của chính nó trên những cái bục trắng đơn điệu giữa những bức tường trắng. Trừ 3 tác phẩm Chiếc ghế 1 của Nguyễn Duy Mạnh, Tuổi thơ của Hà Mạnh Chiến và Chuyện quê 1 của Kù Kao Khải, là có một chút không gian riêng bởi chúng mang nhiều tinh thần của sắp đặt hơn là điêu khắc. Giữa không gian của những tác phẩm nhỏ đặt trên bục lọt vào một tác phẩm gò nhôm treo ở một góc khuất chẳng ăn nhập gì với câu chuyện của triển lãm.
Có thể nhiều người sẽ cho rằng, điều kiện trưng bày ở Việt Nam chỉ có thế thôi. Phòng triển lãm nhỏ, tác phẩm nhỏ chỉ bày được đến thế là cùng. Tôi thì không cho rằng như vậy. Nếu đã làm triển lãm thì cũng cần có một sự thiết kế không gian sao cho hợp lý để trưng bày. Nhất là đa phần các tác phẩm ở đây nhỏ về kích thước, nên chúng còn kén không gian hơn nhiều các tác phẩm lớn. Bởi tác phẩm nhỏ đòi hỏi sự thưởng ngoạn chi tiết, tỉ mỉ hơn. Chưa kể đến sự cộng hưởng của các tác phẩm trong một không gian chung. Điều này cho thấy, mặc dầu họ là những người trẻ làm điêu khắc, làm triển lãm nhưng không thể nâng được tác phẩm trong mắt người xem khi trình bày tác phẩm. Đấy là chưa kể đến các nhãn tên tác phẩm được viết, hoặc đánh máy một các rất cẩu thả, như một sự thiếu trân trọng chính tâm huyết của mình.
Chuyện quê I của Kù Kao Khải
Kích thước và tư duy liệu đã mới?
Ngoài không gian trưng bày rất mất điểm của những người trẻ này, thì tác phẩm của họ có đem đến một cảm quan mới gì không? Quay trở lại với vấn đề kích thước nhỏ của các tác phẩm được đa số các nghệ sỹ trưng bày ở đây. Đối với điêu khắc hiện đại, thì kích thước chủ định của tác phẩm chính là sự phản ánh tư duy của tác giả đối với không gian và tiêu chí vấn đề được đặt ra. Do đó, nhỏ hay lớn luôn có vị thế riêng, tầm vóc riêng, nó ăn khớp với cả chất liệu và không gian diễn hình. Nhưng thật tiếc thay, hình như các nghệ sỹ trẻ của ta chưa thực sự ý thức được điều đó để tạo nên sự tương thích.
Dầu rằng ý thức về khối đã được nhen nhóm trong một số tác phẩm như seri các tác phẩm 3 Con chim của Thái Nhật Minh được bày ở giữa phòng triển lãm làm thành một chuỗi chuyển động dãn nở. Nhưng cái tên lại không tạo nên sự liên tưởng đó.
Tác phẩm Đàn bò của Phạm Văn Tuấn cũng thật xinh xắn và chau chuốt trong chuyển động của những tấm lưng và những chiếc sừng. Nhưng chúng mới mỹ nghệ làm sao với cái vẻ bóng nhoáng vàng tươi màu gỗ. Chúng còn khiến tôi liên tưởng xa xôi đến các ông di lặc gỗ vàng tâm bày dàn hàng ở các quầy lưu niệm. Chưa kể thoạt nhìn cái đàn bò đó giống hơn một đàn châu chấu, bởi cái chất dũng mãnh của những con bò rừng dường như biệt tăm.
Ngủ của Bùi Xuân Việt
Chưa kể các tác phẩm mà thoạt nhìn đã thoáng thấy bóng dáng của người đi trước như tác phẩm Qua song sắt và Tự vệ của Trần Văn An. Tác giả này hiện đang là sinh viên khoa điêu khắc trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và tác phẩm như thể rập khuôn với nhà điêu khắc Khổng Đỗ Tuyền. Nếu chăng tác phẩm chỉ là bài tập thực hành của trường thì câu chuyện sẽ khác, nhưng khi đưa ra công chúng thì có lẽ bản sao dù là tốt mấy đi chăng nữa cũng không cho thấy tính độc lập trong tư duy của tác giả để biểu thị ý tưởng của mình.
Tuy nhiên cũng có tác phẩm đem lại một cái nhìn sâu hơn về tư duy khối hình và sự liên kết ý tưởng như Ngủ của Bùi Xuân Việt. Nó đem lại nhiều hơn cảm xúc thị giác trong tính tư duy không cần mô tả nối ghép với hiện thực. Trên chiếc gối gỗ bung ra những khối lập phương khá ngẫu nhiên phi hình dạng. Tác phẩm này đạt được ở ranh giới giữa cái thực và cái không thực. Còn Đối với những tác phẩm có tính sắp đặt như tác phẩm của Kù Kao Khải có lẽ đem đến cảm quan tốt hơn bởi chất xù xì thô mộc.
Nghệ sỹ trẻ làm điêu khắc là một cách thay đổi tư duy trong sáng tạo và là một hoạt động đáng khuyến khích. Việc tổ chức các cuộc triển lãm có tính định kỳ như triển lãm này của Câu lạc bộ Họa sỹ trẻ - Hội Mỹ thuật Việt Nam là thực sự cần thiết để các nghệ sỹ có điều kiện soi mình trước công chúng. Hy vọng rằng trong những năm tới, ta có thể có được những triển lãm chuyên nghiệp hơn và các tác giả trẻ thực sự trẻ trong tư duy sáng tạo.
T.T.H
