Lê Thừa Tiến một họa sỹ Huế của thời Mở Cửa

Với các triển lãm trong và ngoài nước: Tại Hoa kỳ (1997, 1998, 2007), Úc (2006, 2009), Campuchia (2011), Pháp (1992, 1997, 2012), Hà Lan (1995, 1997, 2004, 2013), Đức (1998), Thái Lan (1998, 2014), Venezuela (2001), Nhật Bản (2013, 2016), Myanmar (2013).. và một số giải thưởng nổi bật:  1997/1998: Freeman Asian Artists Award, Hoa Kỳ. 2003: Giải thưởng của Hội đồng Văn hóa Á Châu (ACC) Newyork,  Hoa kỳ.  1995: Học bổng Tu nghiệp Arlberg-UNESCO. 1996: Học bổng Bộ Ngoại giao & Phát triển Vương quốc Hà Lan. 2008-9: Học bổng Cao học ENDEAVOUR của Chính phủ Úc.   2011: Heinrich Boell Foundation Grant,  Đức. 2015 & 1997: Vermont Studio Center Fellowship…cùng các triển lãm ở Việt Nam… Vừa qua, Lê Thừa Tiến là họa sỹ Huế duy nhất được chọn tham gia Triển lãm “Mở cửa - Mỹ thuật 30 năm thời kỳ đổi mới” do Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm - Bộ VHTT và DL tổ chức tại Hà Nội 21/9/2016.

Họa sỹ Lê Thừa Tiến 

Trong những năm đổi mới và hội nhập của mỹ thuật Việt Nam từ năm 1986-2006, nhiều họa sỹ Huế với các độ tuổi khác nhau đã góp phần tích cực trong sáng tạo nghệ thuật vào giai đoạn này, như họa sỹ Vĩnh Phối, Trương Bé, Bửu Chỉ, Hoàng Đăng Nhuận,  Phạm Đại, Dương đình Sang, Nguyễn Duy Linh, Hồ sỹ Ngọc, Lê Thừa Tiến, Trần Hữu Nhật, Phan Hải Bằng, Lê Văn Nhường, Võ Xuân Huy, Phạm Trinh, Nguyễn Thị Huệ, Tô Trần Bích Thúy, Nguyễn Tuấn… Nhưng tại triển lãm “Mở cửa - Mỹ thuật 30 năm thời kỳ đổi mới” do Cục Mỹ thuật, Nhiếp Ảnh và Triển lãm (Bộ VH-TT&DL) tổ chức vừa qua chỉ có một họa sỹ Huế duy nhất là Lê Thừa Tiến được chọn là một trong số 49 họa sỹ toàn quốc tham gia triển lãm “đình đám” này. Đây là một trong những điều vinh dự lớn cho họa sỹ Lê Thừa Tiến, anh đã mang lại một luồng sinh khí mới cho đời sống mỹ thuật ở Huế và góp phần khẳng định dấu ấn trong sáng tạo nghệ thuật thời kỳ đổi mới với những cái nhìn khác xưa, tư duy hình tượng mới lạ những vẫn giữ được tính truyền thống trong tạo hình và tố chất khám phá mạnh mẽ. Đồng thời anh cũng thể hiện rõ sự  khát khao sáng tạo, không ngừng tìm kiếm cái mới và mạnh dạn hội nhập, học hỏi từ các trung tâm nghệ thuật lớn của khu vực và thế giới. Sức mạnh của Lê Thừa Tiến là ở chỗ anh luôn khơi dậy được nội lực sáng tạo ẩn dấu tiềm tàng bên trong của mình. Việc chỉ có một họa sỹ Huế duy nhất là Lê Thừa Tiến tại triển lãm được coi là sự kiện văn hóa nổi bật ở Việt Nam năm 2016, điều đó cũng cho thấy các sáng tác của anh đã trãi qua sự lựa chọn khá chặt chẽ, nghiêm túc và cũng rất khắt khe của các giám tuyển (curator) tại triển lãm quan trọng này.

