ẢNH KHỎA THÂN KHÓ CHỤP, KHÓ THẨM ĐỊNH

Ảnh nude có từ bao giờ?

Không nhiều người biết, ảnh nude có từ rất sớm trên thế giới vào khoảng thế kỷ 19 ít lâu sau khi người ta phát minh ra máy ảnh. Các nhà nhiếp ảnh phương Tây tạo dựng ảnh khỏa thân như loại ảnh mang tính mỹ thuật và thường chọn mẫu nữ với các hình thức thể hiện theo lối truyền thống. Ảnh khỏa thân gắn liền với hình thể để ám chỉ,  tượng trưng cho nữ thần, chiến binh, và các vị thần.  Về sau ảnh nude phát triển mạnh và các nhà nhiếp ảnh tân tiến chụp ảnh mẫu như bản thân họ vốn có và diễn tả hoặc nhấn mạnh các giá trị thẩm mỹ của cơ thể, để phân biệt với những bức ảnh khiêu dâm, hướng về  bản chất tình dục của các tác phẩm. Càng về sau,  ảnh khỏa thân càng thiên về mô tả những hình ảnh mang tính cá nhân và riêng tư hơn...

Và Tây chụp như thế nào? 

Hồi đầu, các nhiếp ảnh gia sử dụng ánh sáng mềm mại và đặt người mẫu trong ánh sáng sao cho làm nổi bật các  yếu tố mà tác giả quan tâm nhấn mạnh. Nhiều bức ảnh được chỉnh sửa hậu kỳ khá kỹ trong buồng tối làm người mẫu nuột nà tránh các yếu tố gây sốc không cần thiết. Nhiều bức ảnh siêu thực khỏa thân ra đời với nhiều xử lý kỹ thuật để  làm biến dạng hình ảnh, hay dùng ánh sáng gắt và bóng tối tương phản để tạo ra những bức ảnh đen trắng ấn tượng mang tính chơi sáng nhiều hơn. Việc cắt cúp và chụp cận cảnh một số bộ phận để làm nổi bật  cơ thể con người cũng được lưu tâm. 

Theo Saatchi and Saatchi - một trang web của Anh: Vào giữa những năm 1800, nhà nhiếp ảnh khỏa thân người Pháp Jean Louis Marie Eugene Durieu và họa sỹ Eugene Delacroix đã hợp tác  tạo ra một loạt ảnh  khỏa thân  gây ấn tượng. Nhà nhiếp ảnh lừng danh Man Ray vốn nổi tiếng với tác phẩm “Nước mắt thủy tinh” cũng từng chụp ảnh nude với một số tác phẩm mang tính siêu thực như  “Vô đề”  “Untitled” (1924) và “Các sở thích (“Le violon d’Ingres”)-1924)… Nhiếp ảnh gia  Robert Mapplethorpe được biết đến với những bức chân dung khỏa thân của mình, đặc biệt là hình ảnh khoả thân nam trong “Sách đen”(“The Black Book”) của ông  gây ra nhiều tranh cãi vì ranh giới của nó với ảnh khiêu dâm rất gần nhau. Các nghệ sỹ khác sau này được biết đến với nhiếp ảnh khỏa thân bao gồm Rudolf Koppitz, Edmund Teske, Charles Swedlund, Hans Bellmer, Andrew Kertész, Edward Weston, Bill Brandt, Felix-Jacques Antoine Moulin, Jean-Christophe Destailleur, Judy Dater, và Irving Penn…

Ảnh trong bài: Một số ảnh nude đoạt giải tại một số cuộc thi ảnh quốc tế ở Mỹ, Anh, Pháp mấy năm gần đây

Còn ảnh nude ở ta: phần nhiều còn  “sượng” và “trơ”!

Ảnh nude vào Việt Nam muộn hơn rất nhiều so với thế giới và một số bức ảnh chụp nude người VN là của một số người Pháp thời Pháp thuộc…Hiện số tác giả chụp nude ở Việt Nam cũng rất ít, chỉ khoảng trên dưới 10 người. Nghệ sỹ nhiếp ảnh Đặng Ngọc Thái cũng từng chụp 1 số ảnh nude cho biết: anh không phải là người chụp ảnh nude nhiều, nhưng cũng biết thưởng lãm. Và xem bộ ảnh nude nổi tiếng của thế giới từ xưa tới nay, so với các bộ ảnh của Việt Nam thì thấy phần lớn ảnh nude Việt Nam còn “sượng”, một số tác giả dùng các phần mềm vi  tính (photoshop) nắn, chỉnh sửa mẫu quá nhiều. Ảnh nude Việt Nam đẹp nhưng là cái đẹp của một cô gái dùng toàn hàng hiệu, đắt tiền mà không thấy cái duyên lộ ra. Trong khi ảnh nude đẹp thế giới đúng là tác phẩm nhiếp ảnh. Đẹp về khoảnh khắc, về ánh sáng, về tạo hình, người xem thấy được vẻ đẹp thiên phú trời cho của cô gái nhưng cũng thấy được cái đẹp trong cảm xúc của người cầm máy, sáng tạo khi chụp. Còn ảnh nude Việt Nam đẹp “trơ”, ít cảm xúc. Một số nhà nhiếp ảnh khác khi được hỏi cũng cho rằng ảnh nude ở Việt Nam nhìn còn hiền lành, chủ yếu khai thác vẻ đẹp đường cong của mẫu mà thiếu những góc nhìn táo bạo, có ý tưởng riêng. 

