Hội họa Việt Nam, một diện mạo khác

Ngày 19/10/2015 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội đã khai mạc triển lãm “Hội họa Việt Nam - Một diện mạo khác”. Triển lãm giới thiệu hơn 50 tác phẩm nghệ thuật đặc sắc từ các nghệ sỹ thành danh của trường Mỹ thuật Đông Dương như Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu, Nguyễn Trọng Hợp, Lê Quốc Lộc, Trọng Kiệm, Mai Văn Nam, Phan Thông, Trần Duy… Các tác phẩm của triển lãm thuộc sở hữu sưu tập tư nhân của Nhà sưu tập Nguyễn Minh.Bộ sưu tập hội họa Việt Nam hiện đại của Nguyễn Minh với gần 200 tác phẩm, rất đáng xem trân trọng bởi sự nhạy cảm văn hóa và mức độ đầu tư đáng kể, nhất là nhiều tác phẩm được ông mua về từ các phiên đấu giá nghệ thuật quốc tế. Cơ may của các nhà sưu tập có thể nói là trời cho khi họ cách này hay cách khác đến với nghệ sỹ và các tác phẩm nghệ thuật, mặt khác họ cũng là những nhà kinh doanh giỏi để có thể đầu tư vào nghệ thuật, khi nước ta thị trường nghệ thuật còn hết sức non trẻ.

Lê Phổ, Tĩnh vật hoa hướng dương và hoa mẫu đơn, sơn dầu

Vũ Cao Đàm, Mẹ và con, sơn dầu, 1967

Vũ Cao Đàm, Chuyện trò, sơn dầu, 1964

Nguyễn Minh xuất phát từ truyền thống chơi đồ cổ trong gia đình, riêng bộ sưu tập đồ cổ của ông cũng giá trị, và sau này, khi là bạn của những người con ông Đức Minh (Bùi Đình Thản), Nguyễn Minh được coi là người đầu tiên mua được một số tác phẩm từ sưu tập Đức Minh khi bộ sưu tập đó tan vỡ. Trong những năm gần đây, khi ý thức được ý nghĩa và giá trị của sưu tập nghệ thuật, Nguyễn Minh chuyển sang một hướng khác là tham gia các phiên đấu giá quốc tế. Từ đó, ông bắt đầu đem về nước nhiều tác phẩm nghệ thuật từ giới thiệu của các hãng Christie’s, Sotheby’s, và các Nhà đấu giá khác khác. Số phận của các tác phẩm chắc còn long đong nhiều, bởi khả năng lưu giữ có hạn của tất cả các nhà sưu tập Việt Nam, cho nên, bất kỳ lúc nào, việc giới thiệu được các tác phẩm nghệ thuật quý, cũng là cơ hội tốt cho công chúng yêu nghệ thuật và dịp để đánh giá vai trò của nghệ thuật đối với văn hóa xã hội.Bất kỳ một quốc gia, dân tộc nào trải qua những cuộc chiến tranh quá dài và sự phức tạp về chính trị của các chính thể, thì văn hóa rất ít cơ may, mặc dù nó chính là động lực sống còn của quốc gia dân tộc ấy. Việt Nam chính là đất nước có bối cảnh văn hóa như thế.

Lê Thị Lựu, Người phụ nữ ở Pyrenees, sơn dầu

Trọng Kiệm, Chân dung Bảo Long, sơn dầu, 1989

Phan Thông, Phong trào hợp tác xã Đại Phong, màu nước, 1961

Phạm Hậu, Phong cảnh nông thôn, sơn mài, 1945

Từ cuối thế kỷ 19, là thời của chính quyền thực dân Pháp cai trị và sự bất lực của triều đình phong kiến, và những cuộc khởi nghĩa Văn thân yêu nước. Nửa đầu thế kỷ 20, là những cuộc đấu tranh yêu nước của nhiều tổ chức, đảng phái, cuối cùng Đảng Cộng sản Việt Nam đóng vai trò quyết định trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Đất nước chia cắt thành hai miền tới hơn 20 năm, từ 1954 - 1975, và một cuộc tái hợp gian nan. Rồi thời Bao cấp, phục hồi hậu chiến, thời Mở cửa và kinh tế thị trường… suốt một trăm năm của thế kỷ 20, nền văn hóa Việt Nam, như hệt bà mẹ trong chiến tranh, dành dụm nuôi con, chăm bẵm và giành phần thiệt thòi về mình. Nhiều đình đền chùa bị phá hủy, nhiều cổ vật bị tiêu tan, buôn bán và chạy ra nước ngoài, nhiều văn nghệ sỹ thất cơ lỡ vận, sau cùng là nhiều tác phẩm của họ phiêu bạt.

Trần Duy, Đình nhà Mạc, lụa, 1998

Việc chúng được lưu giữ trong các sưu tập cho đến ngày hôm nay, thì có thể nói, trước tiên vì chúng có giá trị thức tỉnh con người, và những người thức tỉnh đã bằng cách này hay cách khác gìn giữ chúng, trong những điều kiện gần như không thể.Mỗi bộ sưu tập tốt đều có thể là một diện mạo văn hóa nghệ thuật theo cách của nó, và vì vậy bộ sưu tập của Nguyễn Minh cũng có thể nói là Hội họa Việt Nam - Một diện mạo khác. Đây cũng là tên quyển sách nghiên cứu về hơn 200 tác phẩm nghệ thuật đang được lưu giữ trong sưu tập, thực hiện bởi nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng và cộng sự trong 2 năm vừa qua. Ấn phẩm đặc biệt này được ra mắt công chúng vào ngày Khai mạc triển lãm. Triển lãm đã nhận được sự giúp đỡ của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Cục Mỹ thuật và Nhiếp ảnh, Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng, Nhà tổ chức sự kiện nghệ thuật ACCAviet, cùng nhiều bạn bè, đồng nghiệp và các nghệ sỹ. Triển lãm kết thúc ngày 23/10/2015.

Nguyễn Minh, nhà sưu tậpKhởi nguồn từ sưu tập cổ vật, thư họa và nghệ thuật, Nguyễn Minh là một trong những nhà sưu tập văn hóa & nghệ thuật hiếm hoi ở Hà Nội hiện nay. Bộ sưu tập nghệ thuật hiện tại của Nguyễn Minh lưu giữ hơn 200 tác phẩm trải dài qua nhiều giai đoạn từ thời kỳ trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thời chiến tranh, Bao cấp và giai đoạn Đổi mới, kéo dài từ những năm 1940 - 1990 thế kỷ 20. Nghệ sỹ có tác phẩm trong sưu tập Nguyễn Minh bao gồm nhiều thế hệ thành danh của nghệ thuật Việt Nam hiện đại, như Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Trọng Hợp, Lê Quốc Lộc, Mai Văn Hiến, Trọng Kiệm, Trần Duy, Nguyễn Dung, Đặng Xuân Hòa, Thành Chương, và nhiều người khác. 

V.H.T

(Bài đăng trên Tạp chí Mỹ thuật Nhiếp ảnh số tháng 10/2015)