Lê Thừa Tiến, Chắp tay sen, giấy bồi, 2009

Lê Thừa Tiến sinh năm 1964 tại Huế, nguyên quán Mỹ xuyên, Phong Điền, Thừa Thiên Huế. Năm 1988 anh tốt nghiệp cử nhân mỹ thuật tại Đại học Mỹ thuật Huế, rồi làm giảng viên tại Khoa Hội họa của trường. Từ năm 1995 – 1996, anh tu nghiệp trên đại học tại Học Viện Mỹ thuật Hoàng gia (Rijksakademie van Beeldende Kunsten) Amsterdam, Hà Lan. Năm 2008 – 2009: tốt nghiệp Thạc sỹ Mỹ thuật, Trường Nghệ thuật và Thiết kế (Arts & Design UNSW), Đại học New South Wales, Sydney, Úc. Sau khi về nước anh chọn cho mình con đường riêng là nghệ sỹ tự do. Từ đó anh tập trung vào sáng tạo và tìm kiếm những cơ hội triển lãm, giao lưu quốc tế và tạo dựng thị trường tranh của mình. Đó là một sự “táo bạo”, một sự “mở” đầu tiên, khác biệt mà anh lựa chọn với bao khó khăn phía trước, điều mà ai cũng dễ dàng nhận ra ở môi trường nghệ thuật khép kín, còn nhiều hạn chế ở Huế.

Lê Thừa Tiến, Bóng đổ, sắp đặt,1998

Trên con đường sáng tạo nghệ thuật, anh đã gặt hái được những thành công đáng ghi nhận với nhiều triển lãm quốc tế và trong nước. Khi còn là giảng viên của Khoa Hội họa, nhiều sinh viên rất hâm mộ và thích cách dạy đòi hỏi tố chất sáng tạo cao cũng như phải có tư duy mẫn cảm trong học nghệ thuật mà anh khởi xướng. Anh dạy sinh viên muốn trở thành họa sỹ thì phải học và nắm thật vững vàng kỹ năng tạo hình hàn lâm, nhưng không vì vậy mà quá cứng nhắc, trói mình vào những bài học kinh điển, sinh viên mỹ thuật phải có tinh thần sáng tạo ngay trong từng bài tập, bài học. Trong thời gian này, Lê Thừa Tiến bằng nhiệt huyết và đam mê nghệ thuật của mình, đã giới thiệu cho công chúng nghệ thuật về nghệ thuật Sắp đặt, vốn lúc này vẫn còn mới mẻ ở Việt Nam. Họa sỹ Lê Thừa Tiến tham gia nhiều hoạt động nghệ thuật tại Huế, trong đó có những tác phẩm sắp đặt đầy ấn tượng được dựng lên trong các kỳ Festival tại Huế. Công chúng vẫn nhắc đến những sáng tác của anh như tác phẩm Đông về rất gần với Quốc họa (chất liệu lụa - 50 x 110), sáng tác năm 1989, anh vẽ  một đàn kiến di chuyển theo đường sóng và chạy dài ở trục dọc của tranh, những con kiến bé nhỏ, mong manh nhưng đầy sức mạnh ý chí tồn tại trong sa mạc mênh mông của kiếp đời. Tác phẩm thực sự là ẩn dụ về bao gian lao trên cõi trần của những kiếp người và sự tha hóa của tự nhiên. Tác phẩm sắp đặt Ánh trăng diện tích trưng bày 140m2 tại festival Huế 2002 đầy ấn tượng với màu tím Huế xao động hiện ra qua những hình sắc nổi chan hòa ánh sáng trong trẻo, trên dòng sông Hương thơ mộng và càng thêm thi vị, trữ tình hơn. Cũng tại Festival Huế 2002 còn có tác phẩm Hoa cỏ với 7000 chiếc chong chóng bằng giấy cắm lên bãi cỏ xanh đầy ấn tượng, chúng tạo nên những cánh quạt chuyển động trước gió, gợi lên những nỗi niềm và sự nghĩ suy về cuộc sống đầy năng động.