Vài ý kiến  cá nhân

Theo tôi,  ảnh nude là một thể loại rất khó nhưng không phải là thể loại khó nhất trong ảnh nghệ thuật. Dĩ nhiên người cầm máy nào cũng muốn thử sức mình ở lĩnh vực ảnh nude. Nhiều người lầm tưởng ảnh nude khá đơn giản, nhưng thực ra trong ảnh nude cũng có sự phân định ra các thể loại nhỏ (hay các nhánh) như: Erotic (khêu gợi, coi cơ thể như một biểu tượng của sex), enviroment nude (lấy ngoại cảnh làm cảm hứng để làm bật lên chủ thể), art nude (dùng nude như một chất liệu để truyền tải một ý tưởng nghệ thuật)...

Ngoài ra là loại ảnh “gợi cảm” (glamour photography), ảnh “khiêu dâm” (pornography). Cũng có những sự phân loại khác như fragments (cơ thể trong từng bộ phận), figures (các “vòng”, các số đo cơ thể), probes (lĩnh vực khảo sát khoa học)...

Tôi quan niệm: người mẫu đẹp không quan trọng,  nhất là đẹp theo kiểu số đo ba vòng đạt chuẩn. Quan trọng là người mẫu nhạy cảm, tinh tế hoàn toàn thấu hiểu và sẵn lòng tạo dáng để nhà nhiếp ảnh sáng tạo. Ảnh nude có thể thuần túy tôn vinh cơ thể tạo hóa trời ban cho người mẫu “Người là hoa của đất” nhưng thú vị hơn nếu thông qua ảnh mà tác giả kể được câu chuyện phía sau, đó có thể là những mảnh ký ức của một cuộc tình, sợi dây liên kết mong manh, mà bền chặt trong tình cảm, sự xa lạ bất ngờ và những đột biến trong cảm xúc, sự bé nhỏ, hữu hạn của con người trước thiên nhiên…

Chụp nude ở Việt Nam mang tính nghệ thuật cực kỳ khó khăn, không như ở Tây: mẫu sẵn có tha hồ chọn, studio sẵn, khung cảnh sẵn… tất cả đều rất chuyên nghiệp miễn là bạn có tiền. Ở Việt Nam, chụp ảnh nude phải bí mật, linh hoạt và rất kiên nhẫn. Thường nhiều tay máy phải đưa mẫu vào khách sạn tận dụng tối đa ánh sáng sẵn có và dùng thêm đèn để phụ trợ. Số khác đưa người mẫu lên vùng hẻo lánh, hiểm trở ít ai đến còn không chọn chỗ đẹp lựa lúc vắng người và nhờ cô bạn đi cùng trông chừng rồi chụp thật nhanh theo ý đồ có sẵn.

Việc chụp ảnh nude đã khó, việc thẩm định ảnh nude cũng không kém phần khắc nghiệt.  

Lý tưởng thẩm mỹ là một khái niệm trừu tượng. Nhưng đã là ảnh nude nghệ thuật thì  dù người xem có không được trang bị kiến thức về ảnh, vẫn không  thấy gợi lên cảm giác dung tục, khiêu dâm, nhưng sexy (hiểu đúng nghĩa của từ này là sự gợi cảm) thì phải có.

Thẩm định ảnh nude phải bản lĩnh và thận trọng, trên cơ sở những quan niệm thẩm mỹ rõ ràng. Không thể chỉ chọn theo cảm tính mà rất cần lý tính.  Ấn tượng đầu tiên là cảm xúc thẩm mỹ bức ảnh mang lại, nó có đẹp, có trong sáng, gợi cảm không, hay mạnh mẽ, dữ dội mang thông điệp rõ ràng không? Có chút xíu nào gợi lên những ý tứ không lành mạnh không?Sau đó mới chú ý đến tạo hình ảnh, bố cục, ánh sáng, những đường nét của người mẫu trong ảnh có làm rõ được điều tác giả muốn nói không.Thực ra nếu đã xem quá nhiều ảnh nude, đã có một gu thẩm mỹ riêng thì thẩm định ảnh nude không phải quá khó.

V.V

(Bài đã in trên Tạp chí Mỹ thuật và Nhiếp ảnh số 6/2016)