Lê Thừa Tiến, Địa cầu, than+ thép, 1,25cm, 2013

Lê Thừa Tiến còn được công chúng yêu nghệ thuật biết đến và quan tâm với vai trò là một nhịp cầu nối trong các hoạt động nghệ thuật giữa người họa sỹ với công chúng, với một số tổ chức văn hóa nước ngoài mà anh được biết đến và có cơ hội sáng tạo, triển lãm, giao lưu nghệ thuật. Như Gạo và Đất (chất liệu tổng hợp) và Bóng đổ – 1997 vừa là sắp đặt, vừa là một tác phẩm tương tác sinh động của anh. Nhưng đến “Việt Nam cuộc chiến tranh hóa thạch” được trưng bày ở Mỹ năm 1998 và tại Đức 1999 thì sự ám ảnh chiến tranh, cách nhìn về hậu chiến đã rất mới mẻ, công chúng cảm nhận được trong ý tưởng sắp đặt của Lê Thừa Tiến sự nén lặng của “hóa đá” tàn khốc, nỗi đau đớn của con người và tội ác của chiến tranh phi nghĩa. Riêng tác phẩm Chúng ta từ đâu đến trưng bày tại Nhật năm 2003 đã gây xúc động người Nhật bởi lối trình diễn nghệ thuật mang tính khác biệt nhưng đầy lay động của anh, sự ám thị không gian, thời gian và sức mạnh dân tộc tính trong nghệ thuật. Lê Thừa Tiến không ngại ngần khi đi sâu vào những nội dung xã hội gay cấn mà nhiều họa sỹ Huế khác e dè hoặc chỉ “thở dài” thủ phận anh đã nghiên cứu về thân phận con người sau chiến tranh với những tác phẩm đầy suy tư, day dứt tâm can. Năm 2009 tại Sydney (ÚC), Lê Thừa Tiến trưng bày tại Trung tâm Nghệ thuật Casula Powerhouse 2 tác phẩm Chắp tay sen (45 x 65 x105 cm) đặt trên các bục cao tạo thành dãy hình tượng trang nghiêm và Nụ cười của Phật làm bằng (giấy bồi) và gốm Raku (Nhật Bản). Đó cũng là cách nhìn nhận đầy nội tâm của anh  khát vọng đoàn viên của dân tộc sau những tháng năm chiến tranh bi thương, mất mát và ẩn dấu tinh tế, sự hướng về bình an, hạnh phúc thấm đượm dấu ấn Phật giáo - mà Huế quê hương của anh là một trong nơi thẩm đẫm tinh thần tâm linh nhan văn này. Gần đây nhất là sự xuất hiện tác phẩm Ký ức của rừng của Lê Thừa Tiến tại Kenpoku Arts Festival 2016 ở Nhật Bản, hình ảnh những cành cây cong gãy, cháy khô trong ánh chiều gợi lên sự tàn phá, lụi tàn của thiên nhiên. Sự gửi gắm tinh thần nhân văn ẩn chứa triết lý sâu sắc của anh đã làm cho công chúng ám ảnh và hiểu rõ hơn về cuộc sống, với bao nhiêu nỗi niềm cần giải hóa ở con người. Suzanne Lecht, Giám đốc nghệ thuật, Gallery Art Vietnam đã đánh giá về họa sỹ Lê Thừa Tiến “Lê Thừa Tiến là một nghệ sỹ với cuộc đời và tác phẩm thấm đẫm ký ức. Sinh ra ở cố đô Huế- miền đất của những vương triều huy hoàng phai tàn bởi thời gian và chiến tranh. Những sáng tác của Tiến đậm chất hoài niệm. Xuyên suốt những sáng tạo của ông; phong phú về chất liệu lẫn loại hình; từ hội họa, điêu khắc, nghệ thuật sắp đặt, đến các dự án nghệ thuật cộng đồng; tất cả đều thể hiện một chiều sâu tâm linh; một vẻ đẹp thuần khiết, thánh thiện. Các tác phẩm sơn mài gần đây nhất của ông, mở ra những khoảng không sâu thẳm, trống rỗng và đơn sắc, như đánh thức lại niềm hoài nhớ về những phế tích cổ xưa, tưởng chừng đã mãi mãi bị lãng quên trong dòng chảy của lịch sử và thời gian. Bên dưới vẻ mặt ngoài phẳng lặng, là địa tầng của những mật đạo ẩn hiện qua vô số lớp sơn mài trong suốt chồng lấp lên nhau, được đánh sáng bóng trên bề mặt, toả ra một luồng ánh sáng ma mị, đưa người xem tiến vào một cuộc đối thoại giữa tác phẩm và chính họ. Đó là không khí thiền định khi ta suy tư và cảm nhận về cái uy nghiêm của thời gian trước những gì còn sót lại.” (vựng tập Lê Thừa Tiến).          

P.T.B